Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 11

MORGUNB LAÐIÐ
SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998 11
Ástand rjúpnastofnsins á Islandi 1963-98 Úr skýrslum um rjúpnaveiðitímann 1995:
Hlutfallsleg skipting
veiðimanna í hópa eftir
veiði á hvern veiðimann
Hlutfall veiðimanna
0 10 20 30 40 50 %
Reykjavíkur 1995-96 og 1996-97
ra
d> 1-10
511-20
«21-30
§31-40
p 41-50
S51-60Í
'5 61-70 0
~ 71-80 ]
581-90
91-100
101-110
111-120
121-130
131-140
141-150
151-160
161-170
171-180
181-190
191-200
..I......J.-
Hlutfallsleg skipting
heildarveiðinnar eftir
heildarafla veiðimanna
Hlutur af heildarveiði
Um 70%
veiðimanna
ná 20 eða
færri fuglum
Einungis um
10% veiðimanna
veiða fleiri en
50 rjúpur á
veiðitímabilinu
Hlutfallsleg dreifing veiði á merktum rjúpum yfir veiðitímann
50-
%
40-
30-
20-
10-
0 M
Úlfarsfellsrjúpur
j — Tæplega helmingur
rjúpnanna skotinn í
fyrstu viku veiðitíma
50-
%
40-
Hríseyjarrjúpur
Tæplega 80%
1.
23/8
1/12
11/3
19/6
2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. 10.
Vika veiðitímans
Vika veiðitímans
Október I
Nóvember
I Desember
Október I
Nóvember
I Desember
Karratalningar á Suð-
vestur- og Vesturlandi
sýna lítinn þéttleika,
kyrrstöðu og síðan
fækkun árin 1994-98,
s.s. breytingar sem ekki
eru lengur í takt við
aðra landshluta.
að menn viti ekki hvers vegna það
svæði detti úr fasa u.þ.b. tveimur
árum á undan áætlun.
Önnur athugunarsvæði eru á
Norðausturlandi, í Hrísey og á ein-
um stað á Austfjörðum. Þar siglir
kúrfan upp á við og í takt við það
sem vænta mátti miðað við tíu ára
sveifluna. Ólafur segir að veiðiálag-
ið á Hríseyjarrjúpum, en þar hefur
um þriðjungur fuglanna fallið fyrir
veiðimönnum, virst vera innan
þeirra marka sem stofninn þolir .
Þær fljúga upp á fastalandið á
haustin, lenda þar í þessu veiðiá-
lagi en við sjáum vel náttúrulega
tíu ára sveiflu í þeim stofni,“ segir
Ólafur.
Hver getur verið skýringin á
þessum mismun á álagi, e.t.v. fjöldi
veiðimanna?
„Það er auðvitað mikill fjöldi
veiðimanna á suðvesturhorninu.
Samkvæmt innsendum veiðikort-
um eru skotveiðimenn á rjúpu um
5.000 talsins. En það er fleira.
Eyjafjarðarsvæðið er fjöllótt og
þar festir snjó að öllu jöfnu mun
fyrr en fyrir sunnan. A sama tíma
er rjúpnalandið syðra að mörgu
leyti aðgengilegra, auk þess sem
snjó festir að öllu jöfnu seinna þar
heldur en nyrðra.“
Nú segja margir að friðlönd séu
svo mörg að ofveiði á einum stað
skaði ekki stofninn í heild?
„Rjúpan hefur reynst vera mjög
heimakær og staðbundinn fugl sem
sjaldan fer langt frá heimahögum
sínum. Það er því hægt að ofveiða
fuglinn á afmörkuðum svæðum.
Skotveiðar á fslandi eru fyrst og
fremst tómstundagaman og mikill
meiri hluti skotmanna er að skjóta
innan við helming þeirra rjúpna
sem skotnar eru. Veiðarnar eiga
ekki að vera svo miklar að þær
raski náttúrulegum stofnsveiflum
tegundarinnar og ekki má gleyma
ÓLAFUR K. Nielsen miðar út rjúpur búnar senditækjum.
VEIÐISTJÓRI VILL EKKI FLANA AÐ NEINU
Loka svæðinu og
rannsaka áhrifin
Áki Ármann Jónsson veiðistjóri
sagði í samtali við Morgunblað-
ið að þær einu hefðir sem emb-
ættið þekkti við að stýra skot-
veiðum væru fólgnar í að friða
fugla. Það væri hins vegar ekk-
ert sjálfgefið að friðun skilaði
sér og embættið hefði í raun
lengst af verið í „svartnætti“
gagnvart rjiipnarannsóknum og
það hefði ekki verið fyrr en
með tilkomu veiðikortakerfisins
að embættið fór að fá nauðsyn-
lega yfirsýn um t.d. skotveiðiá-
lagið á stofninum.
Veiðistjóri á sæti í ráðgjafar-
nefnd um villt dýr. Engar
stjómunarákvarðanir í þessum
efnum eru teknar hjá embætt-
inu heldur er það ráðgefandi,
en ákvarðanir eru teknar í um-
hverfisráðuneytinu. Ef ráðu-
neytið lýsti yfir að rjúpa yrði
friðuð á einhverjn tilteknum
svæði, kæmi það hins vegar í
hiut veiðistjóraembættisins eða
Náttúrufræðistofnunar að
framfylgja lagasetningu ráðu-
neytisins.
