Morgunblaðið - 08.03.1998, Blaðsíða 38

38 SUNNUDAGUR 8. MARZ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
-f
ATVINNULEYSI
FÓLKS
Atvinnuleysi var nær óþekkt hér á landi
um lanfft árabil. I upphafí þessa áratugar
syrti hins vegar í álinn. Islendingar voru
nú ekki lengur sér á báti í Evrópu þótt at-
vinnuleysi hjá ungu fólki væri minna hér
en víðast hvar í álfunni. A Islandi hefur at-
vinnuleysið líkt off annars staðar einkum
bitnað á þeim sem minnsta menntun hafa
og unffu fólki. Arnþór Helgason, Bergdís
H. Jónsdóttir og Kristín Helgadóttir velta
upp þeirri spurningu hvernig megi bregð-
ast við þessum vágesti sem herjar á drjúg-
an hluta ungs fólks á aldrinum 16-24 ára?
BRUGÐIST TIL VARNAR
YRIR skömmu tóku gildi
ný lög um aðgerðir í
vinnumarkaðsmálum.
Um leið var sett á fót
sérstök Vinnumálastofh-
un sem tók við verkefnum vinnu-
máladeildar félagsmálaráðuneytis-
ins auk annarra verkefna sem nán-
ar er kveðið á um í lögunum.
Samkvæmt þessum lögum er
landið gert að einu vinnusvæði, en
gert er ráð fyrir að stofnaðar verði
vinnumiðlanir sem nái yfír ákveðin
svæði. Miðað er við að íbúar hvers
svæðis hafi sem greiðastan aðgang
að vinnumiðlunum. Á hverju svæði
starfar 9 manna svæðisráð. Vinnu-
veitendur og launþegar skipa þrjá
fulltrúa hvorir um sig, sveitarfélög-
in tvo og framhaldsskólar á svæð-
inu einn fulltrúa.
Vinnumiðlanirnar eiga að sjá til
þess að atvinnulausir eigi kost á
námskeiðum og starfsþjálfun við
sitt hæfí. Þá skal starfsfólk vinnu-
miðlana aðstoða atvinnulausa við
að sækja um vinnu og liðsinna
vinnuveitendum við að útvega
starfsfólk. Þeir, sem ekki eiga rétt
á atvinnuleysisbótum, geta leitað
til vinnumiðlunar um aðstoð til að
sækja um bætur til sveitarfélaga
eða ríkisins. Þjónusta vinnumiðl-
ana er ókeypis. Svæðisráðin eiga
að gera tillögur um aðgerðir í at-
vinnumálum. Því ætti að vera hægt
samkvæmt þessum lögum að sinna
sérstaklega málefnum ungs fólks.
IGAMLA Stýrimannaskólanum
við Öldugötu er MFA-skólinn
(Menningar- og fræðslusam-
band alþýðu) rekinn nemendum
að kostnaðarlausu. Skólinn hefur
starfað frá 1993 og er ætlaður at-
vinnulausu fóiki með stutta skóla-
göngu að baki. Kennt er alla virka
daga fyrir hádegi, 14-20 vikur í
senn, í 16 manna hópum. Markmið
skólans er að auka almenna mennt-
un, efla sjálfstraust, þjálfa sjálfstæð
vinnubrögð og aðstoða fólk í at-
vinnuleit.
Námsefni skólans
Nemendur byrja í ákveðinni
grunnvinnu sem felst í sjálfstyrk-
ingu, námstækni og skipulögðum
vinnubrögðum. Síðan taka við hefð-
bundnar grunngreinar; íslenska,
stærðfræði, enska og ritvinnsla, og
er yfirferðin miðuð við námshraða
hvers og eins. Einnig er í boði
starfstengt nám og starfsráðgjöf,
þar sem fólki er m.a. kennt að búa
til atvinnuumsóknir.
