Morgunblaðið - 11.07.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 11. JÚLÍ 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Einar Torfí Finnsson, framkvæmdastjóri íslenskra fiallaleiðsögumanna
Setja þarf reglur um lág-
marksþekkingu starfsmanna
í kjölfar atburðanna á Vatnajökli á
miðvikudag, þegar hópur Norðmanna
lenti þar í hrakninfflim, hafa spurningar
vaknað um það hvort nægilegar kröfur
séu gerðar til þeirra fyrirtækja, sem bjóða
upp á jöklaferðir. Ragna Sara Jónsdóttir
kynnti sér málið.
EINAR Torfi Finnsson, fram-
kvæmdastjóri Islenskra fjallaleið-
sögnmanna, segir að ferðamenn
sem ferðist með íslenskum ferða-
þjónustuaðilum hafi í raun enga
tryggingu fyrir öryggi sínu. Enginn
öryggisstaðall sé í gildi í íslenskri
ferðaþjónustu og fyrirtækin hafi
sjálfdæmi um það hvemig fólk þau
eru með í vinnu.
Hann segir að þekking og
reynsla sé nauðsynleg og mikilvægt
atriði sem leggja beri áherslu á í
þessu sambandi. Ferðaskrifstofu-
leyfið sem yfirvöld veiti segi ekkert
til um gæði ferðarinnar og öryggi
ferðamanna. „Þegar lögunum um
skipulag ferðamála var breytt í vor
óskuðum við eftir því að afþreying
yrði skilgreind innan ramma lag-
anna. Það var ekki gert og því er
afþreying ekki til skilgreind í lög-
unum. Þegar verið er að tala um að
Jöklaferðir hafí ekki leyfi til ferða-
þjónustu, skiptir það engu máli í
þessu sambandi. Ferðaskrifstofu-
TRYGGVI Árnason framkvæmda-
stjóri Jöklaferða segist vera hlynnt-
ur því að settar verði lágmarksregl-
ur um afþreyingu í ferðaþjónustu á
Islandi. Hann segir jafnframt að
fyrirtæki sitt, Jöklaferðir, hafi kom-
ið sér upp sínu eigin öryggiskerfi og
búnaði, þar sem slíkt sé ekki fyrir
hendi frá yfirvöldum. Grundvallar-
atriði sé meðal ferðaþjónustuaðila
að gera slíkt hið sama.
Tryggvi segist hafa marggagn-
rýnt opinbera aðila fyrir að krefjast
ekki starfsleyfis ferðaþjónustuhafa.
„Fyrir flesta starfsemi, aðra en þá
sem er með gistingu, eða matsölu,
þarf ekki starfsleyfi. Þetta er nátt-
úrlega ófremdarástand en það er
lágmarkskrafa að menn þurfi að
leyfi tekur á því hverjir fá að reka
ferðaþjónustu og hvernig hún er
rekin, en ekki á gæðum og fæmi
ferðaþjónustuaðilans úti í mörk-
inni,“ segir Einar. Hann bendir á
að til þess að fara með ferðamenn
yfir Vatnajökul, hvort sem farið sé
akandi eða gangandi þurfi mikla
reynslu. I dag væru hins vegar eng-
ar kröfur gerðar til starfsfólks um
nauðsynlega þjálfun til að starfa á
þann hátt.
Sakna fjallaleiðsögumanna-
réttinda
Einar telur að koma þurfi upp
kerfi varðandi öryggisstaðla, sem
byggist annars vegar á þekkingu og
reynslu starfsfólks og hins vegar á
búnaði. „Við höfum saknað þess úr
fjallaleiðsögugeiranum að það skuli
ekki vera til nein almennileg fjalla-
leiðsögumannaréttindi hér á ís-
landi. Þegar við hjá íslenskum
fjallaleiðsögumönnum, sem seljum
jöklaferðú’, fengum okkar leyfi til
sækja um starfsleyfi. Ég er hlynnt-
ur því að settar verði leikreglur um
allar gerðir afþreyingar og að sett
verði upp starfsleyfí á þessu sviði
þar sem menn verða að uppfylla
ákveðin skilyrði svo sem trygginga-
mál, en þau eru í miklum ólestri.
Ég vil þó ítreka að slíkt skal vera
lágmarksrammi en ekki þannig að
farið sé að setja reglur um hvert
smáatriði. Það eiu til reglur um út-
búnað báta og bfla en engar um út-
búnað þeirra sem selja afþreyingu í
ferðaþjónustu."
Tryggvi segir að vegna þessa
hafi Jöklaferðir útbúið sitt eigið ör-
yggiskerfi sem byggist fyrst og
fremst á reynslu. „Við vorum fyrsta
afþreyingarfyrirtækið á íslandi og
ferðaþjónustu sýndum við ekki
fram á nein próf, skrifuðum enga
greinargerð og vorum aldrei kallað-
ir fyrir. Það er enginn sem gerir
kröfu á okkur um öryggi. Við getum
ráðið hvaða manneskju sem er og
gert hana að fjallaleiðsögumanni,
því það er ekki til neitt próf sem
staðfestir þekkingu þína. Það sama
gildir um vélsleðafyrirtækin, þeim
er í sjálfsvald sett hvort þau eru
með góðan eða lélegan mannskap."
