Morgunblaðið - 26.09.1998, Blaðsíða 10

10 LAUGARDAGUR 26. SEPTEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Formaður tryggingaráðs á ársfundi
Tryggingastofnunar ríkisins
Morgunblaðið/Kristinn
ÁRSFUNDUR Tryggingastofnunar ríkisins var haldinn í gær. Fremst á myndinni má sjá Pál Sigurðsson
fyrrverandi ráðuneytisstjóra og Jóhann Ágúst Sigurðsson prófessor.
Endurskoða þarf
skatta og almanna-
tryggingar samhliða
Nýtt sænskt lífeyriskerfí
Ellilífeyrir tekur
mið af hagþróun
FORMAÐUR tryggingaráðs, Bolli
Héðinsson, sagði á ársfundi Trygg-
ingastofnunar ríkisins í gær að
krafa um endurskoðun á skattkerfi
og kerfi almannatrygginga ætti eft-
ir að verða háværari og við blasti að
endurskoða þurfi þessi kerfi saman.
Á ársfundinum fluttu einnig erindi í
gær Hans Svensson, aðstoðarmaður
tryggingamálaráðherra Svíþjóðar,
sem fjallaði um breytingar á
sænska velferðarkerfinu og Sigurð-
ur Thorlacius tryggingayfirlæknir
sem ræddi örorkurannsóknir
læknadeildar Tryggingastofnunar.
I upphafi ræðu sinnar sagði Bolli
Héðinsson viðeigandi að endur-
skoða reglulega hvernig hin ýmsu
kerfi ríkisvaldsins næðu að full-
nægja þeim þörfum sem þeim er
ætlað og hvernig þau vinna saman.
Hann sagði að auk tekna hefðu til
dæmis skattar og almannatrygging-
ar veruleg áhrif á afkomu fólks.
Hann sagði kerfín samtengd og
ekki hægt að skoða þau ein og sér
heldur yrði að skoða þau saman til
að hægt væri að meta áhrif breyt-
inga á öðru kerfinu á hitt kerfið.
Sigurður Thorlacius greindi frá
örorkurannsóknum læknadeildar
Tryggingastofnunar og sagði þær
byggjast á örorkuskrá stofnunar-
innar, símakönnun á félagslegum
aðstæðum öryrkja á Islandi og sam-
spili almannatrygginga og atvinnu-
leysistrygginga og félagslegrar að-
stoðar. Utgjöld ríkisins til almanna-
trygginga voru um 30 milljarðar á
síðasta ári og örorkubætur um 4,5
milljarðar. Örorka var marktækt al-
gengari á höfuðborgarsvæðinu en
utan þess árið 1996 og marktækt al-
gengari hjá konum en körlum.
Fjöldi nýrra örorkubótaþega var
1.196. Sigurður sagði heilsufarsleg-
ar forsendur örorku vera geðræn
vandamál og stoðkerfisvandamál.
ELLILÍFEYRIR Svía á í framtíð-
inni að taka mið af hagvexti í
landinu og þola breytingar á
mannfjölda og aldurssamsetn-
ingu, hann á að grundvallast á
öllum ævitekjum, auk réttinda
sem ávinnast við umönnun barna,
herþjónustu og nám og hægt
verður að byija töku hans við 61
árs aldur, að öllu leyti eða að
hluta.
Þetta eru nokkur helstu ein-
kenni nýs lífeyriskerfis Svía sem
samþykkt var af sænska þinginu
8. jtíní sl. og kemst til fram-
kvæmda á næstu árum. Hans
Svensson, aðstoðarmaður Maj-In-
ger Klingvall heil-
brigðis- og félags-
málaráðherra, kynnti
þessar breytingar í
ræðu á ársfundi
Tryggingastofnunar
ríkisins í gær. Svens-
son er í þrítugustu
lieimsókn sinni á Is-
landi, en hann hefur
komið hingað bæði
vegna starfa sinna og
í skemmtiferðum og
er farinn að skilja
töluvert í íslensku.
Hann gaf sér einnig
tíma til að ræða við
Morgunblaðið, en
varð þó öðru hverju
að taka sér hlé til að
svara símtölum vegna
stjórnarmyndunarvið-
ræðna í Svíþjóð.
