Morgunblaðið - 11.07.1998, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 11. JÚLÍ 1998 11
FRÉTTIR
Rekstur Flugleiða á fyrstu mánuðum ársins var erfíður
Tekjur af
farmiðasölu
minni en
áætlað var
Búist er við að tap á rekstri Flugleiða fyrstu sex
mánuði ársins verði meira í ár en í fyrra. Tekjur
af farmiðasölu í millilandaflugi voru minni í apríl
og maí en rekstraráætlun gerði ráð fyrir. Mikil
óvissa ríkir um hvernig árið kemur út í heild og
þess gætti nokkuð á hlutabréfamarkaði í gær.
Egill Olafsson skoðaði rekstur Flugleiða.
TEKJUR af farmiðasölu í alþjóðaflugi
Flugleiða í apríl og maí eru minni en
gert var ráð fyrir í rekstraráætlun fé-
lagsins. Fréttir þessa efnis ollu
nokkrum titringi á hlutabréfamarkaði
í gær. Verð hlutabréfa í Flugleiðum
lækkaði við opnun Verðbréfaþingsins,
en sterk tilboð komu fljótlega fram
sem hækkuðu verðið. Að sumra mati
voru tilboðin sett fram í þeim tilgangi
að halda uppi verði hlutabréfanna.
Frétt Stöðvar tvö í fyrrakvöld um
sölutölur í millilandaflugi Flugleiða í
apríl og maí urðu til þess að félagið
sendi í gær frá sér yfírlýsingu. I frétt
Stöðvar tvö sagði að tekjur af far-
þegaflutningum í maí hefðu verið 11%
undir sölumarkmiðum eða sem nemur
tæpum 170 milljónum króna. Sam-
bærileg tala fyrir api-íl hafí verið 113
milljónir eða 9% undir sölumarkmið-
um.
Flugleiðir setja fram sölumarkmið
sem eru nokkuð hærri en þau mark-
mið sem sett eru inn í rekstraráætlun
félagsins. í yfírlýsingu Flugleiða segir
að fyrstu upplýsingar um sölu í maí
hafi bent til að salan yrði 7,7% undir
rekstraráætlun og langstærsti or-
sakavaldurinn sé verkfall flugvallar-
starfsmanna í Danmörku, sem kostað
hafi fyrirtækið um 50 milljónfr króna.
Þetta frávik hafi síðan minnkað eftir
því sem betai upplýsingar hafi borist
um sölu á erlendum mörkuðum. Síð-
ustu tölur bendi til að frávikið sé inn-
an við 7% og gert sé ráð fyrir að í
lokauppgjöri verði þetta frávik enn
minna. Fyrstu upplýsingar um sölu í
apríl hafi bent til að frávikið yrði 9%
frá sölumarkmiðum, en í lokauppgjöri
hafi niðurstaðan orðið 2,5% frávik frá
rekstraráætlun.
Slæm staða þarf ekki
að koma á óvart
Upplýsingar um erfiðan rekstur
Flugleiða þurfa ekki að koma á óvart.
Ekki er nema tæpur mánuður síðan
fyrirtækið sendi frá sér yfirlýsingu
um að afkoma á fyrsta ársfjórðungi
væri verri en rekstraráætlanir gerðu
ráð fyrir. Fram kom í yfirlýsingunni
að hörð verðsamkeppni væri á Norð-
ur-AtlantshafsIeiðum. Þá hefði rekst-
ur Flugfélags íslands, ffaktflug og
hótelrekstur gengið verr en vænst
var.
Ekki hafa verið birtar neinar tölui'
um afkomu Flugleiða á fyrstu mánuð-
um ársins, en ijóst þykir að tap á
rekstrinum er mefra en í fyrra. I fyn-a
nam tap félagsins á fyrstu sex mánuð-
um ársins 526 milljónum og tapið á
fyrri helmingi ársins 1996 nam 844
milijónum. Skýringin á minna tapi í
fyrra er hagnaður af flugvélasölu.
