Morgunblaðið - 14.11.1998, Blaðsíða 38

38 LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
AÐSENDAR GREINAR
Það er svo
mörgu skrökvað
HÉR verður fram
haldið frá fyrri grein að
segja frá dæmum af því,
hvernig er skrökvað að
almenningi. Eftir gerð
síðustu kjarasamninga
hefur sem aldrei fyrr
riðið yfir hrina hópupp-
sagna ýmissa mikil-
vægra starfshópa í þjóð-
félaginu, hjúkrunar-
fræðinga, lækna, kenn-
ara, meinatækna og
annarra sérhæfðra
starfsmanna heilbrigðis-
iðnaðarins og efalaust
einhverra fleiri, sem hér
gleymast. Sjaldnast er
hér um að ræða uppsagnir fólks,
sem ætlar að fínna sér aðra vinnu,
sem ekkert væri við að athuga. Nei.
Hér er opinskátt um að ræða skipu-
Slakastur er þáttur fjöl-
miðla í þessu skröki
með þögninni, segir Jón
Sigurðsson í annarri
grein sinni af sjö.
legar aðgerðir gagngert í því skyni
:að knýja viðkomandi rekstraraðila
[til samninga um bætt kjör, sem
þeim er miðað við gildandi heimildir
ýmist óheimilt eða ómögulegt að
semja um vegna nauðsynjarinnar á
innbyrðis samræmi í launakerfum.
Þar á ofan eni kjarasamningar í
gildi, þótt í sumum tilfellum sé uppi
ágreiningur um framkvæmd þeirra.
Og hverju er nú skrökvað að al-
menningi í þessu sambandi?
Það er gert með allsherjarþögn
um, að samkvæmt islenskum lögum
‘eru þessar aðgerðir í öllum tilfellum
ólögmæt verkfóll, misneyting á að-
stöðu, sem löggjöf réttarríkisins
tekur á, ef þeim væri réttilega beitt.
'Rekstraraðilarnir, sem hópuppsagn-
imar beinast gegn, þegja um þetta
af skiljanlegum ástæðum. Þeir vilja
ekki gera andrúmsloftið í viðræðum
enn erfiðara. Stjórnmálamenn þegja
til að hrekja ekki frá sér atkvæði.
Þannig eru þau hugsanlegu atkvæði
metin meira virði en heilsufar rétt-
arríkisins, sem þeir
hafa tekið að sér að
gæta. Forystumenn
stóru verkalýðssam-
bandanna þegja líka, en
þó ekki. Þeir áfellast
stjómvöld fyrir frávik
frá þeirri almennu
launastefnu, sem mörk-
uð var í síðustu heildar-
kjarasamningum, án
þess að viðurkenna þær
málsbætur, sem stjórn-
völd hafa, að því leyti
sem þessi frávik hafa
verið knúin fram með
ólögmætum ráðum. Að
því leyti láta þeir eins
og ekkert sé á seyði, sem er athuga-
vert.
Slakastur er þó þáttur fjölmiðla í
þessu skröki með þögninni. Beri það
við, að galinn maður tekur einhvern,
barn eða fullorðinn, í gíslingu í er-
lendri stórborg, til að komast yfir
eitthvað, sem hann vill, er frá því
sagt í fréttum sem þeim afleita
verknaði, sem það er. Þegar heilvita
fólk á Islandi tekur fársjúk gamal-
menni, í raun allt vanheilt fólk í
landinu og jafnvel börn og framtíð
þeirra í gislingu til að knýja fram
sér til handa einhverjar kjarabætur
með ólögmætum hætti segja fjöl-
miðlarnir frá þessu rétt eins og það
sé jafnsjálfsagt og að vetur sé lagst-
ur að fýrir norðan. Þannig er með
þögninni komið í veg fyrir, að al-
menningur nái að skilja eðli þessara
starfsaðferða. Hópuppsagnaliðið
ætlast til að rekstrarafgangur og
greiðsluafgangur sé mun meiri. Af
einhverjum ástæðum þótti það hafa
gott svipmót að tala um, að nú yrðu
skuldir ríkissjóðs greiddar niður um
30 milljarða samtals í ár og næsta
ár. En hverju skyldi nú þarna vera
skrökvað? Auðvitað er engu
skrökvað beinlínis, heldur einungis
látið hjá líða að segja frá ýmsum
grundvallaratriðum, sem skipta
miklu máli, ef fólk á að geta mótað
sér vel grundaðar skoðanir á því
mikilvæga efni, sem þarna er kynnt.
