Morgunblaðið - 08.03.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
SUNNUDAGUR 8. MARZ 1998 11
Menntamálaráðherra segir að þrátt fyrir
að litið hafí verið á erlend fordæmi um
kynningu nýrrar skólastefnu, þá sé hún ekki
sniðin að stefnu annarra ríkja. „Hefðir
þjóða í menntamálum eru mjög ólíkar og
skólakerfíð okkar er ungt. I ár eru aðeins 90
ár frá því að fyrstu lög um fræðslumál tóku
gildi hér á landi. Elsti menntaskóli landsins
varð 150 ára árið 1996. Upp úr 1970 varð
gjörbreyting á framboði menntunar, með
fjölbrautaskólum og framhaldsskólum um
land allt. Núna gefst okkur mjög gott tæki-
færi til að endurskoða skólakerfíð, á grund-
velli nýrra laga. Við verðum að nýta þetta
tækifæri og kalla saman alla þá sem færast-
ir eru. Við einsettum okkur að klára þetta
mikla verk, mótun nýrrar skólastefnu og
endurskoðun aðalnámskrár fyrir grunn-
skóla og framhaldsskóla, á 27 mánuðum og
mér sýnist það ætla að takast. Námskrár
verða lagðar fram í haust og við stefnum að
því að koma þeim í gagnið á næstu þremur
árum.“
Skýrslur foi’vinnuhópa um endurskoðun
aðalnámskrár liggja nú íyrir, en hóparnir
fjölluðu heildstætt um námsgreinar, þ.e. allt
frá 6 ára bekk til loka framhaldsskóla. Þar
er búið að móta markmið kennslu í hverju
fagi og tryggja samfellu í námi. „Þessar
upplýsingar er hægt að nálgast á heimasíðu
ráðuneytisins og þær hafa verið kynntar á
málþingum. Nú drögum við nokkur meginat-
riði út og kynnum fyrir almenningi."
Löngu tímabært
Bjöm segir að fyrstu viðbrögð við nýrri
skólastefnu bendi til að þessi vinna hafi ver-
ið löngu tímabær. „Hér er mikil þörf fyrir
umræður um menntamál á öðrum forsend-
um en þeim, að takast á við niðurstöður í
einstökum könnunum eða fjárhagsmál.
Bæklingurinn, þar sem nýja skólastefnan er
kynnt, er ekki fyrirmælaskjal, heldur um-
ræðugrundvöllur. Við vörpum ýmsu fram án
þess að taka af skarið, eins og til dæmis
varðandi samræmdu prófín. Þar er sagt að
samræmd próf verði sex en ekki fjögur eins
og nú, en engin ákvörðun hefur verið tekin
um hvort einhver þeirra verða skylda eða
hvort þau verða öll valfrjáls. Það er líka
möguleiki að nemendur fari upp úr grunn-
skóla án þess að gangast undir samræmd
próf. Við leggjum aðeins til að nemendum
verði tryggður réttur til að taka próf, sem
veita þeim ákveðin réttindi í framhalds-
skóla. Þeir sem ekki vilja nýta sér þennan
rétt fá þá minni réttindi. Við erum hvorki að
gera minni kröfur né úthýsa neinum, enda
eiga allir nemendur, sem hafa lokið grunn-
skólanámi, að geta hafið framhaldsnám.
Einstaklingar eru hins vegar ólíkir og við
þurfum að taka mið af því strax í grunn-
skóla í ríkari mæli en verið hefur. Eg hef
heyrt þær raddir að við séum að hverfa aft-
ur til landsprófsins, en það er rangt. Við er-
um ekki að stíga til baka heldur lítum fram
á veg.“
Björn segir að starfsnám sé ekki skil-
greint í einstökum atriðum í þeirri stefnu,
sem nú er kynnt. Menntamálaráðuneytið
setji námskrár fyrir starfsnám að fengnum
tillögum starfsgreinaráða, sem nú séu að
hefja störf á grundvelli nýju framhaldsskóla-
laganna.
EF VIÐ getum hagrætt og sparað
þá er það auðvitað gott og
blessað, en þetta er ekkert hag-
ræðingarverkefni. Við ætium að
bæta menntun.
LÖGÐ verður áhersla á sjálfstæð
vinnubrögð nemenda. Jafnframt
verður val nemenda í efstu
bekkjum grunnskólans aukið til
muna.
