Morgunblaðið - 16.11.1997, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1997
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓRUNNÁGÚSTA
ÁRNADÓTTIR
+ Þórunn Ágústa
Árnadóttir
fæddist 29. júlí 1906
í Látalæti í Lands-
sveit. Hún andaðist
á hjúkrunarheimil-
inu Skjóli 8. nóv. sl.
Foreldrar hennar
voru Árni Árnason
bóndi í Látalæti, f.
9.8.
1912, og seinni
kona hans Guðrún
Magnúsdóttir, f.
27.10. 1862, d. 3.6.
1947. Systkini Ág-
ústu: Málfríður,
Ingiríður, Júlía, Árni, Þórunn,
Kristín, Benedikta, Magnús og
Margrét. Þau eru öll látin nema
Magnús og Margrét. Ágústa
fluttist til Reykjavíkur um tví-
tugt og vann þar ýmis störf en
árið 1936 gerðist hún ráðskona
hjá Árna bróður sínum bónda
í Stóra Klofa í Landssveit.
Ágústa giftist Árna Böðvars-
syni cand. mag. og orðabókar-
f. 15.5.
1924, d. 1.9. 1992,
19. júní 1946. Börn:
1) Kolbrún, f. 6.7.
1934, deildarstjóri
hjá Hollustuvernd
ríkisins. Maki Haf-
steinn Sölvason.
Börn: Knútur Sölvi,
Ágúst, Orn, Hafdís.
2) Erna Guðrún, f.
8.1. 1948, deildar-
sljóri í mennta-
málaráðuneytinu.
Var gift Agli Bene-
dikt Hreinssyni,
þau skildu. Böm:
Arndís Hrönn, Hrafnkell Orri,
Egill Högni (d. 1984), Högni,
Andri. Sambýlismaður Eiríkur
Baldursson. 3) Sigurður, f. 10.4.
1949, krabbameinslæknir. Maki
Helga Erjendsdóttir. Börn: Þor-
gerður, Ami, Margrét Ágústa,
Sigurður Orr:.
Útför Ágústu fer fram frá
Fossvogskirkju mánudaginn
17. nóv. kl 15.
í skammdeginu þegar sólin
lækkar á lofti, fáein haustlauf sitja
eftir í krónum trjánna og allra
harðgerðustu jurtir sumarsins búa
sig undir vetrardvala þá kvaddi hún
móðir mín þetta jarðlíf á svo ljúfan
og hljóðan hátt. Hennar sól er hnig-
in til viðar en eftir standa ótal
minningar frá langri ævi. Kornung
missti hún föður sinn. Ég sé fyrir
mér litla hrygga stúlku þar sem
hún situr á hnakknefí hjá næstum
ókunnum manni til að flytjast burt
af heimili sínu frá móður og systk-
inum. Þetta voru sáru minningarn-
ar hennar móður minnar, hlutskipti
sem hún óskaði af heilum hug að
hennar böm þyrftu aldrei að þola.
Móðir mín lifði langa og á margan
hátt viðburðaríka og innihaldsríka
ævi. Ég er svo lánsöm að hafa átt
hana að öll þessi ár. Við vorum
oftast í kallfæri hvor við aðra og
gátum því veitt hvor annarri gleði,
hjálp eða stuðnig eftir því hvor
okkar þurfti á því að halda. Fyrir
þetta vil ég nú þakka með erindum
úr ljóði eftir skáldkonuna Jakobínu
Sigurðardóttur, sem hún yrkir til
móður sinnar fyrir meir en hálfri
öld:
Ég vildi, móðir, gripa orðsins auð
og óði miðla þér. Af gulli snauð
er hönd mín enn og eflaust mun svo löngum.
En mér er einnig stirt um tungutak,
þó töfri lindasuð og fuglakvak
og þytur blæs í grasi og skógargöngum.
Hvað get ég, móðir, sagt um öll þau ár,
sem okkur gafstu, sælu þína og tár?
Ég veit þú hefur vakað, þráð og beðið.
Og einhvemveginn er það svo um mig,
að allt hið besta finnst mér sagt um þig,
sem aðrir hafa um aðrar mæður kveðið.
Samt vel ég mér að þegja um lífsstarf þitt.
En þakkir fyrir veganestið mitt
ég vildi þér í litlu ljóði inna.
og þó að böm þín verði vaxnir menn,
þau vildu fegin mega njóta enn
um langan aldur móðurmunda þinna.
