Morgunblaðið - 14.01.1998, Blaðsíða 48

MORGUNBLAÐIÐ
48 MIÐVIKUDAGUR 14. JANÚAR 1998
NEMENDUR Leiklistarskóla
íslands æfa nú stíft fyrir upp-
tökur á leikinni mynd sem
verður sýnd í Sjónvarpinu í
kringum páskana. Útskriftar-
nemarnir átta, þau Agnar Jón Egilsson,
Edda Björg Eyjólfsdóttir, Friðrik Friðriks-
son, Guðmundur Ingi Þorvaldsson, Helga
Vala Helgadóttir, Linda Asgeirsdóttir, Olaf-
ur Darri Olafsson og Sjöfn Everts, fai'a með
helstu hlutverk en aðrir nemendur skólans
koma einnig lítillega við sögu. Oskar Jónas-
son leikstjóri myndarinnar gaf sér tíma til
að mæta á Gráa köttinn og ræða verkefnið
við Guðmund Asgeirsson yfir kaffí, appel-
sínusafa og kringlu.
Nýstárlegt samstarf
Það er nýjung að Leiklistarskólinn standi
í samstarfi við fjölmiðla á þennan hátt. Sjón-
varpið framleiddi reyndar myndina „Skíða-
ferðina", fyrir u.þ.b. tveimur áratugum, sem
var endursýnd þar fyrir skemmstu og í
henni kom m.a. fram fjöldi leiklistarnema
auk nýútskrifaðra leikara. Bein aðild Leik-
listarskólans að kvikmyndagerð er athyglis-
verð þróun sem Oskar var beðinn að segja
frekar frá.
„Sagan á bak við myndina er sú að Hilmar
Oddsson var með nemendurna, sem þá voru
á þriðja ári, á vel heppnuðu kvikmyndanám-
skeiði í fyrra. Þeim þótti svo gaman að þau
dauðlangaði öll að halda áfram og gera
meira. Hilmar tók því að sér að ræða við
Ríkisútvarpið um framleiðslu alvörumyndar
í samstai-fi við Leiklistarskólann. Bæði for-
syarsmenn Leiklistarskólans og RÚV sýndu
verkefninu áhuga og slógu að lokum til.
Hilmar hafði þá snúið sér alfarið að nýju
myndinni sinni „Sporlaust". Því var haft
samband við mig. Samningur Sjónvarpsins
og skólans er á þá leið að skólinn ræður höf-
und, leikstjóra og leikmyndahönnuð og sér
um leikarana auðvitað, en Sjónvarpið sér svo
um framkvæmdaratriði, eins og að útvega
myndatökumann, tökulið, sjá um leikmynda-
smíði o.s.frv."
Handrit verður til
•v Handrit myndarinnar varð til á óvenjuleg-
an hátt i samstarfi Einars Kárasonar,
Oskars og nemenda Leiklistarskólans.
„Þetta byrjaði síðasta vor“ segir Oskar,
„með því að ég hitti krakkana og pumpaði
þau um hvað þau langaði að gera. Eg stakk
svo upp á að fá Einar Kárason inn í þetta
með okkur sem skrifara. Við hittum Einar
og veltum fyrir okkur hugmyndum, persón-
um og atvikum og lögðum ákveðinn grunn.
Ég og Einar unnum svo frekar úr efninu og
þannig varð til stutt uppkast sem var kynnt
fyrir krökkunum í haust.
Þá tókum við nokkrar vikur í að vinna
frekar úr uppákomum, persónum og sam-
böndum þeirra á milli. Að lokum voru atriði
uppkastsins leikin í ýmsum útgáfum og tek-
in upp á myndband. Þetta urðu u.þ.b. fjórir
tífnar af efni sem Einar fékk, vann með og
skrifaði hið eiginlega handrit upp úr. I byrj-
un desember fengum við handritið frá Éin-
ari og höfum verið að æfa eftir því síðan.
Þannig er það raunverulega sá texti sem
nemendurnir spunnu upp úr uppkastinu í
haust sem við æfum eftir núna og sagan því
að miklu leyti sprottin frá þeim. Allir leikar-
arnir þekkja persónur sínar og texta mjög
vel og allir eru sammála um hvernig útkom-
an á að verða. Æfingaferlið hefur því verið
óvenju langt, jafnvel miðað við sviðsleikrit
sem venjulega eru æfð í 6-8 vikur.“
Dreifarar og hitaveitupakk
Myndin fjallar um tvo reykvíska rótara
sem raska jafnvægi í litlu samfélagi úti á
landi. Leikið er með ákveðna spennu sem
iðhgi hefur ríkt milli borgar og dreifbýlis
hér á landi og er síst minni nú en oft áður.