ÞJÁLFUN í íslensku máli
verður felld inn í allar náms-
greinar og kennslustundum í
stærðfræði og náttúrufræði
fjölgað verulega.
UPPLÝSINGALÆSI, hæfnin til að
safna, greina og setja fram upp-
lýsingar, verður skyldunáms-
grein frá upphafi til loka grunn-
skólans.
MIKIL þörf er fyrir umræður um
menntamál á öðrum forsendum
en þeim, að takast á við niður-
stöður í einstökum könnunum
eða fjárhagsmál.
Lengra skólaár nægi
fjöldi kennslustunda ekki
Menntamálaráðherra segir að telji menn
fjölgun kennslustunda ekki viðunandi, sé
ástæða til að velta því fyrir sér hvort lengja
eigi skólaárið. „Frá 10 ára bekk verður
kennt í 35 stundir á viku, svo það verður
fullt starf fyrir nemendur á þeim aldri að
vera í skóla. I 8. bekk fjölgar stundum í 37
og helst svo út grunnskólann. Mér sýnist
ekki skynsamlegt að lengja skóladaginn enn
frekar. Ef þessi fjöldi dugar ekki til að ná
þeim kennslustundafjölda á skólaárinu sem
telst viðunandi, þá er ekki um aðra kosti að
ræða en lengja skólaárið. Það hefur hins
vegar verið tregða til þess, bæði í grunnskól-
um og framhaldsskólum. Fjöldi kennsludaga
er bundinn í lög og við erum ekki að leggja
til breytingar á þeim. Eg er viðbúinn því að
deilt verði um tímafjölda í einstökum grein-
um, en aðalatriðið er að allir séu sáttir við
heildarstefnuna."
Nái ýmsar hugmyndir í nýrri skólastefnu
fram að ganga þarf þó að breyta lögum.
„Það á til dæmis við ef hugmynd okkar um
valfrjáls samræmd próf nær fram að ganga
og sama á við ef námsbrautum í framhalds-
skólum verður fjölgað. Að vísu er unnt að
opna upplýsinga- og tæknibraut í framhalds-
skólum sem tilraunaverkefni, áður en sú
breyting verður fest í sessi í lögum.“
Björn segir að hann hafi einnig velt mjög
fyrir sér að stytta nám til stúdentsprófs úr
fjórum árum í þrjú, en ákveðið að ráðast
ekki í svo miklar breytingar að sinni. „Það
er nær að menn beini kröftunum að því að
semja námskrámar á þessu stigi. Astæðu-
laust er að leggja of mikið undir í einni lotu.“
Markmiðið ekki hagræðing
heldur aukin menntun
Fjölgun kennslustunda, nýjar og auknar
námsbrautir og auldn námsráðgjöf kalla
vafalaust á aukin fjárframlög til skólamála.
Bjöm segir að auðvitað verði nýrri skóla-
stefnu ekki hmndið í framkvæmd með trú-
verðugum hætti nema með því að veita til
þess fjármunum. „Þar kemur margt til, end-
urmenntun kennara, gerð nýn-a námsgagna
og kaup á búnaði. Núna tel ég hins vegar
mjög góðar forsendur fyrir auknum fjárveit-
ingum. Við höfum hmndið nýjum lögum í
framkvæmd og erum að ganga frá nýrri
námskrá. Menn vita í hverju þeir fjárfesta.
Almenningur kynnir sér þessar tillögur og
getur metið út frá þeim hvort hann er sam-
þykkur því að veita meira fé til skólanna."
