Morgunblaðið - 14.01.1998, Síða 24

24 MIÐVIKUDAGUR 14. JANÚAR 1998
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Netútgáfa
í TILEFNI ársaftnælis Netútgáf-
unnar 12. janúar sl. eru gefnar út
nokkai’ bækur. Má þar fyrsta
nefna:
• Nostradamus og spádóm'arnir
um ísland eftir Guðmund Sigur-
frey Jónasson og er þetta í fyrsta
skipti sem nýleg bók með virkan
höfundarrétt er gefín út á íslensku
á Netinu, segir í fréttatilkynningu
frá Netúgáfunni. Bók þessi kom út
á prenti fyrirjólin 1996.
0 Piltur og stúlka eftir Jón Þórð-
arson Thoroddsen, sem fyrst var
gefín út árið 1850 er fyrsta ís-
lenska nútímaskáldsagan sem
kemur út á Netinu.
0 Grettis saga, Með henni eru þá
flestar Islendingasögunar komnar
á Netið, segir í kynningu. Einnig
komu út níu þjóðsögur, útilegu-
mannasögur.
Jafnframt segir að áður hafí
m.a. komið út á vegum Netútgáf-
unnar Biblían, Njála og margar af
helstu íslendingasögunum, Stjórn-
arskrá íslands, allnokkrar af
Fornaldarsögum Norðurlanda og
helstu fornkvæði íslensk.
„Netútgáfan gefur út nýtt efni
um hver mánaðamót og allt sem
gefíð hefur verið út geta þeir sem
aðgang hafa að Alnetinu nálgast
og lesið eða sótt sér án nokkurs
endurgjalds."
Netfang Netútgáfunnar er:
netutÉsnerpa.is. Veffang:
http://www.snerpa.is/net
Hjörleifur
Sigurðsson
sýnir í Osló
LISTAMAÐURINN Hjörleifur
Sigurðsson sýnir níu stórar vatns-
litamyndir málaðar á japanskan rís-
pappír í Galleríi íslandi í Ósló. Hann
bjó i Noregi um árabil og er því
Norðmönnum kunnur. Sýningin
stendur til 25. janúar.
Gallerí ísland var opnað 12. des-
ember sl. og er fyrirhugað að halda
sex sýningar á ári til að byrja með.
Þar af verða fjórar sýningar á verk-
um þekktra listamanna en tvær á
verkum listamanna sem eru að hefja
listferil sinn.
Galleríið er í einni af sölubúðun-
um, sem liggja meðfram Youngs-
torgi í miðborg Óslóar. Byggingin er
frá 1872 og voru þar upphaflega
reknar grænmetis- og kjötverslan-
ir, þær hafa verið endurbyggðar og
hýsa m.a. verslanir og veitingastaði í
einu alþjóðlegasta hverfí borgarinn-
GALLERÍ ísland er andspænis
Norsku óperunni og eigandi
þess er Hjördís Figenschou.
ar, andspænis Norsku óperunni.
Eigandi Gallerís Islands er Hjördís
Figenschou.
Morgunblaðið/Ásdís
ÁRNI Rúnar Sverrisson sýnir nýleg olíumálverk sín í Galleríi Horninu.
S
Oræðir leyndardómar
MEÐ hækkandi sól, er yfír-
skrift sýningar Árna Rúnars
Sverrissonar í Galleríi Horninu,
Hverfisgötu. Á sýningunni eru
nýleg olíumálverk, óhlutbundin
„frjáls tjáning" eins og lista-
maðurinn kemst sjálfur að orði
um verk sín. Sýningunni lýkur
21.janúar.
Árni stundaði nám við Mynd-
listarskólann í Reykjavík og
Myndlistar- og handíðaskólann.
