Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 40

40 SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
RAGNAR BJÖRNSSON
kórsins Fóstbræðra til Vesturheims
haustið 1982 í sambandi við „Scand-
inavia Today“. Setti hann sterkan
og eftirminnilegan svip á þá metn-
aðarfullu og margbreytilegu menn-
ingarkjmningu.
Ragnar stjórnaði Sinfóníuhljóm-
sveit Islands á ófáum tónleikum og
var stjómandi fjölmargra óperu-,
óperettu- og ballettsýninga í Pjóð-
leikhúsinu, en kannski var varan-
legasta framlag hans til íslenskra
tónmennta fólgið í leiðsögn og upp-
fræðslu upprennandi kynslóða um
undirstöðuatriði þeirrar listar sem
átti hug hans og hjarta óskipt.
Hann var skólastjóri Tónlistarskól-
ans í Keflavík 1956-76 og skóla-
stjóri Nýja tónlistarskólans í
Reykjavík frá stofnun hans 1978 til
dauðadags. Kapp hans, hugvit og
bjartsýni við uppbyggingu síðar-
nefnda skólans skilaði árangri sem
margur frumkvöðullinn hefði verið
fullsæmdur af, þó ekki hefði önnur
járn í eldinum.
Ragnar fékkst líka við tónsmíðar,
samdi nokkur verk fyrir orgel og
karlakór, sömuleiðis tríó fyrir
strokhljóðfæri, kvartett fyrir tré-
blásturshljóðfæri yfir nóturnar
BACH, svítu fyrir tólf selló, laga-
flokk og hljómsveitarverk, svo fátt
eitt sé talið. Loks var hann um ára-
bil einn af tónlistargagnrýnendum
Morgunblaðsins.
Hér hefur stuttlega verið drepið
á ytri atvik í æviferli Ragnars
Bjömssonar, sem að sönnu segja
mikla sögu um áhuga, elju og at-
hafnasemi eldlegrar sálar, en það
vom persónulegu kynnin sem dýpst
ristu, samvistir og samkvæmi heima
hjá þeim Sigrúnu (ekki síst á
gamlárskvöld sem um langt skeið
var árviss viðburður), ferðalög útá
landsbyggðina, uppeldi í skynjun
tónhstar sem hann varð fýrstur
manna til að veita mér, samræður
undir fjögur augu um lífið og listina,
guðdóminn og mannanna margvís-
legu tiltektir. Fyrir allt þetta og
ótalmargt fleira vil ég þakka góðvini
mínum að leiðarlokum um leið og
við hjónin sendum Sigrúnu, dætr-
unum fímm og öðrum afkomendum
og aðstandendum einlægar samúð-
arkveðjur.
Blessuð sé minning trygglynds
vinar.
Sigurður A. Magnússon.
Haustið 1945 var ég ráðinn sem
píanókennari við Tónlistarskólann í
Reykjavík eftir nokkurra ára nám í
Bandaríkjunum. Ég fékk strax góð-
an hóp til að annast. Meðal nemend-
anna var ungur maður að norðan,
Ragnar Bjömsson.
Hann var mjög fljótur að ná
heildarsýn yfir þau verk sem ég
setti honum fyrir. Hann var óstýri-
látur og vantaði oft þolinmæði til að
liggja yfir smáatriðum. Hann var
forvitinn og áhugasamur og vildi
helst alltaf fá ný og ný verk til að
spreyta sig á. Ég fékk því nú samt
framgengt að hann færi rólegar í
sakimar svo hægt væri að sökkva
sér dýpra í viðfangsefnin. Þá kom í
ljós, að hér var komið mikið efni í
góðan tónlistarmann. I þá daga datt
mér ekki annað í hug en að Ragnar
myndi leggja fyrir sig píanóleik til
frambúðar en annað kom á daginn.
Það var orgelið sem dró hann til sín
og var Páll ísólfsson meistari hans
og lærifaðir. Píanóið var samt aldrei
langt undan og æfði hann sig á það
alla ævi þegar hann gat því við kom-
ið. Hann kenndi alltaf á píanó og
þótti afbragðs kennari. Orgelið var
samt hans aðalhljóðfæri.