Að mati Einars eru ferðimar yfir
Vatnajökul öruggar, svo lengi sem
ferðamennimir em vel búnir og
starfsliðið með reynslu. Fyrsta
höfum gert ákveðnar kröfur til
sjálfra okkar. Það er í sjálfu sér
ágætt, ef metnaður er fyrir hendi í
fyrirtækinu, en samt þarf að vera
einhver ákveðinn rammi sem hægt
er að fylgja.“
Þurfa að uppfylla
ákveðin skilyrði
Starfsfólk Tryggva sem starfar á
jöklinum þarf að uppfylla ákveðin
skilyrði. Það þarf að hafa ákveðna
lágmarkskunnáttu í tungumálum,
reynslu af fjalla- og jöklaferðum,
GPS kunnáttu, geta veitt hjálp í
viðlögum, hafa innsýn í viðhald
tækja og þjónustulund. Að auki séu
í gildi reglur fyrir ferðamennina
um hegðun þeirra meðan á ferðum
regla sé að kanna búnað fólksins og
gera kröfu til þess um að vera vel
búið. Starfsfólkið þarf einnig að
vera starfi sínu vaxið og hann bend-
ir á að það þurfi að setja reglur um
hvaða lágmarksþekkingu einstak-
lingar þurfa að hafa til að fara með
fólk yfir jökul sem þennan. „Yfir-
völd þurfa að byrja á því að setja
sig inn í ferðamálin á hálendinu og
setja svo reglur um lágmarksþekk-
ingu og reynslu. Það þýðir ekki að
byrja á vitlausum enda, en margir í
ferðaþjónustunni eru hræddir við
að fá yfir sig reglur sem eru ekki í
samhengi við raunveruleikann."
á jöklinum stendur. Farið sé vand-
lega yfir öryggisatriði með þeim áð-
ur en ferðin hefjist.
Fyrirtækið er vel tryggt
Að Tryggva sögn er fyrirtækið
vel tryggt gagnvart slysum á ferða-
mönnum. Það fari hins vegar eftir
því hvers eðlis slysið er, hvort fyrir-
tækið sé bótaskylt. Ef slys gerist á
vélsleða eða snjóbfl þá greiði trygg-
ingar fyrirtækisins umsvifalaust.
Ef hins vegar sé um að ræða slys í
sprungu eða eitthvað í þeim dúr,
fari það eftir eðli slyssins. Ef við-
komandi hafi ekki farið eftir settum
reglum í ferðinni, til dæmis keyrt
út fyrir röðina og lent í sprungu, þá
sé það á hans eigin ábyrgð.
Magnús Oddsson
ferðamálastj óri
Þörf á regl-
um um nátt-
úrutengda
afþreyingu
MAGNÚS Oddsson ferðamálastjóri
segir að reglur og lög um leyfi til
ferðalaga komi aldrei í stað heil-
brigðrar skynsemi.
„Enginn einn þáttur í ferðaþjón-
ustu er eins mikilvægur og öryggið.
Með vaxandi náttúrutengdri afþrey-
ingu á Islandi sem hefur verið að
byggjast upp á mjög skömmum
tíma, hefur þörfin fýrir reglur yfir
þessa tegund af ferðaþjónustu auk-
ist. Hvort sem það eru jöklaferðir,
fljótasiglingar, hvalaskoðunarferðir,
hestaferðir og fleiri þættir þar sem
um afþreyingu í náttúrunni er að
ræða, þá þarf að setja reglur. Við
höfum reglur og lög um ferðaþátt-
inn, hvort sem ferðast er með flug-
vél, í bíl eða með skipum, en þegar
kemur að afþreyingarþættinum
sem slíkum þá eru sáralitlar reglur í
gildi,“ segir Magnús.
Grunnrammi fyrir
ferðaþjónustuhafa
Magnús segir að ákveða þurfi
með grunnramma hvaða reglum
ferðaþjónustuaðilar eigi að fara eft-
ir. Hann benti á að fyrir Alþingi á
sl. starfsári hefði verið sett fram
þingsályktun um að setja reglur um
hvalaskoðunarferðir á íslandi. Það
sé eitt dæmi um afþreyingarferðir,
en þar væru ferðamenn að fara í
tugavís á litlum bátum á haf út.
Hann sagði að mikið hefði verið
rætt um að koma einhverjum ör-
yggisreglum varðandi afþreyingar-
þáttinn í ferðaþjónustu á, en þær
væru fáar á þessari stundu. „Lög og
reglur einar sér leysa ekki vandann,
þær koma aldrei í stað heilbrigðrar
skynsemi ferðaskipuleggjenda, leið-
sögumanna og ferðamannanna
sjálfra. Við þekkjum öll að reglur
um hámarkshraða og fleiri þætti í
umferðinni koma því miður ekki
einar sér í veg fyrir umferðarslys."