Síðasta sýning hans var á
Horninu fyrir rúmu ári og
nefndist hún Eyja hugans. Árni
segist ferðast mikið um hálend-
ið og verk sín byggi hann mikið
á þeim hughrifum sem hann
verður fyrir á ferðum sinum úti
í náttúrunni. „Ég ólst upp á
Seltjarnarnesi og lék mér mik-
ið í fjöruborðinu og grunninn
að málverki mínu virðist vera
að finna á þessum slóðum,“
segir Árni. Myndmálið sem
hann hefur þróað með sér er
órætt og útkoman er leyndar-
dómur víðsfjarri raunveruleik-
anutn. Hann segist vera orðinn
talsvert litaglaðari en áður,
gulur og heitir litir eru ríkj-
andi í þessum verkum sem öll
eru án titils. „Kannski guli lit-
urinn sé táknrænn fyrir mig
sjálfan því mér finnst ég vera
að ná betri tökum á því sem
mig hefur langað til að sýna í
verkum mínum,“ segir Árni.
„Þó er allt það sem ég hef að
segja um verk mín nú víðsfjarri
mér á meðan ég er að mála. Þá
hverf ég inn í einhvern heim
sem erfitt getur verið að snúa
aftur frá.“
Námskeið
á sviði
sjónlista
FRÆÐSLUDEILD M.ynd-
lista- og handíðaskóla Islands
hefur sent frá sér kynningar-
bækling um þau námskeið og
fyrirlestra sem deildin stend-
ur fyrir á vorönn 1998.
Helstu verkefni fræðslu-
deildar eru að tryggja al-
menningi betri aðgang að
þeirri sérþekkingu sem skól-
inn hefur yfír að ráða og að
efla sí- og endurmenntun
starfsstétta á sviði sjónlista.
Meðal námskeiða sem í boði
eru má nefna námskeið í fímm
hlutum, frá 16. mars til 1. apr-
íl þar sem fjallað verður um
markaðssetningu myndlistar
frá ýmsum sjónarhornum. Þá
verður í boði íyrirlestraröð
um samtímalistasögu, nám-
skeið í myndbandsnotkun, um
tölvu sem verkfæri í myndlist,
um myndbreytingar í tölvu,
alnetið, japanska pappírsgerð,
steinhögg, eldsmíði, grafík-
tækni, silkiþrykk á leir, vatns-
litamálun, freskugerð og ljós-
myndun.
Fyrirlestrar á vegum
fræðsludeildar verða haldnir á
mánudögum í Barmahlíð,
Skipholti 1, og á miðvikudög-
um í Málstofu í Laugamesi og
verða þeir auglýstir nánar sfð-
ar. Þeim sem vilja afla sér
nánari upplýsinga um þau
námskeið sem í boði eru, er
bent á að hafa samband við
fræðsludeildina eða skrifstofu
skólans í Skipholti 1.
Fræðimaður verður að skáldi
í nýrri skáldsögu eftir Patriciu Duncker
er snúið við öllum viðteknum hugtökum
að mati Lárusar Más Björnssonar, m.a.
er geðsýki skoðuð í nýju ljósi og hið
eðlilega verður afstætt.
PATRICLA Duncker var til
skammst tíma lítt þekkt fræðikona
frá Vestur-Indíum, búsett ýmist í
Frakklandi, eða í Wales, þar sem
hún er kennari í bókmenntum,
skapandi ritstörfum og kvenna-
fræðum.
Duncker er liðlega fímmtug og
því vart hægt að segja að hún hefji
skapandi ritstörf af offorsi æsku-
mannsins. Hún á að baki allmörg
fræðirit, ekki síst á sviði kvenna-
fræða og samanburðarbókmennta.
Alkunn er goðsagan um rithöf-
undinn, sem gerðist fræðimaður af
þeirri einfóldu ástæðu að skálda-
deigið hans dugði ekki í fullbakaða
köku. Slíkar hugmyndir eru líklega
oftar en ekki runnar undan rifjum
rithöfunda sem una dómum sínum
illa og kunna það ráð eitt að kenna
„helvískum" fræðunum um, eða
persónugervingum þeirra; ritdóm-
urunum. Einnig eru til fræði-
menn/gagnrýnendur sem kunna
því miður vel að geta lítt, eða ekki
fellt verk að ákveðnum stefn-
um/skólum, sem þeir kunna að að-
hyllast hverju sinni og í stað þess
að hefja samræður við þann höfund
er hlut á að máli eru verk hans „af-
greidd“ út í ystu myrkur.