Höfundar voru meðvitaðir um ríginn milli
þessara hópa og er hann einn helsti áherslu-
punktur verksins.
„“Maður er alltaf að segja sér, „það er
enginn rígur, það er enginn hroki“, en svo
notar maður orð eins og „dreifbýlispakk" og
„sveitavargur“ og telur sér trú um að þetta
sé allt í gríni,“ segir Óskar. „En slík orð
rista dýpra þegar maður heyrir þau hinu
megin frá.
Eg var einu sinni í sveit í Eyjafirði og ég
og sonur bóndans skruppum inn á Akureyri.
A'Ieiðinni tók hann stelpur, sem hann kann-
aðist við og voru að húkka sér far, upp í bíl-
inn. Þær sátu afturí og við sátum fram í. Svo
þegar við komum til Akureyrar steig gang-
andi vegfarandi í veg fyrir bílinn og bílstjór-
inn þurfti að klossbremsa til að keyra ekki á
hann.
Önnur stelpan sagði: „Vá! Örugglega
Reykvíkingur“ og gerði sér ekki grein fyrir
FÓLK í FRÉTTUM
Grenjandi
baksviðs
Kvikmyndir eru alls staðar í sókn. Til að eiga
framtíðina fyrir sér verða íslenskir leikarar að læra
galdurinn við hvíta tjaldið. Guðmundur Asgeirsson
talaði við Oskar Jónasson sem stýrir leiklistarnem-
um í nýrri sjónvarpsmynd.
gerðar hafa verið hér á landi. „Með allt á
hreinu" fjallaði um ferð hljómsveitar sem
spilaði á böllum allt í kringum landið. En
ólíkt henni fjallar „Grenjandi baksviðs" um
fólkið í kringum hljómsveitina frekar en
hana sjálfa.
„Eitt af því sem okkur langaði að taka á í
myndinni voru þær skuggalegu sögur sem
fara af lifnaði í kringum hljómsveitir, þessi
skrýtni og marghliða heimur grúppíunnar
annarsvegar og heimur rótarans hinsvegar.
Það er svo mikið fjallað um hljómsveitirnar
og popparana í sviðsljósinu, en okkur lang-
aði að gera mynd þar sem bakhliðin væri al-
gerlega í forgrunni og hljómsveitin væri
helst ekki með.
Okkur langaði að sýna þá erfiðleika sem
geta komið upp við það að setja upp eitt ball
og ríginn sem kemur upp á milli rótaranna
og grúppíanna sem kæra sig ekkert um ein-
hverja snúrugæja heldur vilja helst bara
söngvarann eða gítarleikarann. Þetta er eig-
inlega goggunarröðin í þessum míkró-
kosmos sem ein svona hljómsveit getur ver-
ið.“
Framfarir í kennslu á
kvikmyndaleik
Vestræn menning hefur um áratuga skeið
verið að þróast meira og meira í átt að kvik-
myndaforminu sem er löngu orðið stærsti og
áhrifamesti listmiðill sögunnar. Þrátt fyrir
þetta hefur Leiklistarskóli Islands hingað til
lagt megináherslu á sviðsleik. Kvikmynda-
kennslan hefur takmarkast við fyrrnefnt
kvikmyndanámskeið fyrir þriðja árs nema.
Islenskar kvikmyndir hafa hingað til fæstar
getað státað af afburðaleik og hafa leikstjór-
ar því frekar þurft að reiða sig á aðra þætti
miðilsins. Þessþ nýja stefna, eða tilraun
Leiklistarskóla Islands og stuðningur Sjón-
varpsins við hana, gæti því verið mjög mikil-
vægt skref í rétta átt.
„Þetta er hitamál fyrir okkur kvikmynda-
gerðarmenn," segir Óskar. „Kvikmyndaleik-
stjórar lenda svo oft í þvi að leikarar mennt-
aðir í og útskrifaðir frá leiklistarskóla eru
hálfgerðir viðvaningar í kvikmyndaleik. Þeir
þurfa meiri reynslu. Það er eitt að sitja fyr-
iriestra og annað að leika í kvikmynd. Ég
myndi vilja sjá kvikmyndanámskeið á hverju
ári leiklistarnámsins.