(Jakobína Sig.)
Blessuð sé minning móður
minnar, Þórunnar Ágústu Áma-
dóttur.
Kolbrún Haraldsdóttir.
„Hversvegna var þessi staður
einn tryggur hræddu kvikindi hér
á jörðinni?"
(Halldór Laxness.)
Eitt veit ég fyrir víst: Styrkur
felst ekki alltaf í líkamsburðum.
Ég þurfti nokkur árin til að kom-
ast að því. Sjálfsagt hef ég verið
tossi í þessu eins og svo mörgu
öðru enda blöstu við á báða bóga
vöðvastæltir glímumenn og fót-
aliprir boltamenn sem létu hátt, að
ekki sé talað um öll kafloðnu átrún-
aðargoðin.
Eitt sinn var smágutti að leik í
garði á Mánagötunni og glaðasól-
skin. Hvað er hollara fölleitum
rauðkolli en sól á bossann? Bossinn
skyldi kynnast sólskininu þrátt fyr-
ir hávær mótmæli þess stutta.
Eitt sinn var sveinstauli á leið í
gegnum Hljómskálagarðinn í
dularfullu hauströkkrinu, hljóð og
skuggar. Hvað ver betur gegn
myrkfælninni en ullarháleistar á
köldum fótum? Og myrkfælnin
hvarf.
Eitt sinn var táningur og töffari
að fljóta sofandi frá menningu og
menntum. Hvað er hollara slóðan-
um en einangrun og agi þegar próf
nálgast? Og slóðinn stóðst prófín.
Eitt sinn var nýstúdent á skralli
og týndi húfunni sinni. Hvað er
betra húfulausum nýstúdent en ný
húfa? Og húfan er til enn.
Eitt sinn var ungur háskólanemi
fluttur að heiman en kom sér út
úr húsi á nýjum stað því hann kunni
sér ekki læti. Hvers þarfnast brokk-
gengur háskólanemi á götunni
fremur en húsaskjóls? Og háskóla-
neminn hefur hvorki fyrr né síðar
verið í jafngóðum holdum.
Smátt og stórt var hræddu kvik-
indi hér á jörðinni ætíð til reiðu.
En ef til vill er það ekki þetta
sem skiptir mestu máli. Ef það er
einhver sem gert hefur organdi
smáguttann á Mánagötunni að
manni er það lágvaxin og grönn
amma frá Látalæti í Landsveit sem
sjálf naut móður alltof stutt og
ömmu ennþá skemur.
Linda njórunn litfagra,
litla Þórunn Ágústa,
gleður mömmu blíð á brá.
blundar ömmu kærri hjá.
(Símon Dalaskáld.)
Knútur Sölvi.
Nú er hún elsku amma mín dáin.
Farin þangað sem allir menn ein-
hvem tímann fara. Á morgun kveð
ég hana, ömmu mína, sem hefur
verið það í fjórtán ár, en samt var
hún níutíu og eins árs. Mér þótti
gott að vera hjá ömmu. Meðan afí
var á lífi fór ég til þeirra að minnsta
kosti einu sinni í viku eftir skóla.
Afi vann þá mikið og þess vegna
gerðum við amma einar margt
saman og áttum góðar stundir. Þó
að sjötíu og sjö ár skildu okkur að
vorum við góðar vinkonur og áttum
því auðvelt með að láta tímann líða.
En eftir að afí dó breyttust lífshætt-
ir ömmu og fluttist hún á heimili
fyrir aldraða. Minnisleysið fór vax-
andi og hún átti því erfiðara með
að þekkja fólk og mundi sjaldan
hvað það hét. En alltaf varð hún
jafn ánægð þegar ég sagðist heita
Margrét Agústa og undraðist hún
oft hver hefði verið svona góður
að skíra mig í höfuðið á sér. Þeir
sem þekktu ömmu vel minnast
hennar lengi og ekki síst þegar hún
gerði grín og rak út úr sér tennurn-
ar. Það verður erfitt að kveðja
ömmu á morgun og mun ég ávallt
muna þær góðu stundir sem við
áttum saman og ég met þær mik-
ils. En nú er amma mín komin til
afa og ég veit, þrátt fyrir allt, að
þau gæta hvors annars vel.
Nú lokar dagur ljósri brá,
á lypu sogni brosin deyja,
og bljúg og fógur blómin smá
í blæja-logni djúpt sig hneigja.