Fyrst er þess að geta, að meðal
tekna, sem færðar eru í fjárlaga-
frumvarpinu, eru 2,4 milljarðar
króna, sem er söluhagnaður vegna
sölu eigna ríkisins, þ.e. söluverð
Jón Sigurðsson
eigna, aðallega vegna sölu á Fjár-
festingarbanka atvinnulífsins, um-
fram það verð, sem hann er færður
til eigna í ríkisreikningi. M.ö.o.
dygðu rekstrartekjur ekki fyrir
rekstrargjöldum, ef téður banki
væri ekki seldur. Það er nú allur
herragarður afkomunnar í öllu góð-
ærinu skv. sólskinsfrumvarpinu. En
fleira kemur til. Þjóðhagsspá fyrir
árið 1999 mun gera ráð fyrir um 25
milljarða króna neikvæðum vöru-
skiptajöfnuði árið 1999. Sá neikvæði
vöruskiptajöfnuður ætti eftir venju-
legum sólarmerkjum að gefa ríkis-
sjóði 6-8 milljarða króna í auknar
tekjur umfram það, sem væri, ef
jöfnuður væri í vöruskiptum. Þetta
skilar síðustu 6-8 milljörðunum í
ríkiskassann og allir vita, að vöru-
skiptahallinn er sjúkleikamerki
efnahagsþróunarinnar. Þess vegna
væri Jón (þ.e. ríkiskassinn) ekki
svona hress, ef hann væri ekki svona
veikur.
Jafnvel á veltiári Hins Mikla Góð-
æris virðist svo sem virðingarverðri
og sjálfsagðri niðurgreiðslu lána sé
haldið á loft til að breiða yfir það, að
í rauninni duga bólgnar rekstrar-
tekjur ekki til að greiða rekstrar-
gjöldin og hluti þeirra er greiddur
með því að selja borðsilfur ættarinn-
ar. En það er fleiru leynt af sömu
tegund í sólskinsfrumvarpinu til
fjárlaga. Samtímis því að haldið er
hátt á loft, að skuldir ríkissjóðs eru
til mikillar fyrirmyndar greiddar
niður um 30 milljarða króna á árun-
um 1998 og 1999, fer það eiginlega
eins og í dulsmáli íyrr á öldum, að á
þeim sömu árum safnast upp næiri
20 milljarða króna lífeyrisskuldbind-
ing hjá ríkissjóði, sem að einhverju
leyti þarf að vísu ekki að koma til
greiðslu fyrr en eftir alllangan tíma,
en er engu að síður veruleg skulda-
söfnun ríkissjóðs.
Framsetningin ber með sér hand-
bragð forðunarmeistarans. Lyktin af
kosningafleskinu leynir sér ekki. í
rauninni helst ríkisstjórninni afar
illa á þeim ógnarlegu fjármunum,
sem þessi veltiár skila inn í ríkissjóð,
að hafa í rauninni engan rekstraraf-
gang til að greiða niður skuldir og
þurfa hluta af eignasölunni til að
greiða rekstrargjöld. Þar við bætist,
að væri þjóðin að gera það skynsam-
lega, að spara meira í stað þess að
búa sér til viðskiptahalla, væri belj-
andi halli á ríkissjóði í miðju góðær-
inu. Vonandi gefst færi tU að segja
frá fleiri skröksögum.