Aðrir mér hæfari munu gera lit-
ríkum og raunar merkilegum tón-
listarferli Ragnars skil en hann var
fyrst og fremst listamaður. Hinu má
ekki gleyma að Ragnar var líka
mikill framkvæmdamaður. Hann
stofnaði Nýja Tónlistarskólann bók-
staflega uppúr engu en nú tuttugu
árum síðar er skólinn blómstrandi
stofnun með hundruð nemenda og
fyrsta flokks kennaralið. Hann
stjómaði skóla sínum af skörungs-
skap og útsjónarsemi. Þegar ég fór
á eftirlaun frá Tónlistarskólanum í
Reykjavík réð Ragnar mig, sinn
gamla kennara, að skóla sínum til
að kenna nokkrum nemendum,
svona hæfilega mörgum. Hefur það
veitt mér bæði ánægju og lífsfyll-
ingu.
Líf Ragnars var ekki alltaf dans á
rósum. Þótt hann væri mikill skap-
maður og gæti verið hrjúfur í sam-
skiptum ef sá gállinn var á honum
þá átti hann svo sannarlega sinn
sjarma og elskulegheit. Hann var
bráðskemmtilegur í vinahópi og
höfum við Helga vissulega notið vin-
áttu hans. Við höfum átt margar
gleðistundir á heimili Ragnars og
Sigrúnar og í sumarbústaðnum í
Hvalfirði. Ég minnist yndislegra
stunda er við hjónin og Ragnar og
Sigrún fórum tvisvar til útlanda
saman. I fyrra skipti er við Ragnar
sátum fund einleikarasambands
Norðurlanda í Kaupmannahöfn. Að
þeim fundi loknum fórum við öll til
Rómar ásamt Guðríði dóttur þeirra
hjóna. Sú ferð var mikil uppliftin því
þangað hafði ekkert okkar komið
áður. Síðari ferðina fórum við með
hópi nemenda til Ortisei í Suður-
Tíról í sambandi við áttræðisafmæli
heiðursmannsins Sigurðar Demetz.
Þaðan fórum við til Austurríkis og
dvöldum í nokkra daga á fjallahóteli
með ólýsanlegt útsýni í allar áttir.
I amstri lífsins stóð Ragnar held-
ur betur ekki einn. Sigrún kona
hans stóð eins og klettur við hlið
bónda síns og hvatti hann til dáða
þegar syrti í álinn. Það hefði margt
orðið öðruvísi í lífi Ragnars ef Sig-
rúnar hefði ekki notið við.
Við Helga og synir þökkum
Ragnari skemmtilegar samveru-
stundir á lífsgöngunni og kveðjum
hann með söknuði. Sigrúnu, dætr-
um og öðru venslafólki sendum við
okkar dýpstu samúðarkveðjur.
Rögnvaldur Sigurjónsson.
Með Ragnari Bjömssyni er geng-
inn mikilhæfur og stór persónuleiki,
sem markað hefur djúp spor í ís-
lenskt tónlistarlíf bæði í málefnum
tónlistarskóla og líka í tónlistar-
flutningi bæði hérlendis og erlendis.
Kynni okkar Ragnars hófust fyrir
um það bil 40 árum, þegar ég, ný-
kominn heim frá námi, hóf fiðlu-
kennslu við tónlistarskólann í Kefla-
vík, en Ragnar var þá skólastjóri
þar. Við störfuðum þar saman í um
20 ár við kennslustörf og uppbygg-
ingu skólans ásamt Pétri heitnum
Þorvaldssyni sellóleikara, sem var
tryggur samstarfsmaður.
Þær voru ekki fáar ferðirnar, sem
við keyrðum suður í Keflavík,
stundum saman, eða hvor í sínu
lagi. Reyndist Saabinn hans Ragn-
ars vel, enda vorum við oft fljótir í
ferðum, þrátt fyrir holóttan og
bugðóttan veg, eins og hann var í þá
daga, en Ragnar kunni vel að stýra
og stjórnaði Saabinum af miklu ör-
yggi-
Þannig var lífsstíll Ragnars.