Þetta gildir bersýnilega ekki um
Duncker; frumraun hennar,
„Hallucinating Foucault" á sviði
skáldsagnagerðar sýnir slíka hæfi-
leika að hún hefði að líkindum
hvenær sem er ævinnar getað valið
sér tjáningarform.
Fræðimaðurinn sem skáld er
heldur ekki einsdæmi hér á landi;
við eigum Álfrúnu Gunnlaugsdótt-
ur, Jónas Kristjánsson og e.t.v. má
einnig nefna Svövu Jakobsdóttur,
sem er bókmenntafræðingur, en
var lengi menningarblaðamaður að
aðalstarfi áður en hún gerðist rit-
höfundur og síðar stjómmálamað-
ur.
Mér þykir ekki ólíklegt að iðu-
lega séu gerðar ótæpilegar kröfur
til bókmenntafræðinga sem söðla
um og gerast höfundar fagurbók-
mennta; slíkt kann að vera eðlilegt;
störf bókmenntafræðinga byggjast
óneitanlega á því að rýna í, greina
og já, yfirhöfuð gera kröfur til
þeirra verka sem rithöfundar láta
frá sér fara. Stundum andar því
köldu milli þessara faghópa sem
með réttu ættu að starfa saman;
ekki síður en t.d. arkitektar og
húsasmiðir.
Fræðimaður verður
að elskhuga
„Stundum hverfur mér skilning-
ur á því sem gerðist sumarið 1993.
Ég hef aðeins þennan illa, síendur-
tekna draum.“ Draumurinn sem
visað er til er þó ekki verri en svo
að helstu persónur hans, maður og
drengur að leik á strönd, „bera í
fasi sínu fyrirheit um óteljandi
hluti sem við getum gefíð hvert
öðru þegar á milli okkar ríkir ást,
heiðarleiki og trúnaðar".
Skáldsaga Dunckers hefst á
nefndum draumi ungs
manns, sem jafnframt
er frásagnarsjálfið.
Hann hefur lokið námi
til meistaragráðu í
þýsku, frönsku og
frönskum málvísind-
um; vinnur nú að dokt-
orsritgerð um franskan
rithöfund og átrúnað-
argoð vinstri manna á
7. og 8. áratugunum,
Paul Michel. Frásagn-
arsjálfinu sem er nafn-
laust gefum við einfald-
lega heitið, X. X á ræt-
ur í efri-miðstéttarfjöl-
skyldu og nemur við
Cambridge, þar sem hann einnig
býr. Draumurinn er „endursýn“;
vísar til atburða er urðu í lífi hans
téð sumar, atburða sem breyttu lífi
ungs, leitandi menntamanns í
ókennilega atburðaflóru, sem hann
er nánast ófær um að greiða úr.
Hið „illa“ við drauminn og þann
veruleika er hann endurspeglar er
þannig ekki inntak draumsins
sjálfs, heldur fremur ógn og skelf-
ing breytinganna; marksæknu og
staðfóstu lífi er á augabragði um-
turnað í annað óþekkt, fullt
ókunnra stærða.
Framan af eyðir X löngum
stundum á háskólabókasafninu í
Cambridge, þar sem ástríður, þrá-
hyggja og stundum sjúklegur
metnaður ræður ríkjum og gerir
slíka staði að eins konar geðsjúkra-
húsum. Ritferill höfundarins
Michels stóð í blóma á árunum
1968-1983, og á því tímaskeiði reit
hann skáldsögur og smásagnasöfn.
Prix Concourt-verðlaunin féllu
honum í skaut árið 1976_ fyrir
skáldsöguna La Maison dO Eté.
Michel var í senn virkur í stúdenta-
hreyfingunni og í baráttusamtök-
um samkynhneigðra, varpaði
Molotov-kokkteilum á Sorbonne og
var handtekinn, grun-
aður um hryðjuverka-
starfsemi, árið 1970.