Nemendur eru virkir í sjálfu
skólastarfínu. Þeir fá tækifæri til að
móta það og eiga kost á að meta
kennsluna og námsefnið. Engin
hefðbundin próf eru haldin en nem-
endur fá í hendur meðmælabréf,
þar sem fram koma upplýsingar um
ástundun og framfarir. Gert er ráð
fyrir að meðmælabréfin nýtist við
atvinnuumsóknir.
Meira í dag en í gær
Þeir nemendur sem koma inn í
skólann eru flestir á aldrinum 20-49
ára og hafa grunnskólapróf eða
minna nám að baki. Flestir hafa
verið án atvinnu lengur en í 6 mán-
uði og eru konur þar í miklum
meirihluta.
Þótt um ólíka nemendur sé að
ræða, eiga þeir það flestir sameigin-
legt að hafa lítið sjálfstraust. Þeir
vilja vinna en fá ekki vinnu. Um-
sækjendur sem hafa skamma skóla-
göngu og hafa verið lengi atvinnu-
lausir hafa forgang.
í simakönnun sem forráðamenn
skólans gerðu í maí síðastliðinn kom
m.a. fram, að 53% nemenda voru í
námi eða höfðu fengið atvinnu,
flestir inuau þriggja mánaða. Nem-
endur báru skólanum gott orð og
töldu að námið hefði nýst þeim við
atvinnuleit; sjálfstraustið hefði auk-
ist og starfsviljinn um leið.
Borgarholtsskólinn
- kerfíð er sveigjanlegt
Fyrir tæpum tveimur árum hóf
Borgarholtsskólinn í Grafarvogi
Hitt húsið
HITT húsið er menningar- og
upplýsingamiðstöð sem Iþrótta-
og tómstundaráð Reykjavíkur
rekur fyrir ungt fólk á aldrinum
16-25 ára. Húsið var opnað árið
1991 í gamla Þórskaffí í Brautar-
holti en vorið 1995 var það flutt í
Geysishúsið við Aðalstræti. Mark-
hópurinn er allt ungt fólk í
Reykjavík á aldrinum 16-25 ára. í
byrjun var Hitt húsið skemmti-
staður fyrir unglinga, en nú er
menningar- og fræðslustarf fyrir-
ferðarmest.
Starfsemi Hins hússins skiptist
í fjórar sveitir: félags- og menn-
ingarsveit, upplýsinga- og útgáfu-
sveit, rekstrarsveit og atvinnu-
sveit, sem skipuleggur og sér um
atvinnuúrræði fyrir ungt fólk.
Logi Sigurfinnsson, forstöðumað-
ur Hins hússins, segir að í boði
séu fjögurra vikna námskeið fyrir
ungt, atvinnulaust fólk á aldrinum
16-25 ára. Að því loknu fari fólk í 5
mánaða starfsþjálfun hjá ýmsum
fyrirtækjum og stofnunum borg-
arinnar. Logi segir að auðveldara
sé að fá þjálfunarstaði en áður.
Auk þess hafí ríkisstofnanir og
ýmis félaga- og líknarsamtök ráð-
ið til sín fólk frá Hinu húsinu.
Fólkið fær greidd laun á meðan á
þjálfuninni stendur. Ríkið greiðir
samkvæmt bótahlutfalli en
Reykjavíkurborg samkvæmt
kjarasamningum. Logi segir að í
boði séu um 130 þjálfunarstöður á
vegum borgarinnar. Hann telur
nauðsynlegt að einkafyrirtæki
komi meira til samstarfs við Hitt
húsið en verið hefur.
Úrræði fyrir réttlaus
ungmenni
Atvinnuleysi hefur verið mikið á
meðal fólks á aldrinum 16-25 ára
frá árinu 1994. Áður fyrr voru tæp-
lega 30 manns á atvinnuleysisskrá
á þessum aldri, en nú er talan um
400. Vegna þeirrar uppsveiflu sem
er um þessar mundir í efnahag
landsmanna hefur dregið úr at-
vinnuleysi ungs fólks. Samt er
ástandið ekki líkt því sem áður var.
I haust var í fyrsta skipti boðið
fram námskeið fyrir ungt fólk sem
ekki á rétt á atvinnuleysisbótum.