Hann var stjórnandi, hvort sem það
var hljómsveit, kór eða skóli. Hann
var gæddur eðli stjórnanda. Hann
vildi frekar stjórna, heldur en að
láta stjórna sér. Þessi hæfileiki
hans nýttist honum í skólastarfinu,
þar sem eldlegur áhugi hans og
hagsýni nutu sín í starfi.
Þegar Ragnar lét af störfum sem
skólastjóri í Keflavík, stofnaði hann
Nýja tónlistarskólann í Reykjavík.
Ragnar sat aldrei auðum höndum.
Óskaði hann eftir okkur samstarfs-
mönnunum, sem höfðu unnið með
honum í Keflavík, sér til aðstoðar
við hinn nýja skóla. Fyrstu árin bjó
skólinn við þröngan húsakost í
Breiðagerðisskóla. En brátt stækk-
aði hann og kallaði á stærra hús-
næði. Var þá leigt húsnæði í Ármúla
44, þar sem skólinn var til húsa um
nokkum tíma.
En þar kom að hinn framsækni
og drífandi skólastjóri hóf máls á
því að kaupa eigið húsnæði áð
Grensásvegi 3, þar sem skólinn er
nú til húsa. Og enn var húsnæðið
stækkað nú nýverið með kaupum á
nýrri hæð í samliggjandi húsnæði.
Það hefur því ekki ríkt kyrrstaða
eða deyfð í starfsemi skólans. Vilja-
styrkur Ragnars var engu líkur, og
áræði við að takast á við verkefnin,
hvort sem það var skólinn eða org-
elið, eða önnur viðfangsefni, t.d.
þegar Ragnar settist við orgelið og
flutti t.d. alla Orgelbuchlein Bachs á
einum tónleikum, eða orgelverkin
eftir Franz Liszt, og stóru orgel-
verkin eftir Max Reger. Hann tókst
líka á við nýrri verkefni, bæði inn-
lend og erlend, og er mér minnis-
stætt, þegar hann flutti orgelverk
hins franska meistara Olivier
Messiaen „Fæðingu Frelsarans",
sem var nýtt fyrir okkur að heyra
hér á landi á þeim tíma.
Hið húnvetnska eðli, en Ragnar
var Húnvetningur, sem hann rækt-
aði ávallt vel, og hinn harði baráttu-
vilji, sem vildi aldrei láta undan eða
gefast upp, kom honum vel á lífs-
göngunni.
Hann háði harða baráttu við erf-
iðan sjúkdóm síðustu árin. En þótt
viljinn sé sterkur og baráttueðlið
mikið, þá verðum við öll að láta und-
an að lokum. Því það er einn sem
ræður, sá Guð, sem allt hefur gefið
og hefur líf okkar í hendi sér.
Ég kveð Ragnar og þakka fyrir
langt og gott samstarf, og votta Sig-
rúnu og dætrunum mína dýpstu
samúð.
Árni Arinbjarnarson.
Mér er mikill harmur í huga þeg-
ar ég sest niður til að skrifa fáein
kveðju- og þakkarorð um Ragnar
Bjömsson mág minn, góðan vin
minn og fjölskyldu minnar.
Það er harmur að hann sem hafði
svo mikla lífslöngun og var svo full-
ur af lífsorku og áhugamálum þar
sem tónlistin skipaði æðsta sess,
skyldi ekki fá að lifa lengur, eins og
hann þráði svo innilega, sem og við
vinir hans og vandamenn. Það var
ekki að skapi Ragnars að gefast upp
gegn ofureflinu, heldur skyldi
bretta upp ermar og berjast af öllu
afli fyrir lífi sínu. Hann fór að öllum
ráðum lækna sinna, sem hann bæði
dáði og virti, svo gleymdi hann ekki
heilsufæðunni og heilsubótargöng-
unni meðan stætt var. Allt skyldi
gert til að kveða vágestinn niður.
