Morgunblaðið - 16.11.1997, Blaðsíða 4

4 SUNNUDAGUR 16. NÓVEMBER 1997
MORGUNBLAÐIÐ
VIKAN 9/11-15/11.
Dræm síldveiði
►DÓMSMÁL, þar sem deilt
er um hvar fslenzku land-
helgismörkin liggja, er nú
rekið fyrir Héraðsdómi Suð-
urlands. Skipstjóri, sem
ákærður er fyrir ólögmætar
veiðar, ber fyrir sig að
vegna landbrots hafi land-
helgin færzt innar en sjó-
kort sýna og því hafi hann
verið réttu en ekki röngu
megin við veiðarnar. Dóms
er að vænta í málinu á næstu
vikum.
►TÆPLEGA sex tonna
trilla, Skarfaklettur GK 3
frá Sandgerði, strandaði við
Setberg, um einn km sunn-
an Sandgerðis laust fyrir
klukkan 20 á fimmtudag.
Tveggja manna áhöfn trill-
unnar var engin hætta búin
enda blíðuveður og gengu
skipveijar í land.
►FISKUR, nýr og frosinn,
hefur hækkað um 7,2% að
meðaltali frá því í marz síð-
astliðnum á sama tíma og
neyzluverðsvísitalan hefur
hækkað um 1,8%.
SÍLDVEIÐIN það sem af er þessari
vertíð er sú minnsta í 20 ár. Samið
hefur verið um sölu á 90 þúsund tunn-
um af síld á vestræna markaði og er
framleiðsla á eftir áætlun. Heildarkvót-
inn á veftíðinni er 100 þúsund tonn.
Veiðst hafa um 33 þúsund tonn en
vertíðin stendur yfirleitt yfir frá seinni
hluta september og út desember. Á
sama tíma í fyrra höfðu veiðst tæplega
50 þúsund tonn.
Launavísitala hækk-
ar umfram áætlun
LAUNAVÍSITALA hækkaði um,6,6%
á fyrstu níu mánuðum ársins. í for-
sendum fyrir fjárlagafrumvarpinu var
reiknað með 5-5,5% hækkun á árinu
öllu. Laun á almennum markaði hafa
hækkað heldur meira en laun opin-
berra starfsmanna og er meginskýr-
ingin á því sú að margar stéttir opin-
berra starfsmanna luku ekki samning-
um fyrr en á haustmánuðum. Þess
vegna má búast við að launavísitala
eigi eftir að hækka talsvert enn þegar
þeir samningar fara að mæiast í vísi-
tölunni.
Hærra raforkuverð
►FISKAFURÐIR hf. f
Reykjavík hafa ásamt rúss-
neskum samstarfsaðilum
keypt togarann Bootes af
þýzk-íslenzka fyrirtækinu
Mecklenburger Hochsee-
físcherei. Skipið er að veið-
um í Barentshafí og hafa
því verið tryggðar afla-
heimildir upp á um 5.000
tonn og er það mest þorsk-
ur. Skipið hefur veiðileyfi
bæði í rússneskri og norskri
lögsögu og verður fiskurinn
fíakaður og frystur um borð
fyrir markaði í Bretlandi
og Bandarikjunum.
LANDSVIRKJUN hefur sent Atlants-
álshópnum, sem áformað hefur að
byggja álver á Keilisnesi, nýjar tillögur
um raforkuverð, sem fela í sér nokkra
hækkun frá því verði sem upphaflega
var rætt um. Fyrirtækin í Atlantsáls-
hópnum, Alumax, Hoogovens og
Gránges, áformuðu að byggja 240 þús-
und tonna álver á Keilisnesi, en
áformunum var skotið á frest 1991
vegna óhagstæðrar verðþróunar á áli.
Vegna samninga sem Landsvirkjun
hefur gert við ISAL, Norðurál og ís-
lenska jámblendiféiagið telur Lands-
virkjun sig ekki getað boðið Atlantsáli
jafnhagstætt raforkuverð og gert var
ráð fyrir í upphaflegum samningum.