Engin flugvél hefur verið seld á þessu
Morgunblaðið/Jim Smart
AFKOMA Flugleiða í sumar kemur til með að ráða úrslitum um hvort stjórnendum félagsins tekst að ná því
markmiði að snúa tapi í hagnað.
ári og því má gera ráð fyrir auknu
tapi.
I fyrra skilaði rekstur Flugleiða
tapi upp á 295 milljónir. Forráðamenn
félagsins bentu á gengisbreytingar
sem meginskýringu á tapinu. Gengi
Evrópumiðla lækkaði, en dollarinn
sfyrktist. Meirihluti tekna félagsins
eru í evrópskri mynt, en skuldir þess
og stór hluti rekstrar-
kostnaðar er í dollurum.
Þessi gengissveifla átti
sér stað á versta tíma fyr-
ir félagið eða skömmu áð-
ur en sumarið gekk í garð,
en stærstur hluti tekna fé-
lagsins kemur inn á sum-
artímanum.
Ekki óvæntar gengissveiflur í ár
Afkoma Flugleiða í ár ræðst fyrst
og fremst af því hvemig reksturinn
gengur yfir sumarið. Bókanir í sumar
hafa auldst milli ára og farþegafjöldi
það sem af er árinu er umtalsvert
meiri en í fyrra, að sögn Einars Sig-
urðssonar, aðstoðarmanns forstjóra
Flugleiða. Þetta segir hins vegar ekki
allt um tekjur félagsins. í fyrra jukust
tekjumar minna en farþegafjöldinn.
Ljóst er að mikil samkeppni hefur
verið í flugi yfir Norður-Atlantshafið
og sú verðsamkeppni teygir sig inn á
sumarið. Gengi evrópskra gjaldmiðla
er enn lágt líkt i fyrra og kemm- niður
á tekjum félagsins af farmiðasölu í
Evrópu. Staða einstakra gjaldmiðla
eins og Ld. dönsku krónunnar hefur
þó aðeins styrkst sem er mikilvægt
fyrir félagið. Gengi dollarans er enn
hátt sem veldur því að kostnaður fyr-
irtækisins við reksturinn er enn til-
tölulega hár. Það hafa því ekki orðið
óvæntar gengissveiflur innan ársins
líkt og í fyrra. Möguleikar stjómenda
félagsins á að sjá fyrir þróunina í
rekstrinum era því betri nú en í fyrra.
Margir hafa gagnrýnt gengisstýr-
ingu Flugleiða, ekki síst
eftir tapið í fyrra. Stjórn-
endur félagsins hafa látið
það sjónarmið ráða við
gengisstýringuna, að sýna
sterka stöðu á efnahags-
reikningi. Áherslan hefur
verið á að hafa skuldimár í
sömu mynt og flugfloti félagsins er
skráðui' í. Þetta tryggir stöðugt eigin-
fjárhlutfali og eykur lánstraust fyrir-
tækisins og skilar því hagstæðari lán-
um. Þetta auðveldar Flugleiðum
einnig flugvélaviðskipti, sem hafa á
síðustu árum skilað félaginu miklum
hagnaði. Áherslan á þessi sjónarmið
hefur hins vegar að margra mati kom-
ið niður á rekstrinum og félagið þurfi
að skrá skuldir og kostnað í meira
mæli í sömu gjaldmiðlum og tekjum-
ar. Þannig geti það varið sig betur
fyrir óvæntum gengissveiflum.
Kostnaður við stækkun
Leiða má líkur að því að gengi
dollarans sé nú sögulega hátt og gengi
Evrópumynta sé sögulega nokkuð
lágt. Þetta gæti gefið tilefni til að ætla
að gengisþróunin yrði Flugleiðum
hagstæðari í framtíðinni.