Ragnar var geysilegur kjarkmað-
ur og sönn hetja þegar á reyndi.
Það sýndi sig best í baráttu hans við
sjúkdóminn. Hann átti líka konu
sem stóð við hlið hans gegnum
þunnt og þykkt, kærleiksríka og
sterka, ásamt hans ástríku og vel-
gerðu dætrum.
Ragnar Björnsson var mikill
ákafa og skapmaður, en undimiðri
bjó hann yfir mikilli ljúfmennsku og
auðmýkt, sem hreif mann svo sann-
arlega.
Barngóður var hann svo af bar,
og hafði mikið yndi af þeim. Einnig
var hann alla tíð nærgætinn og hlýr
við þá sem aldurhnignir voru og við-
brugðið var hvað hann var aldraðri
móður sinni hlýr og ræktararsam-
ur.
Ragnar var trúmaður af einlægni
og trúði á mátt bænarinnar, megi
þær blessast honum. Nú er þessi
stórbrotni persónuleiki horfinn af
sjónarsviðinu. Við heyrum ekki
framar volduga tóna orgelsins, sem
líka gátu verið þýðir og blíðir, er
hann túlkaði af sinni snilld. En eftir
stendur minning um heilsteyptan,
sannan mann, einlægan og traustan
vin.
Eftir því sem árin liðu, sem eru
hátt í fjörutíu, var vinátta okkar
hjóna og Ragnars meiri og einlæg-
ari. Kom hann oft í kvöldheimsóknir
til okkar Bjama og var þá tekin
skák, því þeir höfðu báðir yndi af að
tefla. Svo var alltaf gaman að koma
saman við kaffiborðið á eftir og
spjalla létt um alla heima og geima.
Þetta voru stundir sem við Bjami
hefðum ekki viljað vera án.
Nú er hetjulegri og drengilegri
baráttu mágs míns lokið, en hann
varð þeirra gæfu aðnjótandi að eiga
góða, þrekmikla og kærleiksríka
eiginkonu og dætur sem sátu allar
stundir hjá honum síðustu vikur og
daga, en Sigrún, kona hans; var
einnig hjá honum um nætur. Ég vil
að lokum senda þeim ásamt bama-
börnum og tengdasyni hjartanlegar
samúðarkveðjur frá okkur Bjama,
Hönnu Gurru og Ragnheiði ásamt
eiginmönnum þeirra, Hildu og
Bjarna Páli.
Elsku Sigrún, systir mín, hugur
minn hefur verið mikið hjá þér í
veikindum eiginmans þíns. Ég vona
að Guð gefi þér og fjölskyldu þinni
mörg góð og gæfurík ókomin ár.
Við Bjarni kveðjum kæran og
einlægan vin og þökkum af hjrata
samfylgdina.
Við biðjum honum guðsblessunar
í eilífðinni.
Ingibjörg R. Björnsdóttir.
Ég vil með nokkmm orðum
kveðja fyrrverandi píanókennara
minn, Ragnar Bjömsson.
Það var haustið 1979 er ég hóf pí-
anónám við Nýja tónlistarskólann,
þá átta ára gamall, og var Ragnar
kennari minn strax frá upphafi.
Ragnar var stórhuga á öllum svið-
um og einnig sem kennari, en
snemma á mínum námsámm fór ég
að taka eftir sannfæringu hans á því
að allt væri hægt. Það vom því ófá
skiptin þegar heim var komið með
nótur að nýjum verkum til að æfa,
að ég hélt að nú væri komið að verk-
inu sem ég gæti ekki ráðið við. En
Ragnar hafði þann hæfileika og það
næmi að leiða mann skref fyrir
skref að takmaririnu, þó að í fyrstu
virtist það í órafjarlægð.
