Morgunblaðið - 03.07.1998, Síða 12

12 FÖSTUDAGUR 3. JÚLÍ 1998
FRETTIR
MORGUNB LAÐIÐ
Svar Jóns Steinars Gunnlaugssonar við bréfí Halldórs Guðbjarnasonar
Ekki hægt að hlaupast frá
ábyrgð á efni bréfs til ráðherra
MORGUNBLAÐINU hefur borizt
eftirfarandi svar Jóns Steinars
Gunnlaugssonar hæstaréttarlög-
manns við bréfí Halldórs Guð-
bjarnasonar, fyrrverandi banka-
stjóra Landsbankans, sem birtist í
blaðinu í gær. Halldór fjallaði þar
um greinargerð Jóns Steinars, sem
unnin var fyi’ir bankaráðið. Jafn-
framt birtist í Morgunblaðinu í gær
álit tveggja lögfræðinga, sem að
beiðni Halldórs fjölluðu um undir-
ritun hans á tveimur bréfum til við-
skiptaráðherra. Athugasemd Jóns
Steinars fer hér á eftir, en millifyi'-
irsagnir eru Morgunblaðsins:
„Halldór Guðbjarnason fyrrver-
andi bankastjóri við Landsbanka
íslands hf. hefur birt í fjölmiðlum
bréf sitt til bankaráðsins dags. 30.
júní 1998. Að efni til felur bréfið að
mestu í sér gagnrýni á starfshætti
mína við greinargerð þá sem ég
samdi fyrir bankaráðið og varðaði
réttarstöðu hinna þriggja fyrrver-
andi bankastjóra við starfslok
þeirra. Ég tel mér því rétt og skylt
að birta opinberlega nokkrar at-
hugasemdir um þetta bréf banka-
stjórans fyrrverandi.
Endurkrafa vegna veiði
og risnu ekki gefín í skyn
1. Af skrifum Halldórs Guð-
bjarnasonar mætti e.t.v. draga þá
áiyktun að niðurstaða mín til banka-
ráðsins hefði verið honum öndverð.
Svo var ekki. Niðurstaðan var sú, að
Halldór Guðbjamason bæri ekki
aðra og meiri ábyrgð á þeim atrið-
um sem fjallað var um í greinargerð
Ríkisendurskoðunar heldur hann
hafði sjálfur tekið með því að segja
starfí sínu í bankanum lausu. Fyrir
FORSÆTIsNEFND Alþingis hef-
ur ákveðið að óska formlega eftir
upplýsingum frá Finni Ingólfssyni
viðskiptaráðherra um hvenær hon-
um bárust upplýsingar frá Búnað-
arbankanum um að upplýsingar
sem hann veitti Alþingi um risnu-
og ferðakostnað bankastjóra bank-
ans hafí ekki reynst réttar.
Eftir að upplýsingar bárust við-
skiptaráðherra um að upphaflegt
svar hans við fyrirspurn Jóhönnu
Sigurðardóttur um risnu- og ferða-
kostnað bankastjóra Búnaðarbank-
ans hefði ekki verið fullkomlega rétt
óskaði Jóhanna skýringa á því. For-
sætisnefndin skrifaði viðskiptaráð-
herra bréf og barst henni svar í síð-
þeirri niðurstöðu voru færð ítarleg
rök í greinargerð minni.
2. Halldór segir að athugun mín á
hugsanlegum endurkröfum bank-
ans á hendur bankastjórunum iyrr-
verandi hafí snúist um tvö atriði,
kostnað við veiðiferðir og risnu.
Þetta er rangt. Athugunin snerist
einnig um kostnað við utanferðir. í
upphafí þess kafla í greinargerð-
inni, sem um þetta fjallar, er með
afskaplega skýrum hætti gerð grein
fyrir þessu („1.2 Einstök athugun-
arefni.“) og berum orðum tekið
fram að Halldór komi einungis við
sögu, þar sem fjallað er um utan-
ferðirnar. Það er því alveg út í blá-
inn hjá Halldóri að ég hafi gefíð í
skyn að bankinn kynni að eiga end-
urkröfur á hendur honum vegna
veiðiferða og risnu. Ég veit ekki
hvað honum gengur til að rangfæra
efni greinargerðar minnar að þessu
leyti.
Ekki rýmri heimildir þótt
skriflegan samning skorti
3. Halldór gerir athugasemdir við
umfjöllun mína um ferðakostnað
vegna utanlandsferða. Halldór hafði
talið sig eiga rétt á að fara tvisvar á
ári til útlanda með maka á kostnað
bankans, þ.m.t. með fullum dagpen-
ingum á borð við ráðherra í emb-
ættiserindum, án þess að hann færi
í erindum bankans. Hann kvað aðra
bankastjóra hafa kynnt sér þessi
kjör við upphaf starfa sinna. í
greinargerð minni er þessi fram-
burður Halldórs sérstaklega til-
gi'eindur.