Svensson segir að
nauðsynlegt hafi ver-
ið orðið að gera breytingar á
sænska lífeyriskerfinu, greiðslur
í hann dugi ekki fyrir lífeyrinum
sem greiddur er út. Á hveiju ári
er hallinn um 35 milljarðar
sænskra króna.
Lífeyrissjóðurinn stefndi í gjald-
þrot 2015-2020
„Ntíverandi kerfi krefst að
minnsta kosti 2% hagvaxtar á ári
til að ganga upp efnahagslega, en
þannig hefur ástandið ekki verið
síðustu 20 árin í Svíþjóð. Á árun-
um fyrst eftir að kerfinu var kom-
ið var á var hins vegar hagvöxt-
urinn 2-4% á ári. Það varð því til
á tíma sem var hagstæður í Sví-
þjóð. Nú Ijölgar ellilífeyrisþegum
stöðugt og þeir lifa að jafnaði
lengur. Lífeyrissjóðurinn hefði
orðið þurrausinn einhvern tíma
milli 2015-2020 ef ekkert yrði að
gert. í sjóðnum eru ntí rtímlega
600 milljarðar sænski-a króna.“
Svensson segir að rannsókn á
möguleikum á nýju lífeyriskerfi
hafi hafist fyrir um tíu ánim. Sú
vinna leiddi til grundvallarsam-
komulags milli fimm stjórnmála-
flokka, Jafnaðarmannaflokksins,
Hægriflokksins, Miðflokksins,
Þjóðarflokksins og Kristilegra
demókrata árið 1994.
Lífeyriskerfið sem ntí er í gildi
í Svíþjóð er að stofni til frá 1960.
Það byggir á grunnlífeyri sem er
jafn fyrir alla, en ofan á hann er
lögð viðbót sem miðast við tekjur
viðkomandi upp að vissu há-
marki. Við títreikning þessarar
viðbótar er beitt ákveðnum
reiknireglum. Maður sem unnið
hefur í þijátíu ár tekur til dæmis
fimmtán bestu árin og lætur
reikna út frá launum sínum þá.
Miðað við allar ævitekjur
í nýja kerfinu
Nýja kerfið verður þannig að
allar ævitekjur verða teknar til
grundvallar við útreikning lífeyr-
is. Upphæð sem nemur 18,5%
launa verður greidd til helminga
af launagreiðendum og launþeg-
um. Þar af fara 16% beint til
greiðslu lífeyris ellilífeyrisþega
dagsins í dag. Afganginn, 2,5%,
getur hver og einn fjárfest í sjóð-
um að eigin vali.
„I kerfi dagsins í dag er þeim
hyglað sem vinna tiltölulega
stuttan tíma en fá há laun,“ segir
Hans Svensson. „Þeir sem eru
lengi á vinnumarkaði með nokk-
uð jöfn laun allan tímann eru í
raun aö greiða niður lífeyri
hinna. í nýja kerfinu verður
áherslan þveröfug."
Lífeyrir hvers og eins verður
reiknaður eftir ákveðnum reglum
sem taka tillit til áunninna lífeyr-
isréttinda, aldurs lífeyrisþegans,
reiknaðs meðalaldurs fólks af
hans árgangi og hagvaxtar í
þjóðfélaginu. Greiðsl-
ur úr lífeyrissjóðun-
um taka þannig mið
af þjóðfélagsþróun-
inni og þannig er ætl-
unin að komið verði í
veg fyrir að þær
verði of þung byrði
fyrir þann þann hluta
þjóðarinnar sem
vinnur fyrir þeim á
hverjum tíma.
Ollum þeim sem
ekki ná að vera nógu
lengi á vinnumarkaði
er tryggður ákveðinn
lágmarkslífeyrir sem
miðað við ntíverandi
aðstæður væri um
6.500 sænskar krónur
á mánuði auk htís-
næðisbóta. Með sér-
stöku uppbótarkerfí
er því þó þannig fyrir
komið að þeir sem
hafa unnið sér inn einhver lífeyr-
isréttindi með vinnu eða öðrum
hætti fá nær alltaf hærri upphæð
en lágmarkið. Það miðast því
fyrst og fremst við þá sem aldrei
liafa komið á vinnumarkað.