Á skýja-borgum skinið dvín
og skugginn blái þéttist, stækkar, -
hver söngfugl heldur heim til sín,
á himni’ og jörðu tónum fækkar.
(Guðm. Guðmundsson.)
Elsku amma mín, ég kveð þig
um stund. Sjáumst!
Margrét Ágústa
(Magga Gústa).
Hún amma Gústa er dáin. Ein-
hvem veginn héldum við alltaf að
hún amma yrði eilíf. Hún var fast-
ur punktur í tilveru okkar og það
er skrýtið að hugsa til þess að nú
sé hún farin. Amma var einstaklega
glæsileg kona. Hún var mikil sel-
skapsmanneskja og átti auðvelt
með að heilla fólk upp úr skónum
með látbragði sínu og glettni, enda
óvenju orðheppin og mikill húmor-
isti. Hún kunni urmul af sögum
og vísum og sagði skemmtilega frá
en gat oft sjokkerað viðkvæmar
sálir með hispurslausum og hnyttn-
um tilsvörum sínum. Amma var
líka músíkölsk, gat spilað á píanó,
kunni mikið af lögum og hafði
gaman af að syngja.
Okkur krökkunum fannst af-
skaplega gaman þegar amma kom
í heimsókn, það gustaði af henni
þegar hún kastaði af sér pelsinum
og fór að segja okkur skemmtisög-
ur af sjálfri sér og öðrum. Maður
gekk líka alltaf að því vísu að það
væri sælgæti í veskinu hennar en
þar átti hún alltaf bláan ópal, lakk-
rísreimar og kattartungur. Þessu
mátti treysta. Þegar við urðum
eldri átti hún það til að bjóða okk-
ur upp á sérrí-glas í eldhúsinu á
Guðrúnargötunni. Afí okkar var
bindindismaður á áfengi og tóbak
en þrátt fyrir það var amma okkar
mikið fyrir lífsins lystisemdir og
reykti í laumi inni á klósetti fram
á gamalsaldur!
Amma hafði gaman af að punta
sig og þær voru ófáar ferðirnar sem
hann afí fór með hana í lagningu
og snyrtingu. Hún var samt engin
pempía, henni fannst bara svo gam-
an að lita vel út og láta dást að
sér. Það voru dálitlir drottningar-
taktar í henni ömmu enda svaf hún
nær alltaf til hádegis og naut þess!
Það var alltaf gott að koma til
afa og ömmu á Guðrúnargötuna
enda dekruðu þau við barnabörnin
sín. Þar var rólegt og hlýtt and-
rúmsloft og sóttum við mikið þang-
að hvort sem var til að læra eða
bara til að slappa af. Aldrei gerðu
þau upp á milli bamabarna sinna
heldur sýndu þeim öllum sömu at-
hyglina og hlýjuna og hafi amma
stundum haldið örlitið meira upp á
strákana, að því er okkur fannst,
jafnaði afí strax leikinn.
Við frænkurnar erum þakklátar
fyrir að hafa átt jafn hlýja og
skemmtilega ömmu og hana ömmu
Gústu og vitum að við munum búa
að því alla tíð. Þó svo að hún hafí
dáið södd lífdaga, komin á tíræðis-
aldur, er söknuðurinn ekki minni
fyrir okkur sem þótti vænt um
hana og syrgjum hana sárt. Við
kveðjum hana með eftirfarandi
ljóði:
Hvað sem öðru líður
þá sofum við ekki lengi vært á þessu fjalli
brátt loga svæflarnir.
Stillum í hóf sögum um göfugan uppruna
en hefjum til dæmis söng fyrir fugla.
Blessaður sé vorvindurinn
og þökk litrófinu að baki.
Bráðum stillast veður.
Enn gengur þöpin á vatninu
á ný leitar hún í faðm söngsins.
Ó þetta lifandi flos sem við meijum á
bökkunum
tjöldum þó um hríð.
Hvít rödd brýst inn í Ijósaskiptunum.
(Stefán Hörður Grimsson.)
Arndís, Hafdís og Þorbjörg.
Hendur Ágústu móðursystur
minnar báru kulda og vosbúð vitni,
greina mátti á þeim ör eftir kulda-
polla í æsku og ummerki þess
kalsaverks að vaska fisk. Þessar
allt umvefjandi hendur voru örlát-
ar til hinstu stundar.