Öllum mönnum er vitaskuld Ijóst,
hversu furðuleg kjör af þessu tagi
hljóta að teljast í atvinnurekstri.
asta mánuði. Jóhanna taldi hins
vegar þörf á ítarlegri skýringum frá
ráðherra m.a. um það atriði hvenær
honum bárust upplýsingar um að
hið upphaflega svar hefði ekki verið
rétt, en það byggðist á svörum frá
bankastjórunum. Jóhanna vill fá
það upplýst hvort viðskiptaráðherra
hafði vitneskju um það áður en Al-
þingi lauk störfum í vor að svör
bankastjóranna voru ekki að öllu
leyti rétt.
Ólafur G. Einarsson, forseti Al-
þingis, segir að forsætisnefnd sé
ekki í aðstöðu til að gerast rann-
sóknardómari í þessu máli, en hún
ætli að óska eftir nánari upplýsing-
um frá viðskiptaráðherra.
Það hlýtur Hall-
dóri einnig að
hafa verið. Samt
kannaði hann
ekki, hvort
bankaráðið hefði
tekið ákvarðanir
um þetta heldur
lét duga upplýs-
ingar frá öðrum
bankastjóra,
sem þá einnig
hlýtur að hafa
nýtt sér sams
konar heimild. Halldór vissi vel að
bankaráðið fjallaði um kjör hans en
ekki hinir bankastjórarnir. í grein-
argerð minni taldi ég liggja nærri að
ætla, „að yfírmanni sem kynnt væru
slík lgör við upphaf starfs, bæri
skylda til að kanna með óyggjandi
hætti, hvernig stofnað hefði verið til
slíkra heimilda í upphafi í því skyni
að fá fullvissu um að allt væri með
felldu um þær“. Þrátt fyiir þetta
taldi ég ekki ástæðu til að véfengja
m.a. Halldór Guðbjarnason um að
hann hafí a.m.k. verið í góðri trú um
að þessir hættir hefðu viðgengist við
bankann fyrir hans tíð. Taldi ég m.a.
af þessari ástæðu líkur standa gegn
endurkröfum bankans vegna þessa
kostnaðar.
Gagmýni Halldórs Guðbjarna-
sonar á þennan þátt í greinargerð
minni virðist felast í því að ég hefði
átt að áfellast bankaráðið fyrir að
hafa ekki gert skriflegan ráðningar-
samning við sig, þrátt fyrir óskir
sínar þar að lútandi. Þessi gagnrýni
er í besta falli byggð á misskilningi.
Ég var að fjalla um réttarstöðu
Halldórs við starfslok hans. Það lá
fyrir að ekki hafði verið gerður
skriflegur ráðningarsamningur við
hann. Ástæður þess voru athugun
minni óviðkomandi. Starfskjör hans
við bankann réðust einfaldlega af
öðrum heimildum en slíkum skrif-
legum samningi. Svo er að sjá af
skrifum Halldórs, að hann telji sig
hafa haft rýmri heimildir en ella til
að ráðstafa peningum bankans til
persónulegra nota sinna fyrir þá
sök að ekki hafði verið gerður við
hann skriflegur samningur. Það er
auðvitað óheimil ályktun. Af af-
greiðslu minni á þessum sérkenni-
legu ferðakjörum er samt ljóst, að
Halldór er eins og þarna stóð á lát-
inn njóta alls vafa um tilvist þeirra.
Það er vandséð yfír hverju hann
hefur að kvarta.
Ábyrgð á efni bréfs
er tekin með undirritun
4. Loks hefur Halldór Guðbjarna-
son búið sér til þann málstað, að
hann beri ekki ábyrgð á efni bréfs
sem sent var úr bankanum og hann
hafði sem bankastjóri undirritað
ásamt öðrum bankastjóra. Leggur
hann með skrifum sínum álit
tveggja lög-
manna á þessu,
þar sem komist
er að þeirri nið-
urstöðu að í und-
irskriftinni hafi
aðeins falist yfír-
lýsing Halldórs
um að honum
hafi ekki verið
ljóst að efni
bréfsins væri
rangt!!