Björn segir að það sé alrangt að skólar
hafí verið í fjársvelti, eins og sumir hafí
haldið fram. „Það hefur ekkert komið fram
sem styður þá kenningu að meginvandi skól-
anna sé fjárskortur. Auðvitað geta skólarnir
alltaf nýtt aukið fé, en því fer fjarri að gerð
hafi verið fjárhagsleg aðför að þeim. Ef litið
er á tölur yfir framlög til fræðslumála und-
anfarin fimm ár þá sést að þau hafa hækkað
ár frá ári.“
Menntamálaráðherra segir að ekki hafí
verið lagt mat á hvað kostar að hrinda nýrri
skólastefnu í framkvæmd. „Ég bendi á að í
grunnskólum erum við að raða námsefni á
þegar lögboðnar kennslustundir og í þvi
felst ekki kostnaðarauki. Sveitarfélögin hafa
lýst áhuga á auknu valfrelsi í grunnskólum
og ég er viss um að þau taka því fagnandi að
geta mótað hann að staðháttum og atvinnu-
lífi. Hugsanlegur kostnaður því samfara ætti
því að skila sér fljótt. Ef við getum hagrætt
og sparað þá er það auðvitað gott og blessað,
en þetta er ekkert hagræðingarverkefni. Við
ætlum að bæta menntun og skila ungu fólki
betur undirbúnu út í lífið. Ef það kostar auk-
ið fé þá verður að taka því.“
Björn segir að á framhaldsskólastiginu
verði skipulag námsbrauta markvissara en
áður, en um leið verði lögð áhersla á að sam-
eiginlegt nám á öllum brautum verði
skemmra. „Samkvæmt íramhaldsskólalög-
um ber að skipuleggja námsbrautir svo að
þær taki mið af lokamarkmiðinu. Þess vegna
er stefnt að því að sameiginlegt nám verði
að öllu jöfnu ekki meira en sem nemur einu
námsári. Sérhæfingin byrjar fyrr og munur
á brautum verður meiri en nú. Sá sem velur
tungumálabraut getur því aukið verulega
hlut erlendra tungumála í námi sínu, en
dregið úr áherslu á stærðfræði og náttúru-
fræði. Grunnþekking hans í þeim fögum ætti
hins vegar ekki að verða lakari en nú, því
aukin áhersla verður lögð á þau í grunnskól-
anum. Þetta er dæmi um hvernig aukið val-
frelsi gæti verið, en engin tilskipun þar að
lútandi. Sá sem velur sér tungumálabraut á
auðvitað að geta valið sér meiri stærðfræði
og náttúrufræði en ella, en ég tel ekki rétt
að skylda hann til slíks náms eftir að hann
hefur ákveðið að sérhæfa sig í tungumálum."
Skólinn í hendur foreldra
Sjálfstæði skólanna og frelsi þeirra er
helsta áhugamál menntamálaráðherrans.
„Við náum þessu markmiði með samstarfi
skóla og heimila. Þegar grunnskólinn færð-
ist til sveitarfélaganna þá var það að mínu
mati fyrsta skrefið til að færa hann í hendur
foreldra. Nemendur hafa líka mjög ákveðnar
skoðanir á því hvernig skólinn eigi að vera.
Skólarnir eru nú sjálfstæðari í starfi en áður
og skólastjórar hafa fengið aukið vald. Það
kallar hins vegar á skýrar reglur um mark-
mið og leiðir, til þess að foreldrar átti sig á
að skólarnir starfi í samræmi við kröfur sem
gerðar eru til þeirra. Ráðuneytið, sem hefur
mats- og eftirlitsskyldu með skólunum, þarf
líka setja skýrar reglur, svo skólarnir velkist
ekki i vafa um hvaða markmiði þeir eigi að
ná. Með nýrri heildarstefnu í skólamálum
liggja markmiðin ljós fyrir. Skýrar reglur
eru giundvöllur aga í skólastarfinu og um
leið forsenda þess að hægt sé af sanngirni að
krefjast þess að skólamir sætti sig við mat
og eftirlit."
Björn Bjarnason á von á sátt um nýja
skólastefnu. „Fjölmargir hafa lagt þessu
máli lið. Við erum að svara kalli tímans,
bæði meðal almennings og skólafólks. Því
fer fjarri að ný skólastefna sé sett fram til
að efna til pólitískra deilna. Þetta er þjóð-
þrifamál og ég er viss um að þeir sem starfa
að sveitarstjómarmálum fagna því að fá
upplýsingar um stefnuna nú, áður en þeir
ganga til kosninga. Ráðuneyti menntamála
ber að setja fram heildarstefnu og mér
finnst eðlilegt að hún sé skýr fyrir sveitar-
stjórnarkosningar, því rekstur grunnskól-
anna er eitt stærsta verkefni sveitarfélag-
anna.“
Þegar allar tölvur VÍTðast
vera eins er aðeins ein
leið til að vera viss um gæðin...