Eftir níu ára nám lauk ég burt-
fararprófi frá skólanum og voru þá
viss tímamót í samskiptum mínum
við Ragnar, því ég hélt á önnur mið
varðandi tónlistamám hér innan-
lands og síðan tók við framhalds-
nám erlendis. Það sem einkenndi
okkar samband á þessum árum var
mér alveg ómetanlegt. í stað kenn-
arans, Ragnars, fór ég að finna enn
meir fyrir fóðurlegri hlið hans og
hlýju og héldum við alltaf sambandi
árin sem ég dvaldist erlendis.
Síðan var það í lok maí 1997 að
mér barst bréf frá Ragnari, þar sem
ég var erlendis við nám, þess efnis
að hann væri orðinn veikur. í sama
bréfi bauð Ragnar mér starf sem pí-
anókennari og að aðstoða hann í
veikindum hans. Frá hausti 1997
hef ég því fengið að starfa innan
veggja Nýja tónhstarskólans og að
fylgjast með hugrekki Ragnars og
æðraleysi, og ekki eingöngu baráttu
hans, heldur einnig stórkostlegum
sigram.
Ragnar var mér alltaf sem faðir
og á ég honum margt að þakka.
Kveð ég hann með sámm söknuði,
en fagna í þeirri fullvissu að nú eigi
Ragnar eilífan frið.
Ég votta Sigrúnu og dætrunum
mína dýpstu samúð.
„A hagkvæmri tíð bænheyrði ég
þig,
og á hjálpræðis degi hjálpaði ég
þér. (2. Kor. 6:2)
Arinbjöm Árnason.
Snemma hljómaði hún, áfram
ómaði hún, hátinda tónheimanna tif-
aði hún - tónharpan hans ... Margur
telur, að nú sé hún þögnuð. Svo er
þó ekki, því hún mun aldrei hljóðna
í hugarheim þeirra sem þekktu og
fengu að hlýða, auk þess sem harp-
an okkar hér er einn strengur í al-
heimshörpunni, sem ómar um eilífð.
Glögglega em mér hugstæðir
fyrstu fundir okkar. Þar sem nokkr-
ir bekkjarfélagar sátu saman við
lestur fyrir próf bar að þennan ljósa
hrokkinkoll með skærblá augun,
kvikan limaburð, eldsnögg, fastmót-
uð tilsvör og athugasemdir. Mér
varð strax ljóst að hér var á ferð
einstakur eldhugi. Stuttu seinna
heyrði ég hann við orgelið og þá
fullkomnaðist myndin. Frá þeim
tíma hefur samband okkar ávallt
einkennst af næmleik tónlistarinn-
ar.
Um söngstjóm hans og organleik
þarf ekki að fjölyrða, hvort tveggja
er alþjóð kunnugt - já, og langt út
fyrir landsteina ... f fyrrasumar
kom hann á orlofsviku krabba-
meinssjúkra sem Líknar- og vinafé-
lagið Bergmál efndi til að Hlíðar-
dalsskóla, Ölfusi. Erfitt var mér að
meðtaka, að þessi sjúkdómur hefði
getað fundið leið í þennan lífsfulla
mann. Þegar að kvöldvökunni kom
bað ég hann að leika undir almenna
sönginn okkar, sem hann gerði fús-
lega og af sinni sérstöku snilld.
Næsta kvöld sá ég forkunnar slag-
hörpustól við slaghörpuna. Skýring-
in var sú, að hann, ásamt frá sinni,
hafði brugðið sér til Reykjavíkur og
keypt þennan forláta stól, sem þau
gáfu Bergmáli svo. Þetta eru dæmi-
gerð viðbrögð hans um glögg-
skyggni, rausn og örlæti. Söknuður
minn er djúpur og sár.
Kæra Sigrún og allir ástvinir. Við
hjónin sendum ykkur allra innileg-
ustu samúðarkveðjur ásamt þakk-
læti fyrir ómetanleg kynni og biðj-
um Guð að styrkja ykkur. Hér fylg-
ir einnig kveðja og samúð frá Berg-
máli. Guð blessi minningu góðs vin-
ar.
Sólveig og Jón
Hjörleifur Jónsson.