Þessi mál-
flutningur er með ólíkindum. Auð-
vitað er það deginum ljósara, að
með undirritun bréfs, sem hefur að
geyma upplýsingar um staðreyndir
máls, er tekin ábyrgð á efni þess
bæði gagnvart móttakanda bréfs-
ins og einnig gagnvart þeim aðila
sem undirritað er fyrir, í þessu til-
viki Landsbanka Islands hf. Engu
máli skiptir hvort það sé venja sem
stendur til þess að tveir banka-
stjórar skrifi undir eða aðrar
ástæður. Með tveimur undirskrift-
um er verið að treysta grundvöll
bréfs. Hann verður traustari fyrir
þá sök að tveir bankastjórar taka
með nafnritun sinni báðir ábyrgð á
efninu. Undirritanir þeirra geta
engan annan tilgang haft. Hvor
þeirra um sig ræður því hvort hann
treystir hinum eða eftir atvikum
þeim undirmönnum sem tekið hafa
þær upplýsingar saman sem í bréfi
birtist. Hann getur ekki di-egið úr
ábyrgð sinni með því að upplýsa á
eftir, að hann hafí ekki kynnt sér
sjálfur þá upplýsingaöflun sem að
baki bjó.
Ef skilningur lögfræðinganna og
Halldórs væri réttur, fælist í því að-
ferð til að gera upplýsingar í bréfi
trúverðugar með nafnritunum en
hlaupa svo frá öllu saman síðar,
þegar í ljós er komið að þær reynast
rangar. Það sem hér er sagt um
þýðingu undirritunar undir bréf er
augljóst öllum mönnum. Hér þarf
enga lögfræðiþekkingu til. Menn
rekur sjálfsagt í rogastans við að
sjá svokallað lögfræðiálit komast að
annarri niðurstöðu um þessi ein-
földu atriði. í álitinu, sem fylgdi
skrifum Halldórs er að mestu leyti
um að ræða samantekt á óumdeild-
um staðreyndum. Fæstar þeirra
koma álitaefninu um þýðingu undir-
skriftar Halldórs fyi'ir ábyrgð á efni
þeirra upplýsinga sem bréfíð geym-
ir mikið við. Álitið virðist vera skrif-
að í því skyni að þjóna málflutningi
Halldórs. Ég veit að þeir góðu lög-
menn sem féllu í þessa freistni
hefðu aldrei komist að þessari nið-
urstöðu ef þeir hefðu átt að fjalla
um þetta af hlutleysi. Þeir vita eins
vel og ég að lögfræði er í raun fyrst
og fremst aðferð heilbrigðrar skyn-
semi og hefur aldrei það markmið
að segja svart vera hvítt.“
Forsætisnefnd Alþingis
Óskar nánari upplýs-
inga frá ráðherra
Ólafur G. Einarsson, forseti Alþingis, um gagnrýni Sverris Hermannssonar
Mikilvægt að rík-
isendurskoðandi
sé sjálfstæður
ÓLAFUR G. Einarsson, forseti AI-
þingis, segir að það sé forsenda fyr-
ir starfsemi Ríkisendurskoðunar að
stofnunin njóti sjálfstæðis í verkum
sínum. Það sé útilokað fyinr stofn-
unina að vinna þau verkefni sem Al-
þingi hafi falið stofnuninni að vinna
ef aðilar utan hennar eigi að geta
gripið inn í starfsemi hennar.
„Ríkisendurskoðun er mjög sjálf-
stæð og það er rækilega áréttað í
lögum um stofnunina sem sam-
þykkt voru í fyrra, að sjálfstæði sé
forsenda þess hlutverks sem stofn-
unin gegni. í lögunum kemur einnig
fram að ríkisendurskoðandi njóti
sjálfstæðis í starfí og sé ekki bund-
inn af fýrirmælum um einstaka
þætti sinna starfa. Þó að forsætis-
nefndin ráði ríkisendurskoðanda þá
er nefndin ekki stjórn stofnunarinn-
ar eins og sumir virðast halda. Við
getum því ekki sett ríkisendurskoð-
anda til hliðar varðandi rannsókn
tiltekinna mála. Hann getur hins
vegar úrskurðað sjálfan sig vanhæf-
an með sama hætti og umboðsmað-
ur Alþingis getur gert og gerir,“
sagði Ólafur.
Ölafur sagði mikilvægt að hafa í
huga að ríkisendurskoðandi og um-
boðsmaður Alþingis væru ekki að
kveða upp dóma. Þeir gæfu álit og
gegndu eftirlitshlutverki.
Alþingi getur sett
ríkisendurskoðanda af
„Ég sé ekki að ríkisendurskoðandi
gæti búið við slík starfsskilyrði að
það væri einhver sífellt að fara ofan í
framkvæmd á hans athugunum.
Þetta embætti verður að vera hafið
yfír slíkt og njóta mikils sjálfstæðis.