Irakar hvika ekki
frá einarðri afstöðu
FLESTIR vopnaeftirlitsmanna Sam-
einuðu þjóðanna í írak voru kvaddir
heim á fimmtudag í kjölfar þess að
írakar hafa undanfarið staðfastlega
neitað að leyfa Bandaríkjamönnum á
vegum SÞ að taka þátt í vopnaeftir-
liti þar í landi. Hafa írakar gefið
bandarísku eftirlitsmönnunum að sök
að ganga erinda CIA, bandarísku
leyniþjónustunnar.
Vopnaeftirlitið er í samræmi við
vopnahlésskilmála er írakar gengu að
við lok Persaflóastríðsins. Bill Clinton,
forseti Bandaríkjanna, sagðj á
fimmtudag að einörð afstaða Iraka
væri „óviðunandi ögrun“ við SÞ. Á
miðvikudagskvöld samþykkti Örygg-
isráðið ályktun um ferðabann á íraska
embættismenn. Tareq Aziz, aðstoðar-
forsætisráðherra íraks, var staddur í
höfuðstöðvum SÞ en ávarpaði ekki
Öryggisráðið.
Iraska fréttastofan INA hafði eftir
Aziz: „írakar hafna ályktun öryggis-
ráðsins og leggja áherslu á að þeir
hræðist hana ekki og ætli að halda
áfram tilraunum sínum til að veija
lögmæt réttindi sín.“
Stjórnvöld í Bandaríkjunum hafa
ítrekað að þau vilji reyna eftir fremsta
megni að leysa deiluna með friðsam-
leg^um hætti, en áskilið sér rétt til að
grípa til vopna ef nauðsyn krefji. Segj-
ast Bandaríkjamenn ekki þurfa frek-
ara umboð frá Öryggisráðinu til hem-
aðaraðgerða.
Þjóðveijar og Frakkar hafa látið í
ljósi andúð sína á ákvörðun íraka og
Bretar hafa einni sýnt í verki stuðning
við Bandaríkjamenn. Rússar, Frakkar,
Kínveijar og Egyptar segja að með
ályktuninni á miðvikudagskvöld hafi
Öryggisráðið ekki verið að heimila
hernaðaraðgerðir gegn írökum.
Bandarísk herskip voru höfð í við-
bragðsstöðu á Persaflóa um miðja vik-
una og Bretar sendu flugmóðurskip
inn á Miðjarðarhaf.
►DÓMARI í máli bresku
barnfóstrunnar Louise
Woodward dæmdi hana i
279 daga fangelsi á mánu-
dagskvöld fyrir að hafa ban-
að átta mánaða dreng er hún
gætti. Woodward hefur þeg-
ar afplánað dóminn og er
frjáls ferða sinna. Hún getur
þó ekki yfírgefið Massachus-
ettsríki fyrr en áfrýjunar-
möguleikar hafa verið
reyndir til þrautar.
►YASSER Arafat, forseti
heimastjórnar Palestínu-
manna, sagði á fimmtudag
að hann stefndi að þvi að
lýsa yfir stofnun sjálfstæðs
ríkis Palestínu fyrir alda-
mót, jafnvel þótt hluti þess
yrði áfram hernuminn.
Sagðist Arafat vona að
samningaviðræður myndu
skila árangri er gerði þetta
kleift.
► BRESKA stjórnin sætti
harðri gagm-ým í vikunni
vegna fjárframlaga er
Verkamannaflokkurinn
þáði frá auðkýfingnum
Bemie Ecclestone fyrir síð-
ustu kosningar. Á miðviku-
dag lagði Tony Blair, for-
sætisráðherra, til að Iög um
fjármögnun stjórnmála-
fíokka yrðu endurskoðuð.
Hefur Verkamannaflokkur-
inn lýst því yfir að hann
muni endurgreiða Eccles-
tone eina milljón punda.