Teknir voru inn 15 einstaklingar.
Segir Logi að ástandið í þessum
hópi sé mjög slæmt; fæstir hafi
vinnureynslu og eigi því fárra
kosta völ. Til þess að komast á at-
vinnuleysisbætur þarf fólk að hafa
unnið í 10 vikur samfleytt síðast-
liðið ár og er þá miðað við fullt
starf. Hafi ungmenni verið í hluta-
starfí er tíminn lengri sem nemur
hlutfalli starfsins. Telur Logi afar
brýnt að taka sérstaklega á vanda
þessara ungmenna. Mörg þeirra
hafí flosnað upp úr námi og hætta
KAKÓBARINN - þar fæst heitt kakó á reyklausum stað.
sé á að þeirra bíði hinn harði
heimur götunnar með ófyrirsjáan-
legum afleiðingum.
Piltar eru í meirihluta þeirra
sem sækja námskeið Hins hússins.
Stúlkur virðast fóta sig betur á
vinnumarkaði. Logi segir að piltar
séu einnig oft félagslega verr
staddir en stúlkurnar.
Brýnt að skrá sig
Logi segir að skýringina á því,
hvers vegna ungir piltar eru svona
illa staddir, þá, meðal annars, að
þeir eigi ekki lengur völ á skips-
rúmum eins og áður. Störfín á flot-
anum eru færri og sérhæfðari og
menn haldast lengur í plássum
sínum en áður fyrr. Einnig hefur
skipum fækkað og þau eru orðin
sérhæfðari en áður.
Hitt húsið sendir öllum ung-
mennum, sem eru á atvinnuleysis-
skrá, bréf þar sem þau er boðin
velkomin til starfa í Hinu húsinu.
Fæstir á aldrinum 16-18 ára eru á
atvinnuleysisskrá því þeir eiga
sjaldan nokkum rétt á bótum.
Áríðandi þykir að fólk láti skrá sig
til þess að hægt sé að benda á
þörfína fyrir úrræði. Þá er erfítt
að leita þá uppi sem hvergi finnast
skráðir.
Á námskeiðum Hins hússins er
lögð áhersla á sjálfsuppbyggingu,
hópefli er ríkur þáttur í náminu og
fjallað er um vinnusiðferði, svo fátt
eitt sé nefnt. Komið hefur í ljós að
þeim, sem farið hafa á námskeið
hjá Hinu húsinu og fengið starfs-
þjálfun, hefur orðið betur ágengt
við atvinnuleit. I skýrslu Gests
Guðmundssonar, félagsfræðings,
sem unnin var fyrir Hitt húsið síð-
astliðið vor, kemur fram að um-
talsverður hluti þeirra, sem luku
námi, voru atvinnulausir í skamm-
an tíma og fólki gekk yfirleitt bet-
ur að útvega sér vinnu á eftir.
Logi Sigurfinnsson bendir á að
þótt árangur Hins hússins sé
vissulega lofsverður megi ekki
einblína eingöngu á þetta úrræði;
fleira þurfi að koma til. Hann telur
að framhaldsskólai’nir verði að
bregðast við vandanum og reynd-
ar skólakerfið í heild. Allt of mikið
hafi verið miðað við samræmd
próf í bóklegum greinum, sem
henti ekki öllum. Leggja þurfi
grunninn að „stuttum,
starfstengdum brautum strax á
skyldunámsárunum og gefa
þannig þeim, sem standa höllum
fæti í náminu, tækifæri til þess að
afla sér starfsmenntunar“.
Atvinnulausar,
einstæðar mæður
í samtalinu við Loga kom fram
að vandi ungra, einstæðra mæðra
væri mikill. Atvinnuleysi á meðal
þein-a er talsvert og erfitt hefur
verið að ráðast gegn því. Atvinnu-
leysisbætur eru svo lágar að þær
hafa ekki efni á að sækja nám-
skeið því að þá bætist við kostnað-
ur vegna barnagæslu.
Logi segir að brýnt sé að bjóða
einstæðum mæðrum sérstök úr-