Höfundur er fyrrverandi fram-
kvæmdastjóri.
ÞAÐ BER vott um
framsýni Þóris Helga-
sonar, læknis, og sam-
starfsmanna hans þeg-
ar þeir komu á fót
reglulegu eftirliti og
meðferð augnsjúk-
dóma í sykursýki árið
1976. Sykursýki var á
þessum tíma önnur al-
gengasta orsök blindu
í okkar heimshluta og
svo er enn í flestum
okkar nágrannalönd-
um. A Islandi voru
2,4% sykursjúkra
blindir árið 1980.
Augneftirlit sykur-
sjúkra fluttist á Landakotsspítala
árið 1980 og hefur síðan verið
framkvæmt af læknum augndeild-
Einstæður árangnr ís-
lendinga í baráttu gegn
sykursýkisblindu hefur
vakið athygli um allan
heim, segir Einar Stef-
ánsson, og víða er verið
að koma á fót svipuðum
forvarnakerfum.
ar Landakotsspítala og Landspít-
ala eftir að augndeildin flutti
þangað 1996.
Varnir gegn blindu í sykursýki
byggjast á góðri stjórnun blóðsyk-
urs og blóðþrýstings, tóbaksbind-
indi, og leysimeðferð, ef augnsjúk-
dómur ógnar sjóninni. Sjónhimnu-
sjúkdómur er helsta orsök sjón-
taps í sykursýki, ýmist sjónhimnu-
bjúgur eða nýæðamyndun og
blæðingar. Leysimeðferð verkar
vel á hvort tveggja, ef henni er
beitt tímanlega. Bestur árangur er
af leysimeðferð, ef henni er beitt á
frumstig bjúg- eða æðamyndunar,
áður en sjúklingurinn byrjar að
finna til sjóntaps. Þar
sem meðferðin þarf að
koma til áður en ein-
kenni birtast, er nauð-
synlegt að leita reglu-
lega að þessum sjúk-
dómsfyrirbærum í syk-
ursjúkum. Slíkt eftirlit
er minnst annað hvert
ár, en oftar hjá þeim
sem hafa meiri sjúk-
dómseinkenni. Um það
bil þriðji hver sykur-
sjúkur má reikna með
því að þurfa leysimeð-
ferð einhvern tímann á
ævinni, en oftast þó
ekki fyrr en sykursýk-
in hefur staðið um nokkurt árabil.
Arangur þessara forvarna er
sennilega betri en upphafsmenn-
ina gat órað fyrir. Blindutíðni
meðal insúlínháðra sykursjúkra er
komin niður í 0,3%, en er nokkru
hærri hjá fólki með insúlínóháða
sykursýki. Þetta er margfalt lægri
blindutíðni en í nágrannalöndum
okkar, þar sem sykursýki er enn
þá ein algengasta orsök blindu og
sjóndepru. I hópi insúlínháðra
sykursjúkra sem fylgdu ströngu
eftirliti á árunum 1990 til 1994 var
ekkert tilvik þar sem sjón versn-
aði. Þessi einstæði árangur Is-
lendinga í baráttu gegn sykursýk-
isblindu hefur vakið athygli um
allan heim og víða er verið að
koma á fót svipuðum forvarna-
kerfum.
Frumkvöðlamir, sem komu for-
varnakerfunum á fyrir rúmum
tveimur áratugum, vom bæði
framsýnir og þolinmóðir. Arangur
slíkra forvamakerfa kemur nefni-
lega ekki strax í ljós og í sumum
tilfellum þarf að bíða í mörg ár eða
jafnvel heila kynslóð áður en ár-
angurinn sést. I stefnumótum heil-
brigðismála er nauðsynlegt að hafa
þetta í huga og móta framtíðina af
faglegu innsæi og framsýni.
Höfundur er prófessor í augnlækn-
isfræði við Háskóla Islands.