Vorið 1965 bættist fámennri stúd-
entanýlendu í Köln í Þýskalandi
góður liðsauki. Þar vora komin til
ársdvalar Ragnar og Sigrún og
tæplega þriggja ára dóttir þeirra,
Gurrý, sem heillaði alla með sínum
löngu lokkum og tápi og fjöri. Á
þessum ámm var það ekkert sjálf-
gefið að félitlir námsmenn gengju
að húsnæði sem þeim hentaði þegar
þeir komu til framandi borga.
Þannig fór einnig um þessa htlu
fjölskyldu. Þar sem við vomm eina
bamafjölskyldan í íslensku nýlend-
unni var það sjálfgefið að við skyt-
um yfir þau skjólshúsi meðan að
þau biðu eftir íbúð. Þessi sambúð
varð upphaf að vináttu sem þróast
hefur æ síðan. Samt voram og eram
við að mörgu leyti ólík. Við Unnur
höfðum hvorki þá né nú mikið vit á
tónlist eða öðram listum en við
þekktum þó þann orðstír sem Ragn-
ar Bjömsson hafði getið sér sem
stjómandi karlakórsins Fóst-
bræðra. Vinátta okkar við þau hjón
þróaðist síðan áfram eftir að við
fluttum heim til Islands og þegar
við stóðum í sömu sporum og þau
forðum í Köln þá var það ekki nema
sjálfsagt mál að við Unnur flyttum
með okkar þrjú börn inn til Ragn-
ars og Sigránar í nýbyggt hús
þeirra í Grandarlandi. Þá var Bima,
yngri dóttir þeirra hjóna, sá mikli
fjörkálfur, komin til sögunnar og við
kynntumst dætrum Ragnars af
fyrra hjónabandi sem vöndu komur
sínar mikið í Grundarlandið og áttu
gott samband einnig við Sigrúnu
stjúpmóður sína. Við kynntumst
einnig Sigránu móður Ragnars þar
og í heimsóknum í litla húsið á
Hvammstanga og sáum hversu inni-
legt samband var milli móður og
sonar og þá ræktarsemi sem Ragn-
ar sýndi henni. I mörg ár vora
bömin okkar sannfærð um að jólin
byrjuðu þegar Ragnar hóf að leika á
orgelið í Dómkirkjunni á aðfanga-
dagskvöld að þeim viðstöddum. Þó
að við byggjum í sömu borg þá var
starfsvettvangur okkar mjög ólíkur
þannig að leiðir okkar lágu ekki
saman á hverjum degi en það var
líka allt í lagi. Við vissum að hér
vora komin á vináttubönd fyrir lífið.
Það var svo árið 1978 að Ragnar
kom að máli við mig og bauð mér að
taka þátt í því sem ég vil nefna eitt
stærsta ævintýri lífs míns. Hann
hafði þá í hyggju að setja á stofn
tónlistarskóla og bað mig að taka
við formennsku skólanefndar í Nýja
tónlistarskólanum. Hann var búinn
að fá þrjá aðra valinkunna menn til
starfa í skólanefndinni, þá Gylfa Þ.
Gíslason prófessor, Árna Bergmann
ritstjóra og séra Ólaf Skúlason bisk-
up. Við fjórmenningarnir mynduð-
um skólanefnd fyrir skóla sem byrj-
aði í tveimur kennslustofum i
Brekkugerðisskóla með tvo kenn-
ara, þá Pétur heitinn Þorvaldsson
og Ama Arinbjarnar, auk Ragnars,
og öll hljóðfærin nánast á leigu.
Vöxtur og viðgangur skólans undir
stjórn Ragnars og þeirra frábæru
kennara og listamanna sem hann
hafði einstakt lag á að laða til sín til
samstarfs hefur verið ævintýri lík-
ast. Skólanefndin kom aldrei nálægt
stjórn og kennslu eða listrænni
starfsemi skólans. Þar var það al-
farið Ragnar og hans samstarfs-
menn sem réðu ferðinni. Okkar
hlutverk var að sjá um ytri um-
gjörðina og ég man fundina þegar
við vorum að velta fyrir okkur hvort