Morgunblaðið - 18.10.1998, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 18. OKTÓBER 1998
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Þýska menningarsetrið Goethe-Zentrum opnað
við Lindargötu í Reykjavík
Engin
bráða-
ÞÝSKA menningarsetrið Goethe-Zentrum var opn-
að að Lindargötu 46 í Reykjavík á föstudag við há-
tíðlega athöfn. Jafnframt var undirritaður sam-
starfssamningur Goethe-stofnunarinnar í Munchen
og Hollvinafélags þýska menningarsetursins
Goethe-Zentrum um áframhaldandi stuðning við
þýska menningarstarfsemi á fslandi. Reykjavíkur-
borg útvegaði húsnæðið sem er rúmlega 130 fer-
metrar að stærð og þar verða tveir starfsmenn, for-
stöðumaður og bókavörður.
Prófessor Hilmar Hoffmann, forseti Goethe-stofn-
unar, kom hingað til lands sérstaklega til þess að
undirrita samninginn og vera viðstaddur opnunina.
Hann sagði afar mikils virði að það skyldi reyiiast
unnt að stofna nýtt þýskt menningarsetur með nýju
rekstrarformi svo skömmu eftir að Goethe-stofnun-
inni í Reykjavík var lokað 31. mars sl. „Þar höfum
við notið góðs af frumherjaanda Islendinga, sem er
ein af helstu auðlindum þjóðarinnar," sagði hann.
Björn Bjarnason menntamálaráðherra sagðist í
ávarpi sínu við opnunina vera sannfærður um að hið
nýja menningarsetur ætti eftir að verða blómlegur
vettvangur fyrir margvísleg samskipti milli þjóð-
anna tveggja, sem leggja svo mikla áherslu á hinn
sameiginlega menningararf. Ráðherrann hrósaði
þýskukennurum sérstaklega fyrir áhuga þeirra og
frumkvæði að stofnun Goethe-Zentrum.
Aðili í samstarfi Goethe-stofnana
um heim allan
Engar fjárhæðir eru tilteknar í samningnum en
að sögn Oddnýjar Sverrisdóttur, dósents í þýsku við
Háskóla íslands og formanns Hollvinafélagsins, felst
í samningnum að Goethe-Zentrum í Reykjavik er
aðili að þeim sjóðum sem Goethe-stofnun í Munchen
hefur yfir að ráða. „Við erum fullgildir aðilar hvað
varðar þýskukennslu og menningarsamskipti og
getum sótt þar um eins og hver önnur fullgild
Goethe-stofnun. í samningnum felst að Goethe-
stofnun lánar Hollvinafélaginu allan búnað, sem
stofnunin átti, um óákveðinn tíma og í honum felst
einnig að við getum tekið þátt í öllum námskeiðum
fyrir kennara og almenning. Með því að undirrita
samninginn er Goethe-Zentrum í Reykjavík aðili í
samstarfi Goethe-stofnana um heim allan og við
hann er síðan hægt að auka með tímanum," segir
hún. Auk stuðnings þýskra stjómvalda við rekstur
Goethe-Zentmm verður svo leitað styrktar fleiri að-
ila úr ýmsum áttum.
Hyggst minna Schröder á
ummæli hans um lokunina
Hoffmann leggur áherslu á að hér sé hvorki um
bráðabirgðaaðgerð né millibiislausn að ræða, held-
Blóð og brjóst
ÚR MYNDINNI Species H.
Morgunblaðið/ Golli
ODDNÝ Sverrisdóttir, dósent í þýsku við HÍ og for-
maður Hollvinafélags þýska menningarsetursins
Goethe-Zentrum, og prófessor Hilmar Hoffmann,
forseti Goethe-stofnunar, undirrita samstarfssamn-
ing um Goethe-Zentrum í Reykjavík.
ur muni Goethe-Zentrum fyllilega koma í staðinn
fyrir þá Goethe-stofnun sem fyrir var. „Hér er allt
til staðar sem áður tilheyrði Goethe-stofnuninni,
bókasafnið og allt sem því tilheyrir, auk þess sem
til stendur að bjóða upp á þýskunámskeið, sem
ekki var áður,“ segir hann og bætir við að síðar
megi víkka út og auka starfsemina. Hvað gerist og
hversu hratt fari að sjálfsögðu eftir því hvernig til
tekst með starfið og það sé vitanlega mikið undir
Hollvinafélaginu komið. „Þegar litið er til yfírlýs-
inga Gerhards Schröders og Antje Vollmers þarf
sú staða, sem nú hefur náðst hér í Reykjavík, ekki
að vera varanlegt ástand sem ekki muni verða snú-
ið til fyrra horfs,“ sagði Hoffmann m.a. í ræðu
sinni við opnunina. Hann gat þess einnig að hann
myndi innan tíðar fara á fund verðandi kanslara
Þýskalands, Gerhards Schröders, og þá myndi
hann ræða við hann um Goethe-Zentrum í Reykja-
vík og minnast á þann möguleika að starfsemina
hér mætti enn efla og auka frá því sem nú er.