Magnús sagði að Ferðamálaráð
yrði ekki vart við tortryggni er-
lendra gesta varðandi tryggingu um
öryggi gagnvart afþreyingarferða-
þjónustu. „Við fáum sáralítið af fyr-
irspurnum um öryggi ferðamanns-
ins. Ég held að ástæðan sé kannski
sú að við höfum á okkur ákveðna
gæðaímynd. Við erum talinn örugg-
ur ákvörðunarstaður, en með þess-
um vaxandi fjölda ferðaþjónustuað-
ila í afþreyingarþættinum þá reynir
í auknum mæli á skipuleggjendur
ferðanna og þá sem stjórna þeim,
en einnig á ferðamennina sjálfa. Við
megum ekki gleyma því að hér er
mikið af útlendingum á eigin vegum
á ferð um landið og þeir bera í
reynd ábyrgð á sér sjálfir. Þar kem-
ur að hlutverki okkar, að veita sem
bestar og nákvæmastar upplýsingar
bæði fyiár ferðalag og á meðan á því
stendur."
*
Tryggvi Arnason, framkvæmdastjóri Jöklaferða
Þörf er á lágmarksreglum
Guðbjörg Ársælsdóttir, deildarstjóri í samgönguráðuneytinu
Reiknað með að starfsemin
sé tryggð fyrir óhöppum
GUÐBJÖRG Ársælsdóttir, deildar-
stjóri í samgönguráðuneytinu, segir
að engar reglur séu í gildi varðandi
öryggisstaðla ferðaþjónustuhafa.
Hins vegar þurfi leyfi lögum sam-
kvæmt til að starfrækja ferðaskrif-
stofu. Lögum um ferðaþjónustu
hafi verið breytt nú fyrir þinglok og
þar hafi ekki komið fram neinar til-
lögur um öryggisráðstafanir.
Einu reglumar sem gilda um
ferðaþjónustu á íslandi eru þær að
leyfi samgönguráðuneytisins er
nauðsynlegt til að reka ferðaskrif-
stofu eða til að geta kallast ferða-
skipuleggjandi. Leyfið skal vera
sýnilegt á starfsstöð skrifstofunnar,
og er það veitt samkvæmt lögum
um ferðamál.
í þeim lögum kemur fram að til
þess að öðlast leyfi til ferðaþjón-
ustu þarf umsækjandi að eiga lög-
heimili á Islandi, vera fjárráða og
ennfremur þarf einn eða fleiri af
starfsmönnum skrifstofunnar að
hafa að baki „staðgóða reynslu við
almenn ferðaskrifstofustörf". Hafi
umsækjandi um ferðaskrifstofu-
leyfi orðið gjaldþrota vegna slíkrar
starfsemi eða rekstur hennar
stöðvast með þeim afleiðingum að
gripið hafi verið til tryggingar, skal
umsókninni hafnað.
Ferðaþjónustuaðilar eru sam-
kvæmt lögum einungis skyldir til
að sýna fram á fjárhagslegt öryggi,
og til að endurgreiða viðskiptavin-
um sínum falli ferð niður. Þekking
ferðaþjónustuaðila og reynsla af
fjallamennsku, fljótabátum eða
hverju svo sem um ræðir er ekki
grunnforsenda þess að ferðaþjón-
ustuleyfi sé veitt.
Ekki fylgst með
öryggisreglum
Slíkt hlýtur óneitanlega að vekja
spurningar í kjölfar liðinna at-
burða, en Guðbjörg segir að við
endurskoðun laga um skipulag
ferðamála, nú fyrir síðustu þinglok,
hafí ekki komið fram neinar óskir
um bætt öryggismál. Ekki hafi
komið til tals, henni vitandi, að
fram hafi farið endurskoðun á ör-
yggisþætti laganna.
„Við fylgjumst í raun og veru
ekkert með öryggisreglum eða
öðru slíku. Við óskum eftir því að
fyrir hendi sé trygging varðandi
reksturinn og að neytandinn skað-
ist ekki verði fyrirtækið gjald-
þrota. Svo er reiknað með að ferða-
þjónustuaðilarnir gangi frá trygg-
ingum vegna sinnar starfsemi ef
eitthvað bregður út af. Það er verið
að senda fólk í bátsferðir, á bflum
og sleðum inn á jökla og á hrossum
út um allt. Maður reiknar fastlega
með að menn sem standa í þessu
tryggi sína viðskiptavini fyrir slys-
um og óhöppum. En ráðuneytið
getur ekki verið að fylgjast með
því. Við eigum fullt í fangi með að
fylgjast með því að menn sæki um
þessi leyfi og séu á skrá. Að ekki sé
verið að auglýsa ferðir út og suður
án leyfis."
Guðbjörg benti á almenna skyn-
semi ferðaþjónustuaðila í þessum
efnum: „Fyrirtæki sem er ótryggt
og verður fyrir því að slys eða
óhapp á sér stað í ferð hjá því, það
á sér ekki viðreisnar von í viðskipt-
um eftir það atvik. Það er almenn
skynsemi að fólk tryggi sig og sína
farþega. Við reiknum með að ferða-
þjónustuhafar séu búnir að tryggja
sig og sína starfsemi," sagði Guð-
björg Ársælsdóttir.