►HÆSTIRÉTTUR í Bras-
iliu hafnaði á miðvikudag
beiðni breskra stjómvalda
um að Ronnie Biggs, er
skipulagði lestarránið mikla
í Bretlandi 1963, yrði fram-
seldur. Biggs slapp úr fang-
elsi í London 1965 og hefur
búið f Rio de Janeiro frá
1970.
FRÉTTIR
Nýjar rannsóknir á þróun fíknar kynntar á málþingi
Tveggja ára svig-
rúm til forvama
Morgunblaðið/Þorkell
JAMES C. Anthony, prófessor við John Hopkins-háskólann (t.h.),
situr hér næstur Tómasi Helgasyni prófessor á málþingi um geð-
heilbrigðisfræði sem haldið var í tilefni af sjötugsafmæli Tómasar.
LÍKLEGAST er að unglingar, sem
eiga þess kost í sínu umhverfí að
prófa fíkniefni, geri það innan árs
frá því þeim býðst möguleikinn
fyrst og sá sem leiðist út í neyzlu
á nýju fíkniefni er líklegastur til
að bjóða öðrum að prófa efnið á
fyrstu mánuðunum eftir að hann
hefur sjálfur neyzlu þess. Þetta
gefur aðstandendum unglinganna
um tvö ár til að grípa inn í og koma
í veg fyrir að unglingurinn ánetjist
fíkniefnaneyzlu, svo fremi að þeir
frétti tímanlega að unglingnum
bjóðist að prófa efnið.
Þetta er ein af niðurstöðum
rannsókna James C. Anthonys,
prófessors í geðheilbrigðisfræði við
John Hopkins-háskólann í Balti-
more og stjórnanda þjálfunar í
rannsóknum á faraldsfræði fíkni-
sjúkdóma á vegum National Instit-
ute of Drug Abuse í Washington.
Hann hélt erindi á málþingi í geð-
heilbrigðisfræðum sem haldið var
á föstudag og laugardag til heiðurs
Tómasi Helgasonar, prófessor og
geðlækni á Kleppsspítala til margra
ára, í tilefni af sjötugsafmæli hans.
Morgunblaðið fékk Anthony, sem
hefur sérstaklega rannsakað far-
aldsfræði tóbaks-, áfengis- og ann-
arra fíkniefnasjúkdóma, áhættu-
þætti og hugsanlegar aðferðir til
forvama, til að skýra frá hluta nið-
urstaðna sinna. Hann sagði sínar
rannsóknir aðallega snúast um að
komast nær skilningi á því hvers
vegna sumt fólk ánetjast fíkniefnum
og annað ekki. Síðustu tíu árin seg-
ir Anthony rannsóknir sínar einkum
hafa beinzt að fyrstu stigum fíkni-
efnanotkunar. „Hér erum við ekki
að kanna skiptin frá óreglulegri
notkun fíkniefnis til fíknar, heldur
frá möguleikanum á að prófa slíkt
efni til lyfjanotkunar.
Tvö meginatriði
í þessu sambandi segir Anthony
að beri að nefna tvö meginatriði í
faraldsfræðilegu tilliti.
„Annað er það að flestu því fólki,
sem gefst kostur á að prófa fíkni-
efni, er boðið að prófa efnið af ein-
hveijum sem sjálfur er nýbyijaður
að nota það. Það er hægt að bera
þetta saman við það hvemig nýj-
ungar em kynntar til sögunnar í
hvaða samfélagi sem er - hver sem
nýjungin er í það og það skiptið -
tölvuleikir, Veraldarvefurinn eða
eitthvað annað. Reglan er sú að
vanalega þegar einhveijum er boð-
ið að prófa eitthvað nýtt hefur sá
sem býður nýlega kynnzt viðkom-
andi nýjung. Þetta hefur mikla far-
aldsfræðilega þýðingu því að „nýj-
ustu notendurnir" em þeir sem að
langstærstu leyti sjá um útbreiðslu
fíkniefna," sagði Anthony.