„Þessar tölur frá Úlfarsfeils-
svæðinu hafa vakið athygli og í
sjálfu sér má deila um það hvort
70% veiði sé ofveiði, en ég tel að
nauðsynlegt sé að skoða þetta
mál hægt og rólega. Taka engar
ákvarðanir nema að vei ígrund-
uðu máli. Það er ósköp auðvelt
að segja bara „friðum fuglinn",
en þegar friðun er annars vegar
vakna alltaf spumignar á borð
við hvað er verið að friða?
Hvert er markmiðið? Hvenær á
að leyfa skotveiðar á nýjan leik?
Sú vimia, sem framundan er lyá
embættinu nú i haust og byijun
næsta árs, er að ákveða hvaða
aðferðafræði er heppilegust. En
sjálfur legði ég til, að minnsta
kosti í fljótu bragði, að Úlfars-
fellssvæðinu yrði lokað fyrir
skotveiðum og á meðan yrði
rannsakað hvaða áhrif það hefði
á ijúpuastofninn á svæðinu."
Skotveiðar á íslandi eru
fyrst og fremst tóm-
stundagaman og mikill
meiri hluti skotmanna
er að skjóta innan við
helming þeirra rjúpna
sem skotnar eru.
því að taka verður tillit til annan-a
rándýra við nytjar af rjúpunni. Þar
á ég ekki síst við fálkann, sem
byggir allt sitt á rjúpunni og stofn
fálkans sveiflast í takt við ástand
rjúpnastofnsins hverju sinni.
Við megum heldur ekki gleyma
því þegar skoðað er hvernig nýta
skuli rjúpnastofninn, að hann þolir
líklega skotveiðina mun verr þegar
hann er í lágmarki og vel má hugsa
sér að hægt sé að halda stofni niðri
með of þungum skotveiðum og
tefja fyrir því að hann rétti sig við.“
Hvað ber að gera?
Þó ijúpnaveiði sé undir smá-
sjánni þessa daganna, þá er veiðin
nú til dags lítil miðað við það sem
var í eina tíð, enda stofninn þá oft
miklu stæm. Ólafur talar um
„gullöld" rjúpnaskyttna á tímabil-
inu frá aldamótum fram að upphafi
síðari heimsstyrjaldarinnar. Dæmi
um veiðina á þessum árum má
nefna frá árinu 1927 er 252.000
rjúpur voru fluttar út. Á þessum
árurn var ijúpan útflutningsvara.
Til samanburðar má nefna að veið-
in árið 1997 var ríflega 150.000
fuglar og 158.000 fuglar 1996. Ólaf-
ur segir toppana í sveiflunni hafa
verið breytilega og langt sé síðan
slíkir toppar hafi náðst.
Ólafur segir að hann hefði viljað
halda áfram með rannsóknir á af-
föllum í haust og vetur, en hætt við
það þegar ákveðið var að hafa veið-
arnai- óbreyttar. Þó verða nokkrir
fuglar með senda á Úlfarsfells-
svæðinu. Óíafur segist á næsta ári
vilja fjölga athugunarsvæðum og
einnig taka inn svæði þar sem skot-
veiði er lítil eða engin eins og
Kvískerjasvæðið. Hann segir að
kostimir í stöðunni í haust hafi
verið nokkrir, m.a. að aðhafast
ekkert, bíða með aðgerðir en end-
urtaka mælingar á vetrarafföllum
eða takmarka veiðar.
Hveinig sérð þú takmörkun
veiða fyrir þér sé þess þörf?
„Hugmyndir sem uppi hafa verið
eru lokun svæða, stytting veiði-
tíma, kvótasetning eða bann við
sölu á rjúpum. Það vakna strax
spumingar í sambandi við þessa
kosti og ég er ekki með patent-
lausn á því hvemig ber að útfæra
svona lagað. Slæ þessu meira fram
til að bjóða upp á umræðu. Þegar
talað er um að stytta veiðitíma þá
koma atriði upp eins og að eðlilegt
sé og æskilegt, að veiðitíminn sé
einmitt er stofninn er stærstur, s.s.
á haustin og framan af vetri. Taka
verður einnig mið af mælingum
sem sýna að mikill meiri hluti fugl-
anna er skotinn fyrstu eina til tvær
vikumar.“
Þú talar um að banna sölu á
rjúpu. Hvað með alla þá sem borða
rjúpu á jólum en skjóta ekki sjálf-
ir?
„Eins og ég gat um áðan, þá em
og eiga rjúpnaveiðar að vera tóm-
stundagaman og innan þeirra
marka að þær raski ekki náttúm-
legum stofnsveiflum. Sölubann
væri til að koma í veg fyrir at-
vinnuveiðar, en stórveiðimenn sem
eru innan við 10% veiðimanna, fella
um helming fuglanna.
Þessi minni hluti skotveiðimanna
þjónar þó mjög stóram hópi neyt-
enda. Með sölubanni væri lokað
fyrir öll viðskipti með rjúpu í versl-
unum, til veitingahúsa og til út-
flutnings. Við sjáum að eftirspum
eftir rjúpum er að aukast og þá á
ég við þann markað sem orðið hef-
ur til á veitingahúsum síðasta ára-
tug. Með sölubanni væri aldrei
hægt að koma í veg fyrir sölu milli
einstaklinga en ég tel tvímælalaust
að hægt væri að draga mikið úr
eftirspurninni með þessu móti, sem
þýðir minni veiði. „