Ágústa var næstyngst tíu systk-
ina sem kennd voru við Látalæti
á Landi. Þegar faðir hennar lést
árið 1912 var heimilið leyst upp,
innbú selt á uppboði og allir grip-
ir. Andvirðið fór til greiðslu með-
gjafar með yngri börnunum, þau
sem orðin voru 14 ára fóru í vinnu-
mennsku. Yngsta barnið, fjögurra
ára, fylgdi móður sinni í fyrstu.
Ágústa hinsvegar, tæpra sex ára,
var send til ókunnugra, að vísu
skyldmenna, en víst er að það
tryggði henni hvorki umhyggju né
hlýju. Eftir að elsta systirin gifti
sig og fór að búa á Bjalla, varð
hann sá samastaður í tilverunni
sem Látalætissystkinin áttu æ vís-
an, og áttu sum þeirra heimili þar
um lengri eða skemmri tíma, eins
og Magnús bróðir Ágústu kemst
að orði í frásögn af Látalætis-
systkinum.
Skólagangan var stutt, aðeins
örfáar vikur svo og undirbúningur
undir fermingu. Strax og aldur
leyfði var sveitin yfirgefin og hald-
ið til Reykjavíkur, ýmist í vist eða
físk. Þær héldu hópinn yngstu
systurnar tvær, Margrét og Ág-
ústa, þótt ólíkar væru, og fengu í
fyrstu inni hjá eldri systrum sínum
sem þegar höfðu hreiðrað um sig
í höfuðborginni. Gaman væri að
vita meira um þessi fyrstu ár systr-
anna í Reykjavík, nú er of seint
að spyija. Aðeins minningabrot
hafa varðveist, eru þau ljóslifandi
lýsing á stéttabaráttu þriðja ára-
tugarins, þegar ungar ógiftar
stúlkur máttu þola margfalda kúg-
un, og launin aðeins brot þeirra
smánarlauna sem karlarnir fengu.
Systurnar lögðu land undir fót
á vit síldarævintýrisins norður í
Ingólfsfjörð, síldin brást og þær
sigldu heim auralausar, soltnar og
sjóveikar. Þetta voru erfiðir tímar
og ekki urðu þeir auðveldari, 1934
er Ágústa orðin einstæð móðir.
Aldrei heyrði ég hana minnast á
þessi ár en erfið hljóta þau að
hafa verið.
Með Kolbrúnu dóttur sína sneri
Ágústa aftur í sveitina og gerðist
ráðskona hjá Árna bróður sínum
í Stóra-Klofa. Þar kynnist hún
Árna Böðvarssyni sem var að lesa
til stúdentsprófs á menntasetrinu
í Fellsmúla hjá séra Ragnari
Ófeigssyni. Þrátt fyrir mikinn ald-
ursmun á þeirra tíma mælikvarða
hófst einstakt samband sem ein-
kenndist af örlæti, greiðvikni og
góðmennsku. Og þótt heimili
þeirra stæði í Reykjavík að undan-
skildum árunum tveimur sem Árni
gegndi lektorsstöðu í Björgvin og
Osló, yfirgáfu þau aldrei Rangár-
vallasýslu.
Allt þar til Árni lést hinn 1.
september 1992 voru þau ævinlega
til staðar og tóku þátt í gleði og
sorgum foreldra minna og okkar
systkinanna. Það var eins og þau
hefðu okkur ævinlega í huga. Félli
ferð, sendi Gústa okkur systkinun-
um nosturslega samsetta pakka
til fjarlægra landa auk allra bók-
anna. Kæmum við heim í fríum
var alltaf tími til að skjótast í
dagsferð um Rangárvelli, Land-
sveit, að Heklu eða bara í beijamó
í Vifilsstaðahrauni. Og alltaf fylgdi
ríkulega útilátið nestið sem Gústa
útbjó. Saman var ferðast um öræf-
in. Seinna pijónaði Gústa ullar-
sokka á öll börnin í fjölskyldunni.
Áhugamálin voru óþijótandi og
Árni leiðbeindi og miðlaði af sívök-
ulli þekkingu sinni.
Þegar ég rifja upp minningar
mínar tengdar Gústu og Árna
verður jafnt tími sem rúm af-
stætt. Árni var mikilvirkur fræði-
maður og rithöfundur og gegndi
auk þess mörgum störfum samtím-
is og hafði samt, að því er virtist,
óendanlegan tíma fyrir börn sín,
barnaböm og okkur frændsystkin-
in svo og okkar börn. í áratugi
bjuggu þau í þrengslum, ekki síst
öll árin á Nýja Garði þar sem Árni’
var Garðprófastur. Þar var hins
vegar alltaf nóg rými fyrir alla sem
litu inn og voru þeir ófáir sem
bönkuðu upp á hjá Gústu sem veitti
kaffi og huggun og gaf góð ráð
eða gladdist með glöðum. En það
kunni hún svo sannarlega.