„Launatengdu lífeyrisgreiðsl-
urnar eru fjármagnaðar með
vinnu og framleiðslu en lág-
markslífeyrinn borgar ríkið,“
segir Svensson. „Markmiðið er að
sem fæstir þurfí að notfæra sér
lágmarkslífeyrinn og geti lifað á
því sem þeir sjálfir hafa unnið sér
inn. Á þeim verður sá munur að
launatengdi lífeyririnn verður
látinn fylgja launaþróun í samfé-
laginu en lágmarkslífeyririnn
mun fylgja verðvísitölu."
Réttindi verða til við nám, um-
önnun barna og herþjónustu
Lífeyrisréttindi verða einnig til
við ákveðnar séraðstæður; við
nám, herþjónustu og vegna um-
mönnunar barna upp að fjögurra
ára aldri. Allar tryggingabætur,
til dæmis örorkulífeyrir og at-
vinnuleysisbætur, veita einnig líf-
eyrisréttindi.
Hagsmuna barnafólks verður
sérstaklega gætt í nýja kerfinu.
Þeir sem sinna börnum heima,
upp að fjögurra ára aldri, geta
valið um mismunandi reikniregl-
ur og viðmiðanir varðandi ávinn-
ing lífeyrissréttinda. Hugsunin er
meðal annars stí að styrkja stöðu
kvenna, sem oftar gæta barna en
karlar. Foreldrar sem vinna úti í
fullri vinnu fá einnig aukin lífeyr-
isréttindi, því geit er ráð fyrir að
þeir geti ekki unnið jafn mikiö og
ella vegna barnanna.
I núgildandi lögum er megin-
reglan stí að allir hefji töku lífeyris
við 65 ára aldur. f nýja kerfínu
mega launþegar liefja töku hans
hvenær sem er eftir að 61 árs aldri
er náð. Þeir geta einnig hafið töku
hans að hluta til, 25%, 50% eða
75%, til dæmis ef þeir vilja stunda
áfram hlutastarf. Þeir geta byijað
að taka við lífeyrisgreiðslum, til
dæmis ef þeir verða atvinnulausir,
en hætt því aftur ef þeir fá aftur
vimiu. Eftir því lengur er beðið
verður lífeyririnn hæiri.
Samningur um smíði nýrrar
Hríseyjarferju undirritaður
HALLDÓR Blöndal samgönguráðherra og fulltrúar frá Vegagerð-
inni og Stálsmiðjunni undirrituðu samning um smíði nýrrar Hrís-
eyjarferju í gær.
HALLDÓR Blöndal samgöngu-
ráðherra undirritaði í gær samn-
ing um smíði á nýrri Hríseyjar-
ferju. Ferjan mun annast fólks-
og vöruflutninga milli Árskógs-
sands og Hríseyjar og mun hún
leysa af hólmi ferjuna „Sævar“
sem gegnt hefur hlutverkinu frá
árinu 1979.
Ríkiskaup önnuðust útboð á
smíðinni fyrir Vegagerðina á
liðnu sumri og bárust tilboð frá
sex innlendum skipasmíðastöðv-
um og þrjú frá erlendum aðilum.
Gengið var að tilboði lægstbjóð-
anda sem uppfyllti öll skilyrði
sem sett voru í útboðsgögnum
um verktaka. Smíðinni á að vera
lokið á miðju næsta sumri og
hefjast þá strax áætlunarsigling-
ar.
Ferjan „Sævar“ tekur um 48
farþega í sæti en nýja feijan mun
verða með tveimur farþegasölum
og taka allt að 70 manns í sæti.
Auk þess verður aðstaða til flutn-
inga á allt að 20 tonnum af vör-
um. Fyrirhugað er að ganghraði
nýju ferjunnar verði allt að 12
mflum á klukkustund, og verður
hún tæpir 23 metrar að lengd og
tæpir 7 metrar á breidd, skrokk-
ur og yfirbygging úr stáli. Tvær
aðalvélar verða í skipinu og tvær
skrúfur sem tengjast hvor sinni
vél sem einnig eru búnar aðalra-
fölum skipsins.
HANS Svensson, að-
stoðarmaður heil-
brigðis- og félags-
málaráðherra, og
einn forystumanna
við endurskoðun líf-
eyriskerfís Svfa.