Hann kvaðst einnig myndu minna hinn nýja kansl-
ara á ummæli þau sem hann lét falla í Islandsheim-
sókn sinni hér á Iandi á sl. ári, en þá lét hann þess
getið að lokun Goethe-stofnunarinnar hefði verið
mikið óþurftarverk. „Þau ummæli og sá mikli
stuðningur sem Schröder lét þá í ljós við eflingu
þýskrar menningarstarfsemi hér á Iandi hljóta að
teljast gott veganesti fyrir þessa stofnun hér,“
sagði Hoffmann. í ávarpi sínu sagði hann ennfrem-
ur að með hjálp þess velvilja sem m.a. hefur verið
vakinn hjá verðandi kanslara gæti jafnvel tekist
„að auka fjárstuðning Þjóðverja við Goethe-Zentr-
um frá því sem nú er og þróa upp starfsemi sem
vonandi myndi jafnvel fara fram úr því sem áður
var.“
Kennsla
í tölvu-
tónlist
TÖLVAN verður sífellt snarari þátt-
ur í listsköpun tónskálda og líklega
nota velflest tónskáld af yngri kyn-
slóðinni að minnsta kosti tölvur til að
létta sér verkin. Þá bjátar á að kom-
ast í fróðleik, og fiestir hafa stundað
sjálfsnám sem getur orðið all tíma-
frekt. Kennd er tölvutónlist í Tölvu-
tónlistarveri Tónlistarskóla Kópa-
vogs og nú verður líka kennt í Raf-
iðnaðarskólanum, þvi þar verður
tölvutónlistarskóli Tölvutónlistar-
miðstöðvar Islands.
Tölvutónlistarskólinn er settur
upp í samvinnu Rafiðnaðarskólans
og Tölvutónlistarmiðstöðvar Islands,
sem meðal annars rekur tilraunatón-
ver og útgáfuaðstöðu og tónlistarlén-
ið listir.is. Kennsla hefst á þriðjudag
og verður kennt í fullkominni tölvu-
kennsluaðstöðu Rafiðnaðarskólans.
Kennarar eru Kjartan Ólafsson tón-
skáld og tónlistarkennari, Tryggvi
M. Baldvinsson tónskáld og tónlist-
arkennari og Jón Hrólfur Sigurjóns-
son, tónfræðingur og tónlistarkenn-
ari. Kennd verða almenn notendavið-
mót fyrir tónlistarforrit og forrit til
nótnaskriftar kynnt, kynnt á forritin
Cubase, ProTools og Calmus, kennt
á forritið Finale og svo má telja. Eitt
námskeiðanna er ætlað fyrir tónlist-
arkennara, kynnt eru algengustu
forrit, kennd eru undirstöðuatriði
Netsins og hvemig hagnýta megi
það til að afla upplýsinga um tónlist
og tónlistarmenn, nýta tölvupóst og
eiga við forrit.
Kjartan Ólafsson segir að hann,
Tryggvi og Jón Hrólfur hafi verið að
kenna álíka efni víða um bæ við mjög
misjafna aðstöðu, „en nú erum við að
taka vaxtarbroddinn í þessum
fræðslumálum og setja í almennilegt
umhverfi. Með samstarfi við Rafiðn-
aðarskólann getum við boðið upp á
fullkomnustu aðstöðu á landinu,
erum vel tölvuvæddir og höfum yfir
nægum hugbúnaði að ráða. Áður var
þetta bundið við tónlistarskóla að
mestu en nú viljum við opna þessa
kennslu fyrir almenningi og gefa
hverjum sem er kost á að sækja
námskeið um tölvutónlist. Við viljum
gjaman fá inn unga tónlistarmenn
sem eru að stíga fyrstu skrefin í
tölvutónlist, og líka gefa þeim sem
eru að stíga fyrstu skrefin í tölvum
kost á fræðslu." Kjartan segir að
mikil áhersla sé lögð á að gera menn
sjálfbjarga á tölvur og að þeir geti
nýtt sér tölvuna til að afla sér fróð-
leiks á Netinu ekki síður en að nota
hana til tónsköpunar.