Glæsileg’ur árang-
ur forvarna gegn
blindu í sykursýki
Einar Stefánsson
Takk fyrir komuna!
Leikárið 1997-98 komu 37.000 áhorfendur að sjá 500
leiksýningar 70 aðildarfélaga Bandalags íslenskra leikfélaga.
Við þökkum þeim innilega fyrir komuna og bjóðum j>á velkomna aftur í vetur.
Leyndir draumar, Reykjavík ~ Halaleikhópurinn, Reykjavík ~ Hugleikur,Reykjavík ~ Leiksmiðja Reykjavíkur ~ Snúður og Snælda, Reykjavík
Stúdentaleikhúsið, Reykjavík ~ Leikfélag Kópavogs ~ Nafnlausi leikhópurinn, Kópavogi ~ Leikfélag Hafnarfjarðar ~ Leikfélag Keflavíkur
Leikfélag Mosfellssveitar ~ Leikfélagið Sýnir, norðan- og sunnandeiIdir ~ Leikfélag Sandgerðis ~ Leikfélagið La-gó, Grindavík ~ Skagaleikflokkurinn
Leikflokkurinn sunnan Skarðsheiðar ~ Leikdeild Umf. Skallagríms, Borgarnesi ~ Umf. Reykdæla, Reykholti ~ Leikdeild Umf. Stafholtstungna, Borgarfirði
Leikdeild Umf. Dagrenningar, Lundarreykjadal ~ Leikdeild Umf. Islendings, Hvanneyri ~ Leikfélag Olafsvíkur ~ Leikfélagið Grímnir, Stykkishólmi
Leikklúbbur Laxdæla, Búðardal ~ Leikfélag Flateyrar ~ Leikfélag Bolungarvíkur ~ Litli leikklúbburinn, Isafirði ~ Leikfélag Patreksfjarðar
Leikfélagið Hallvarður súgandi, Suðureyri- Leiklistardeild Umf. Tálknafjarðar ~ Leikfélagið Baldur, Bíldudal ~ Leikfélag Hófmavíkur
Leikflokkurinn Hvammstanga ~ Leikfélag Blönduóss ~ Leikklúbbur Skagastrandar ~ Leikfélag Sauðárkróks ~ Leikfélag Hofsóss ~ Leikfélag Siglufjarðar
Leikklúbburinn Saga, Akureyri ~ Freyvangsleikhúsið Eyjafirði ~ Leikfélag Hörgdæla Eyjafirði ~ Leikfélag Dalvíkur ~ Leikfélag Olafsfjarðar
Leikfélag Húsavíkur ~ Leikfélagið Búkolla, Aðaldal ~ Leikdeild Umf. Mývetnings, Reykjahlíð ~ Leikdeild Umf. Eflingar, Reykjadal ~ Leikfélag
Raufarhafnar ~ Leikfélag Þórshafnar ~ Leikfélag Fljótsdalshéraðs, Egilsstöðum ~ Leikfélag Seyðisfjarðar ~ Leikfélagið Vaka, Borgarfirði eystra
Leikfélag Reyðarfjarðar ~ Leikfélag Norðfjarðar ~ Leikfélag Eskifjarðar ~ Leikhópurinn Vera, Fáskrúðsfirði ~ Leikfélag Hornafjarðar, Höfn
Leikfélag Selfoss ~ Leikhópur Umf. Mána, Nesjum ~ Leikfélag Sólheima, Grímsnesi ~ Leikdeild Umf. Biskupstungna ~ Leikdeild Umf. Onúpverja
Leikfélag Hveragerðis ~ Leikdeild Umf. Hrunamanna ~ Leikfélag Rangæinga ~ Leikfélag A-Eyfellinga ~ Leikfélag Vestmannaeyja
Leikdeild Umf. Armanns, Kirkjubæjarklaustri ~ Leikklúbburinn Spuni Lúxemborg ~ Leikfélagið Kex, Osló.