Ríldsendurskoðandi er hins vegar
ekki ósnertanlegur. Ef hann brýtur
af séi- í starfí getur þingið sett hann
af. Ég vek athygli á að forsætis-
nefndin getur það ekki þó að hún
ráði hann. Það þarf samþykki þings-
ins til að setja hann af, sem undir-
strikar enn betur að forsætisnefndin
hefur ekkert um hans verk að segja.
Ég get vel sett mig í spor Sverris
sem er mjög óánægður með meðferð-
ina á sér. Ég minni hins vegar á að
Svei-rir hefur gagnrýnt ríkisendur-
skoðanda fyrir að taka við íyrirmæl-
um frá viðskiptaráðherra. Ríkisend-
urskoðandi hefur að vísu mótmælt
því að hann sé handbendi ráðheir-
ans. Mér finnst vera viss þversögn í
gagnrýni Sverris ef hann er að ætlast
til að ríkisendurskoðandi taki við fyr-
irmælum frá einhverjum öðram.“
Sverrir Hermannsson,
fyrrverandi bankastjóri
Ríkisendur-
skoðandi
ósnertan-
legur?
SVERRIR Hennannsson, fyrrver-
andi bankastjóri, útilokar ekki að
hann muni leita annarra leiða til að
fá endurupptekna greinargerð rík-
isendurskoðanda um risnu- og
ferðakostnað bankastjóra Lands-
bankans. Það kunni hins vegar að
vera erfítt um vik sé sú niðurstaða
forseta Alþingis rétt að ríkisendur-
skoðandi sé ósnertanlegur.
Forsætisnefnd Alþingis hefur
hafnað beiðni lögfræðings Sverris
Hermannssonar að gi-einargerð
Ríkisendurskoðunar um risnu- og
ferðakostnað þriggja fyrrverandi
bankastjóra Landsbankans verði
endurskoðuð og skipaður verði sér-
stakur ríkisendurskoðandi til að
annast meðferð málsins.
„Mér er spurn þegar forseti Al-
þingis gefur þá skýringu á afstöðu
forsætisnefndarinnar að ríkisend-
urskoðandi sé algjörlega sjálfstæð-
ur í verkum sínum, er þá þessi
vandræðaembættismaður ósnert-
anlegur af öllum? Það verður að
fást úr því skorið. Hins vegar virt-
ist þessi ííkisendurskoðandi ekki
hafa miklar áhyggjur út af embætti
forseta Alþingis enda sagði hann
að hann væri á launum hjá sér. Það
er því ekki von á góðu ef þetta er
svona saman sett.“
Sverrir sagði að það hlyti að
vera íhugunarefni fyrir Alþingi ef
þingið hefði gengið þannig frá lög-
um um Ríkisendurskoðun að ríkis-
endurskoðandi væri ósnertanleg-
ur. Það gæti orðið erfitt fyrir sig
að verjast slíkum embættismanni.
„Ég útiloka hins vegar ekkert í
þessu sambandi. Fyrr eða síðar
verður öllum blöðum ríkisendur-
skoðanda flett rækilega.“
-------------
Halldór Guðbjarnason
Ætlast til að
bankaráðið
láti rann-
saka tilurð
bréfanna
HALLDÓR Guðbjarnason, fyrr-
verandi bankastjóri Landsbank-
ans, segist ætlast til þess að banka-
ráð Landsbankans láti rannsaka
með hvaða hætti svarbréf Lands-
bankans um laxveiðiferðir til við-
skiptaráðherra urðu til.
I Morgunblaðinu í gær var haft
eftir Helga S. Guðmundssyni, for-
manni bankaráðs Landsbankans,
að hann gæti ekki litið svo á að
Halldór væri að fara formlega
fram á slíka rannsókn í ljósi þess
hvernig hann orðaði þetta í svar-
bréfi sínu við greinargerð Jóns
Steinars Gunnlaugssonar hæsta-
réttarlögmanns.
Halldór sagði í samtali við blaðið
í gær að vegna þeirrar niðurstöðu
sem Jón Steinar komst að í grein-
argerð sinni, ætlaðist hann til þess
að bankaráðið léti skoða með hvaða
hætti bréfin vora tekin saman,
hver vann verkið, að tilurð undir-
ritunar sinnar undir bréfin yr.ði út-
listuð og hvers vegna hægt væri að
fullyrða, eins og Jón Steinar gerði,
að hlutur bankastjóranna þriggja
væri jafn. „Niðurstaða Jóns Stein-
ars gefur mér til kynna að þessi
grundvallaratriði hafi ekki verið
skoðuð og að þeir viti ekki, eða vilji
ekki vita, með hvaða hætti þessi
bréf urðu til,“ segir Halldór.
i
í
(,
%
Æ
k
c
Æ
c
L
v
í
i
(
V
c
c
c
c
(
(
í