Á síðustu áram hafa Flugleiðir auk-
ið mjög umsvif sín og hafið flug til
nýrra staða. Að sögn Einars Sigurðs-
sonar hefur félagið náð markmiðum
sínum með þessari stækkun. Hann
viðurkennir hins vegar að veralegur
kostnaður hafi fylgt stækkuninni.
Lagt hafi verið í kostnað við að kom-
ast inn á markaðinn og kostnaður við
þjálfun nýrra flugmanna hafi einnig
verið umtalsverður. Einar segir að nú
sé verið að vinna að úttekt innan fé-
lagsins á stækkun félagsins, en tók
jafnframt fram að það sé ekki gert
vegna þess að menn álíti að þar hafi
verið gerð mistök.
Benda má á að útrás Flugleiða hef-
ur fyrst og fremst verið í N-Ameríku.
Samkeppni í flugi er þar mjög hörð og
amerísk flugfélög almennt talin betur
rekin en evrópsk. Að sumra mati hef-
ur félagið lagt of mikla áherslu á Am-
eríkuflugið. Á móti kemur að efna-
hagslíf í Bandaríkjunum er í mikilli
uppsveiflu og því má segja að þessi
áhersla sé eðlileg. Það er einnig já-
kvætt ef félaginu tekst að auka tekjur
sínar í dolluram í ljósi þess að skuldir
þess era að stærstum hluta í dollur-
um.
Verð á flugvélaeldsneyti hefur
lækkað umtalsvert frá því í haust.
Lækkunin frá því í október er
30-40%. Þetta kemur Flugleiðum tii
góða. Á móti kemur að gera má ráð
fyrir að fyrirtækið hafi gert eitthvað
af framvirkum samningum um kaup
á eldsneyti til að veija sig verðsveifl-
um.
Frávik frá
áætluðum
tekjum í
apríl og maí
2,5 og 7%
Samkeppnisráð gagnrýnir samning landbúnaðarráðuneytis og Félags kjúklingabænda
Sjö ára framleiðslu-
bann numið úr gildi
SAMKEPPNISRÁÐ gerir alvar-
legar athugasemdir við samning
sem Félag kjúklingabænda gerði
við tvo kjúklingaframleiðendur árið
1997, en markmið hans er að út-
rýma salmonellusmiti í kjúklinga-
rækt. Jafnframt gagnrýnir sam-
keppnisráð landbúnaðarráðuneytið
fyrir hvemig það stóð að málum. Að
mati ráðsins hefur samningur, sem
Félag kjúklingabænda og landbún-
aðarráðuneytið gerðu, í för með sér
röskun á samkeppni á kjúklinga-
mai-kaði.
Neytendasamtökin óskuðu eftir
að samkeppnisráð tæki til athugun-
ar lögmæti samnings sem landbún-
aðarráðuneytið og Félag kjúklinga-
bænda gerðu 25. febrúar 1997 um
aðgerðir til útrýmingar á salmon-
ellu í kjúklingarækt. Samningurinn
gerði ráð fyrir að ráðuneytið legði
fram 40 milljónir í þetta verkefni og
Félag kjúklingabænda 10 milljónir.
Að mati Neytendasamtakanna var
með samningnum verið að stuðla að
fækkun framleiðenda í kjúklinga-
rækt og þar með skaða samkeppni á
þessu sviði.
Markmiðið að útrýma
salmonellusýkingu
Landbúnaðarráðuneytið fól Fé-
lagi kjúklingabænda að vinna úr
samningnum og gerði félagið það á
þann hátt að gera samninga við tvo
framleiðendur, Fjöregg hf. í Svein-
bjamargerði í Eyjafirði og Ásgeir
Eiríksson ehf. á Klettum í Gnúp-
verjahreppi. Samningurinn gerði
ráð fyrir að framleiðendurnir hættu
framleiðslu í a.m.k. sjö ár, en á móti
fengu þeir 25 milljónir hvor í bætur
vegna tímabundis banns við fram-
leiðslu kjúklinga.