Lífið lék ekki alltaf við hana
Ágústu en aldrei var það eins
óréttlátt og þegar Árni veiktist.
Það var erfitt að sætta sig við
ótímabært fráfall hans og fyrst
nú þegar Ágústa móðursystir mín
er öll get ég kvatt hann Árna. Ég
kveð þau bæði með innilegri þökk
fyrir leiðsögn þeirra og einlæga
vináttu og einstaka hlýju í garð
foreldra minna á erfiðum stundum.
Guðrún Hallgrímsdóttir.
Ég kynntist Ágústu Árnadóttur
haustið 1959, skömmu eftir að hún
og maður hennar Árni Böðvarsson
settust að á Nýjagarði ásamt börn-
um sínum tveimur, Ernu og Sig-
urði. Við Siggi urðum bekkjar-
bræður í 10 ára E í Melaskólanum
og perluvinir þótt hann væri rúm-
lega helmingi stærri en ég. Næstu
tíu árin var ég svo heimagangur
hjá þessari ágætu fjölskyldu í ör-
litlu kjallaraíbúðinni sem var emb-
ættisbústaður garðprófastsins.
Slík húsakynni þættu víst fáum
boðleg nú á dögum, en það vildi
til að hér bjó fólk sem ekki lagði
mikið upp úr veraldlegum gæðum.
Öll herbergin þijú gegndu tvöföldu
hlutverki. Þannig var eitt þeirra
vinnustofa húsbóndans, hins elju-
sama fræðimanns, þar sem bækur
þöktu alla veggi og tvísett í hverri
hillu, en jafntframt aðsetur Sigga.
Það hefur sjálfsagt þurft útsjón-
arsemi og góðan vilja til að búa
við slík þrengsli, og reyndi þar
mest á húsmóðurina, en gestum
fannst aldrei þröngt í þessari íbúð
þótt einatt væri margt um mann-
inn. Stúdentarnir sem bjuggu á
garðinum löðuðust margir að fjöl-
skyldunni, bekkjarfélagar barn-
anna fjölmenntu. Oft mættu einnig
til leiks þrír vaskir smásveinar,
synir Kolbrúnar, dóttur Ágústu,
en fyrir þeirra tilstilli varð Árni
Böðvarsson einhver yngsti afi sem
íslandssagan greinir frá.
Ágústa gaf sig mikið að okkur
félögum Sigga og varð fljótt sér-
stök vinkona mín. Hún var marg-
fróð og minnug og kunni frá ýmsu
að segja sem fyrir hana hafði bor-
ið í uppvextinum og síðar á lífsleið-
inni. Ræðin og skemmtin, aldrei
rætin eða umtalsill, en þó einstak-
lega hispurslaus í tali og skóf ekk-
ert utan af því ef til umræðu voru
einhverjir þeir menn sem hún taldi
til „gasprara" eða fólk sem var
með hroka og yfirgang við lítil-
magna. Hvers kyns látalæti þóttu
henni aumkunarverð, var þó sjálf
fædd á Látalátum og þótti verst
að síðari ábúendur þar skyldu
breyta nafni bæjarins. Ekki man
ég hvort bærinn heitir nú frekar
Fagrihvammur eða Aðalból, en
hitt man ég að Ágústa flokkaði
slíkan tepruskap hiklaust undir
látalæti.
Með tímanum gerðist ég ákaf-
lega hændur að frásögnum henn-
ar, sat þá löngum í eldhúsinu þar
sem málin voru rædd yfir ágætum
veitingum. Af þessum samveru-
stundum okkar veitti hún mér þá
heiðursnafnbót að kalla mig eld-
húsprestinn sinn.
Nú að leiðarlokum þakkar prest-
urinn fyrir allar helgistundirnar
þar sem hann var ætíð meira þiggj-
andi en gefandi, þrátt fyrir nafn-
bótina.
Við Unnur vottum börnum Ág-
ústu og fjölskyldum þeirra okkar
innilegustu samúð við fráfall henn-
ar.
Þórarinn Eldjárn.