Irar og Skot-
ar í okkar
menningu
HLUTUR íra og Skota í upp-
runa og menningu Islendinga
heitir námskeið sem stendur
yfir næstu átta þriðjudags-
kvöld hjá Endurmenntunar-
stofnun, og hefst það fyrsta nú
á þriðjudag.
Fjallað verður um upphaf
víkingaferða til Bretlandseyja
og viðskipti norrænna manna
þar við gelískar þjóðir, land-
nám íslands og áhrif gelískrar
menningar á íslandi í öndverðu
eins og þau koma fram í
mannanöfnun, ömefnun, töku-
orðum, trúarbrögðum, bók-
menntum miðalda og þjóðfræð-
um síðari alda. Fjallað um
hugsanlegan vitnisburð fom-
leifafræðinnar og líffræðilegar
rannsóknir á uppruna íslend-
inga.
Fyrirlesarar verða: Helgi
Þorláksson, sagnfræðingur,
Hermann Pálsson, fyrrverandi
prófessor, Adolf Friðriksson,
fornleifafræðingur, Orri Vé-
steinsson, fomleifafræðingur,
Alfreð Ámason, erfðafræðing-
ur, og Gísli Sigurðsson, ís-
lenskufræðingur.
KVIKMYNPIR
Laugarásbfó
SPECIES II
★★
Leikstjdri: Peter Medak. Handritshöf-
undur: Chris Baiderto. Aðalhlutverk:
Natasha Henstridge, Michael Madsen,
Marg Helgenberger, Mykelti William-
son og Justin Lazard. MGM. 1998.
BANDARÍKJAMENN komust til
tunglsins og nú eru þeir komnir til
Mars, þrátt fyrir viðvaranir vísinda-
manna. Geimfaramir taka óafvitandi
með sér geimveruna sem eyddi öllu
lífi á Mars á sínum tíma. Geimveran
bregður sér í mannslíki og vill, eins
og fleiri ágætar verur, dreifa sæði
sínu sem víðast og þá verða Banda-
ríkjamenn að finna upp mótefni gegn
skrímslinu.
Alien-myndin var vissulega frumleg
á sínum tíma og lagði þar með formúl-
una að þeim geimskrímslamyndum
sem eftir hafa komið. Species II er ein
af þeim myndum sem nota þessa
grunnformúlu og bæta svo við nýjum
þáttum. Hér er verið að höfða til
frummanna helst; geimverurnar eru
orðnar kynóðar, og þvi blóðugri sem
atriðin eru því betra.
Leikaramir eru nokkrir ágætir
eru í minni hlutverkum. Natasha
Henstridge er falleg kona með góðan
líkama sem sést mikið. Um hana er
lítið annað að segja. Michael Madsen
var vel leikstýrt af Quentin Tar-
antino í „Reservoir Dogs“ en síðan
þá hefur hann vart gert nokkuð af
viti, enda er hann enginn leikari held-
ur bara viss týpa. Eiginlega léleg og
óhefluð útgáfa af Bruce Willis. I
þessari mynd leikur hann Press
Lennox (með áberandi svart litað
hár) sem á að vera sá eini sem getur
barist við geimverumar og þarf að
þrábiðja hann að taka verkefnið að
sér. Það fyndnasta er að hann bjarg-
ar engu og gerir í rauninni ekki neitt
í þessari mynd nema að vera mis-
heppnaður töffari.
Spennu, blóði, brjóstum (mörgum
hverjum fallega löguðum) og fleim
áhugaverðu bregður fyrir í þessari
afþreyingarmynd sem erfitt er að
mæla með.
Hildur Loftsdóttir
Rit
• GRIPLA er komin út hjá Stofnun
Árna Magnússonar, hin tíunda í röð-
inni. Era þar birtar greinar á sviði
íslenskra fræða. Greinarnar era á ís-
lensku, norsku og ensku enda er rit-
inu ætlað að vera alþjóðlegur vett-
vangur fyrir rannsóknir á þessu
sviði. Greinunum fylgir stutt ágrip á
öðra tungumáli. Ritstjórar era Guð-
varður Már Gunnlaugsson, Margrét
Eggertsdóttir og Sverrir Tómasson.
í fréttatilkynningu segir að efni
Griplu tengist fræðasviði Árnastofn-
unar á ýmsan hátt. Fjórar greinar
era á sviði íslenskra fornbókmennta.