Hann segir rannsóknir hafa sýnt
að fíkniefnanotendur hætti að öllu
jöfnu að kynna fíkniefnið sem þeir
nota fyrir öðrum þegar þeir hafa
verið í neyzlu í eitt ár. „Það er
mjög sjaldgæft að fíkniefnanotandi
deili fíkniefni sínu með öðrum eftir
þennan tíma.“
En útbreiðsla fíkniefnanotkunar
um samfélagið fer fram fyrst og
fremst með því að þeir sem hafa
nýlega byijað að nota efnið deila
því með vinum og kunningjum. Ef
ekkert er gert til að grípa inn í
þessa þróun er útbreiðslan mjög
hröð.
Boð þegið innan árs
„Hitt mikilvæga faraldsfræði-
lega atriðið," sagði Anthony, „er
það að ef einhver er móttækilegur
fyrir því að prófa nýtt fíkniefni er
líklegast að hann geri það innan
eins árs frá því hann á þess fyrst
kost. Það þýðir líka að sá sem hafn-
ar einu sinni boði um að prófa slíkt
efni og býðst það aftur innan árs
er mjög ólíklegur til að þiggja það
þá.“ Aðalatriðið er þetta: Ef ein-
hveijum býðst að prófa nýtt fíkni-
efni er líklegast að hann þiggi það
boð innan eins árs.
í stuttu máli eru það sem sagt
tvö atriði sem hafa mest að segja
um útbreiðslu fíkniefnis innan sam-
félagsins. Annað felst í því að nýir
notendur opna öðrum möguleikann
á að prófa efnið og hitt er að hinum
sem býðst þessi möguleiki notfæra
sér hann mjög fljótt. „Þetta þýðir
að við höfum um tveggja ára tíma-
bil til að grípa inn í þessa þróun
og hindra útbreiðslu fíkniefnis,"
sagði Anthony.
Af þessu geta aðstandendur
unglinga dregið eftirfarandi lær-
dóm, að mati Anthonys. Foreldrar
geta átt erfítt með að fá börn á
unglingsaldri til að segja sér hvort
þau hafí sjálf prófað fíkniefni eins
og hass eða kókaín; slíkum upplýs-
ingum eru flestir unglingar tregir
til að deila með foreldrum eða
læknum. En flestir eru þeir tilbún-
ir að segja hvort þeir eiga þess
kost að prófa þessi efni. „Ég veit
af starfsreynslu minni að eftir að
barn mitt á þess fyrst kost að prófa
hass eða eitthvert annað efni hef
ég tvö ár til þess að sjá til þess
að hugsanleg neyzla barnsins þró-
ist ekki út í neitt alvarlegra en fíkt.
Ef unglingurinn leiðist út í neyzlu
og tvö ár líða án þess að gripið sé
inn í er málið orðið miklu erfíðara
viðureignar," sagði Anthony.
GiUirtil30.il '97
SILFURBÚÐIN
KRINGLUNNI 8-12 S: 568-9066
Míssti
stjómá
bíl sínum
UNGUR ökumaður missti stjóm á
bíl si'num í hálku á mótum Þingvalla-
strætis og Dalsbrautar á Akureyri
í fyrrinótt.
Lögreglan sagði ökumanninn
unga aðeins hafa haft ökuskírteini
í fimm vikur og mætti því kenna
reynsluleysi og ef til vill gáleysi
miðað við aðstæður um hvemig fór.
Hafði komið fát á hann er bíllinn
tók að skrika og steig hann á bens-
íngjöf í stað hemla. Bíllinn fór á
gangbrautarvita, ljósastaur, gegn-
um grindverk og mnna, þvert yfir
götuna og endaði í mnna inni í
garði. Miklar skemmdir urðu á bíl
og mannvirkjum en engan sakaði.
I
s
I
\
)
>
I
t