I bréfi Neytendasamtakanna til
samkeppnisráðs er vakin athygli á
því að salmonella hafi greinst í fimm
kjúklingabúum 1995 og fjórum
1996. Samningur við þessa tvo til-
teknu framleiðendur geti því tæp-
lega leyst vandann.
I umsögn landbúnaðarráðuneyt-
isins segir að undanfarin ár hafi
nokkur alvarleg tilvik salmonellu-
sýkingar komið upp í kjúkiingarækt
á Islandi. Þetta hafi haft þau áhrif
að stórlega hafi dregið úr neyslu á
kjúklingum. Það starfs sem hafi
verið unnið gegn salmonellu frá
1993, en þá var ráðinn sérstakur
dýralæknir alifuglasjúkdóma, hafi
borið mikinn árangur. Ráðuneytið
hafnaði því alfarið að hægt sé á
grundvelli samkeppnislaga að koma
í veg fyrir að gripið sé til aðgerða
gegn salmonellu og krafðist þess að
erindi Neytendasamtakanna yrði
vísað frá.
Þrír framleiðendur með
70% markaðshlutdeild
I áliti samkeppnisráðs segir
markmið samkeppnislaga sé að efla
virka samkeppni. Það sé skylda
ráðsins að vinna að þessu markmiði
og hún falli ekki niður þó að stjórn-
völd grípi til samkeppnishamlandi
aðgerða á grundvelli heilbrigðis-
sjónarmiða. Samkeppnisráð bendir
á að þrír kjúklingaframleiðendur
séu með 70% markaðshlutdeild á
kjúklingamarkaðinum og erfitt sé
fyrir nýja aðila að komast inn á
þennan markmið. Þetta geri það að
verkum að mildlvægt sé að yfirvöld
fari gætilega með afskipti af mark-
aðinum. Ljóst sé að með því að
fækka framleiðendum á markaði
sem einkennist af fákeppni og
sterkri stöðu fárra aðila séu mögu-
leikar til virkrar samkeppni skertir.
Sjö ára framleiðslubann
óviðkomandi salmonellu?
Samkeppnisráð telur mikilvægt
að auka heilbrigði framleiðslu í
kjúklingarækt og líklegt sé að slíkt
komi neytendum til góða í formi
betri og ódýrari vöru. Landbúnað-
arráðuneytið hefði hins vegar átt að
sjá sjálft um framkvæmd á þessari
aðgerð og erfitt sé að sjá hvaða til-
gangi það þjóni að gera Félag
kjúklingabænda aðila að slíku sam-
komulagi. Vakin er athygli á að í
samningi Félags kjúklingabænda
við Fjöregg hf. og Ásgeir Eiríksson
ehf. sé kveðið á um að fram-
kvæmdastjórum félaganna og
stjórnarmönnum sé bannað að
koma að rekstri kjúklingabúa
næstu sjö árin. Ekki verði séð með
hvaða hætti bann á aðild þessara
manna við þátttöku í kjúklingarækt
tengist markmiði samningsins um
útrýmingu á salmonellu í kjúklinga-
rækt. Samkeppnisráð bendir á að
vafasamt sé að þetta samningsá-
kvæði standist 75. gr. stjómar-
ski-árinnar um atvinnufrelsi.
I úrskurði samkeppnisráðs er
þetta ákvæði um 7 ára bann fram-
kvæmdastjóra og stjómaarmanna
kjúklingabúanna tveggja fellt úr
gildi. Þá beinir ráðið þeim fyrirmæl-
um til Félags kjúkhngabænda að
leggja fyrir samkeppnisráð, innan
þriggja mánaða, greinargerð um
ástæður þess að þinglýst er sérstakri
kvöð á hús þau sem Fjöregg hf. og
Ásgeir Eiríksson ehf. notuðu til
kjúklingaframleiðslu, um að húsin
megi ekki nota til slíkrar framleiðslu
í sjö ár. Þegar þessi greinargerð hgg-
ur fyrir ætlar samkeppnisráð að taka
þennan þátt málsins upp að nýju.