Sem sagt „góðkunn-
ingi“ lögreglunnar og
sannkallað „enfant
terrible"; e.t.v. þess
vegna átrúnaðargoð
þessara tveggja hópa,
samkynhneigðra og
„vinstri öfgamanna".
Þessir hópar bregð-
ast því við af hörku er
Michel er lagður inn á
lokaða geðdeild árið
1983, töldu hann ein-
faldlega hafa verið tek-
inn úr umferð sem
„óþægilegan einstakling“.
Skemmst er frá að segja að X,
þessi gagnkynhneigði, vel ættaði
afburðastúdent verður heltekinn af
ritferli og lífi Michels. Snemma í
sögunni kynnist hann konu, sér
nokkru eldri, sem vinnur að dokt-
orsritgerð í þýskum fræðum. X og
konan, sem í sögunni er aldrei
nefnd annað en „þýskufræðingur-
inn“ hefja ástarsamband sem að
talsverðu leyti einkennist af þeirri
„vitsmunalegu ástríðu", sem
ósjaldan setur svip á tilfinninga-
sambönd menntafólks.
Áleitnar spumingar vakna: Er
það tilviljun að ástkonan, sem
raunar er þýskufræðingur og sér-
fróð um Schiller er svo þaullesin í
verkum Miehels að bækur hans í
hillum hennar em þéttskrifaðar
litlum miðum með glósum og allar
spássíur þaktar athugasemdum um
gerð og inntak verka hans? Og af
hvaða hvötum manar hún söguper-
sónu okkar til að gera hlé á ritstör-
funum, halda til Frakklands og
leita uppi rithöfundinn Michel þar
sem hann, að sögn sannfróðra, er
inniluktur á geðveikrahæli? Þess-
um og viðlíka spurningum er svar-
að undir lok sögunnar, en leikflétt-
Patricia
Duncker
an er óvænt, hröð og í margan stað
heillandi.
Geðveiki...
hvað er nú það?
Söguhetjan okkar X finnur loks
snillinginn á tröllaukinni sjúkra-
stofnun í Nice, eins konar kastala,
og eftir því sem óútreiknanlegum
og sérstæðum fundum þeirra fjölg-
ar verður samband þeirra nánara.
Meistara Michel er e.t.v. fremur
lýst sem fádæma sérvitringi, en
sem „geðsjúklingi“. Og enn vakna
spurningar: Hvar liggja svo sem
mörk geðveikinnar og hver er nátt-
úra hennar? Verður því svarað án
þess að við höfum heilsteypt og
trúverðugt geðheilbrigðishugtak
við að styðjast? Og eru einhver þau
lögmál til sem gefa óskeikular vís-
bendingar um hvaða stefnu líf
„venjulegrar" manneskju kann að
taka?
Michel og hinn „gagnkyn-
hneigði" X gerast elskhugar og
sagan um söguna (metanóvellan)
tekur að sumu leyti yfirhöndina.
Duncker fer ekki dult með það sem
sammerkt er með Miehel og heim-
spekingnum, víðkunna, Michel
Foucault, sem lést úr alnæmi árið
1984. Foucault kemur meira að
segja við sögu í bókinni; gegnir þar
hlutverki eins konar aukapersónu,
eða jafnvel óbeinnar aðalpersónu
eftir því hvernig málið er skoðað.
Örlög beggja eru og harmþrungin.
Michel tekur í bókstaflegum, and-
legum og holdlegum skilningi við
hlutverki þýskufræðingsins í lífi X,
en hún reynist öldungis ófær um að
fylla það skarð er Michel skilur eft-
ir sig, horfinn af sjónarsviðinu.
Skáldsaga Dunckers er verk
sem snýr við öllum „viðteknum
hugtökum"; geðsýkin er skoðuð í
nýju, framandlegu Ijósi og hið
„eðlilega" verður hvort tveggja í
senn afstætt og aðstöðubundið.
Það er alltaf ánægjulegt þegar höf-
undur á sextugsaldri geysist fram
á vígvöll rit- listarinnar, heggur á
bóða bóga, eirir engu.