Ef myndin lukkast vel, gæti það verið
skref í átt að bættri leiklistarkennslu á Is-
landi, því það gæti fest verkefnið í sessi og
það jafnvel orðið fastur liður á fjórða ári
leiklistarnámsins.
Þannig fengju leiklistarnemar þessa
reynslu í stað þess að sýna sig opinberlega
sem útskrifaða leikara með allt niðrum sig
vegna þess að þeir hafa aldrei fyri' komið ná-
lægt kvikmyndagerð.
En þótt myndin lukkaðist ekki sem skyldi
og áhuginn minnkaði hjá Sjónvarpinu er
ekki þar með sagt að þörfin fyrir sjónvarps-
eða kvikmyndanámskeið í skólanum minnk-
aði. Það þarf eiginlega að vera krafa kvik-
myndagerðarmanna til Leiklistarskólans að
þaðan komi ekki framar leikarar án reynslu
á þessu sviði.
Það tekur a.m.k. eitt slíkt verkefni fyrir
þjálfaðan sviðsleikara að átta sig á þeim
nýju forsendum sem gilda í þessum ólíka
miðli. Kvikmyndir, sjónvarpsmyndir og aug-
lýsingar verða allt að þriðjungur þess sem
flestir nemenda koma til með að starfa við í
framtíðinni og því væri mjög æskilegt að eitt
þriggja lokaverkefna leiklistarnema væri
tengt kvikmyndaleik.
Hingað til hefur eina leið leiklistamema
til að öðlast slíka reynslu verið að taka þátt í
kvikmyndum á sumrin, en svokallað fram-
komubann hefur að einhverju leyti staðið í
vegi fyrir því. Þessar reglur hafa eitt-
hvað verið að rýmkast undanfarið. Til
dæmis koma nokkrir nemendur fram í
„Perlum og svínum" og Hilmar Odds-
son notar einhverja þeirra í „Sporlaus".
Framkomubannið á sér góðar ástæð-
ur. Til dæmis er með því komið í veg
fyrir að nemendur fái slæma reynslu og
eins gætu hlutverk sumra nemenda
skapað öfund og slæman anda innan
hópsins í heild.
Þegar nemendur sækjast eftir að fá að
leika utan skólans er fjallað um hvert til-
vik fyrii' sig. Skólinn hefur ekki getað
staðið í vegi fyrir að nemendur sæki sér
nauðsynlega reynslu sem hann sér þeim
ekki fyrir. En þannig skapast aftur þær
hættur sem eru forsendur bannsins.
Ég hallast helst að því að besta lausnin
fyrir Leiklistarskólann sé að byrja kvik-
myndakennslu strax á fyrsta ári og halda
henni áfram allt til loka.
Þannig mætti kenna helstu grundvallarat-
riði í kvikmyndagerð og kvikmyndaleik, því
það er mikill munur á að leika á sviði og í
kvikmynd.“
Morgunblaðið/Golli
ÓSKAR Jónasson leikstjóri og útskriftarnemendur Leiklistarskólans bregða á leik.
að ég var auðvitað frá
Reykjavík. Sonur bónd-
ans sendi eitrað augna-
ráð aftur í bílinn og
stelpan sagði: „Hvað?“
og svo gekk eitthvað
þeirra á milli sem ég
heyrði ekki. En þær
þögðu báðar það sem
eftir var ferðarinnar,
eftir að þær uppgötv-
uðu að þær höfðu
hlaupið svona á sig.
Þarna sá ég hvað
rígurinn er gagn-
kvæmur. Fólk er
bara svo kurteist yf-
irieitt, svona á yfir-
borðinu a.m.k., að
þetta kemur ekki
oft í ljós. En alveg
eins og okkur Islendingum finnst
við yfirleitt vera nafli alheimsins, án þess að
stærstur hluti heimsins viti nokkuð um okk-
ur, þá finnst íbúum hvers landshluta þeir
vera miðja síns heims og öll höfum við þessa
tilhneigingu."
ÖSKAR Jónasson á
a tökustað í gær
Grúppíur og rótarar
Mynd Óskars er líka um lífið í kringum
sveitaböllin. Ein af vinsælustu myndum sem
Leiklistarnemar vinna að sjónvarpsmynd