Sverrir Tómasson ritar um Gunn-
laugs sögu ormstungu og setur fram
nýja hugmynd um heildartúlkun á
sögunni. Hann telur að þar megi
gi’eina áhrif frá erlendum riddara-
sögum og hafi framkoma söguhetj-
unnar átt að vera ungum höfðingja-
sonum víti til vamaðar, sagan sé
fyrsta evrópska bamasagan. Ung
bandarísk fræðikona, Elizabeth As-
hman Rowe, ritar um fornaldarsög-
ur, einkum Gautreks sögu, og telur
eðlilegt að túlka söguna sem eina
heild en ekki sem þrjá aðskilda
þætti. Davíð Erlingsson, dósent við
Háskóla Islands, ritar um það fyrir-
bæri í fomum kveðskap sem kallað
er „nykrað" og Snorri Sturluson set-
ur í Eddu fram sem andstæðu við
„nýgervingu". Höfundur ræðir merk-
ingu og gildi þessara hugtaka og
færir rök fyrir því að fyrirbærið
„nykrað" hafi djúpa tilvistarlega
merkingu og sé sönnum skáldskap
þvf mikilvægara en flest annað. Her-
mann Pálsson, sem lengi var prófess-
or í norrænum fræðum við Edin-
borgarháskóla, ritar einnig um fom-
an kveðskap. Hann setur fram nýja
túlkun á þekktu erindi úr Hávamál-
um og færir rök fyrir því að þar séu
notuð stílbrögð sem eigi sér erlendar
fyrirmyndir. Þá er grein eftir norska
fræðimanninn Hallvard Mageroy,
sem nú er látinn, þar sem fjallað er
um áhrif latneska skáldsins Virgils á
norrænar fornbókmenntir. Höfundur
færir rök fyrir því að greina megi
bein og óbein áhrif Eneasarkviðu í
eddukvæðum, Islendingasögum og
konungasögum.
í samræmi við það hlutverk Áma-
stofnunar að gefa út og gera að-
gengilega texta sem varðveittir eru
í handritum birtir Guðrún Ása
Grímsdóttir fræðimaður á Árna-
stofnun „Brot úr fornum annál“
ásamt inngangi þar sem hún gerir
grein fyrir varðveislu brotsins og
tengslum þess við forna annála og
setur fram hugmyndir um uppruna
og hlutverk annálsins við sagnarit-
un. Einnig er birt ritgerð eftir Jón
Ólafsson úr Grunnavík (1705-1779)
um ástand íslenskrar tungu á átj-
ándu öld þar sem fram kemur gagn-
rýni hans á ýmsa þætti í máli sam-
timans. Ritgerðinni fylgir inngangs-
grein eftir málfræðingana Gunnlaug
Ingólfsson og Svavar Sigmundsson
sem einnig sáu um útgáfuna á rit-
gerð Jóns.
Þjóðfræðadeild er einn þáttur í
starfsemi Stofnunar Árna Magnús-
sonar og eru þrjár greinar í Griplu
tengdar því fræðasviði. Jón Samson-
arson fræðimaður á Árnastofnun rit-
ar um Ókindarkvæði sem fjallar eins
og nafnið bendir til um barnafælu.
Kvæðið hefur varðveist höfundar-
laust en í grein Jóns er dregin fram
heimild í handriti um að Björg Pét-
ursdóttir frá Kirkjubæ í Hróars-
tungu hafi ort kvæðið til Sigríðar
dóttur sinnar. Þá ritar Jón einnig um
Gísla Brynjólfsson, skáld og háskóla-
kennara, og nefnist hún: Byltinga-
sinnað skáld í þjóðfræðaham. Þar er
birt dönsk þýðing Gísla á þjóðsög-
unni um Hellismenn og fjallað um
inngang Gísla að þýðingunni þar sem
fram koma athyglisverðar hugmynd-
ir hans um munnlega geymd og upp-
runa íslendingasagna. Þá ritar Hall-
freður Öm Eiríksson þjóðfræðingur
á Ái-nastofnun mikla grein um skáld-
in Bjama Thorarensen, Jónas Hall-
grímsson og Grím Thomsen. Þar er
m.a. fjallað um söguhyggju og hug-
myndir rómantísku stefnunnar um
þjóðkvæði og þjóðskáld og hvemig
þessar hugmyndir geta varpað nýju
ljósi á skáldskap frá rómantíska
tímabilinu.
Útgefandi er Stofnun Árna Magn-
ússonar á íslandi. Ritið er 307 bls. að
stærð og kostar 3.990 kr.