Morgunblaðið - 14.11.1998, Page 47

46 LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 14. NÓVEMBER 1998 47
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
TÍMAMÓTA-
YFIRLÝSING
UMMÆLI Þorsteins Pálssonar, sjávarútvegsráðherra,
um deiluna um auðlindagjald, í ræðu á aðalfundi
Landssambands smábátaeigenda í fyrradag marka ákveðin
tímamót í umræðum, sem staðið hafa í um áratug. í ræðu
sinni sagði sjávarútvegsráðherra m.a.: „Það er að mínu viti
afar jákvætt skref, að Alþingi skyldi síðastliðið vor sam-
þykkja að skipa 9 manna nefnd til þess að fara vandlega of-
an í það, hvernig farið skuli með nýtingu auðlinda í eigu
þjóðarinnar. Er alveg ljóst, að allar vel unnar upplýsingar,
gögn og tillögur, sem nefndin getur sett fram, eiga að geta
lagt grunn að viðunandi niðurstöðu í þessu máli, ef allra
réttlætis- og jafnréttissjónarmiða er gætt, til dæmis varð-
andi áunnin réttindi og sambærilega meðhöndlun mismun-
andi náttúruauðlinda í eigu þjóðarinnar. Ennfremur varð-
andi áhrif mismunandi aðferða við gjaldtöku og upphæðir.
Og síðan sagði ráðherrann: „Fáir munu vilja haga skatt-
lagningu á þann veg, að beinlínis dragi úr fjárfestingu,
hagvexti og lífskjörum þjóðarinnar. Og á sama hátt og út-
gerðir eiga heimtingu á að jafnræðissjónarmiða sé gætt
um gjaldtöku af rétti til nýtingar fiskistofna annars vegar
og nýtingar orkulinda og annarra auðlinda hins vegar, þá
ættu útgerðarmenn erfitt með að mótmæla sérstaklega
niðurstöðu, sem fullt tillit tæki til slíkra jafnræðissjónar-
miða. Ég vil því segja við ykkur, eins og ég hef áður sagt á
öðrum fundum innan sjávarútvegsins nú í haust, að ég leyfi
mér að vona að það hilli undir að viðunandi lausn geti fund-
izt á þessu máli innan skaplegra tímamarka."
Flestir munu geta tekið undir það sjónarmið Þorsteins
Pálssonar, að verði lagt á gjald fyrir réttinn til þess að
nýta auðlindir hljóti það að eiga við um allar auðlindir
þjóðarinnar en ekki bara sumar. Það er eðlilegt og sann-
gjarnt, að jafnræði sé með atvinnugreinum í þeim efnum. I
því ljósi eru mikilvæg þau ummæli sjávarútvegsráðherra,
að það yrði erfítt fyrir útgerðarmenn að mótmæla niður-
stöðu, þar sem slíks jafnræðis væri gætt.
En jafnframt telur Morgunblaðið það fagnaðarefni, að
Þorsteinn Pálsson tekur sérstaklega fram, að einnig verði
að gæta réttlætissjónarmiða. Það hefur verið kjarninn í
málflutningi Morgunblaðsins um þetta mál í áratug og
blaðinu er það ánægjuefni að geta átt samleið með sjávar-
útvegsráðherra um þetta grundvallaratriði.
I stefnuræðu Davíðs Oddssonar, forsætisráðherra, við
setningu Alþingis fyrir nokkrum vikum varpaði hann fram
afar athyglisverðum hugmyndum um eignaraðild almenn-
ings að sjávarútvegsfyrirtækjum, jafnvel í þeim mæli, að
mikill meirihluti þjóðarinnar gæti eignazt hluti í fyrirtækj-
unum. Þessar hugmyndir forsætisráðherra eru mjög í sam-
ræmi við áratuga baráttu bæði Sjálfstæðisflokksins og
Morgunblaðsins fyrir almenningshlutafélögum. Ræður
þeirra Davíðs Oddssonar og Þorsteins Pálssonar sýna, að
nú er að skapast jarðvegur fyrir lausn deilumáls, sem tíma-
bært er að leiða til lykta með sanngjörnum hætti á báða
bóga.
VIÐVORUN I
GÓÐÆRINU
BLIKUR eru á lofti í góðærinu samkvæmt haustskýrslu
Seðlabankans, en þar kemur fram, að verulegrar
þenslu gætir í efnahagslífinu. Það má fyrst og fremst sjá af
miklum halla á viðskiptum við útlönd, svo og miklum vexti í
útlánum lánastofnana. Áætlað er, að skuldir heimilanna
aukist um 43 milljarða á árinu.
Þessar upplýsingar Seðlabankans eiga að hringja viðvör-
unarbjöllum hjá einstaklingum sem opinberum aðilum.
Bankinn telur að bregðast þurfi við með auknu aðhaldi og
sparnaði í opinberum rekstri og hjá einstaklingum. Þá lýs-
ir Seðlabankinn miklum áhyggjum af útlánastefnu banka-
kerfísins, sem hann telur geta ýtt undir viðskiptahallann
og vöxt innlendrar eftirspurnar. Jafnframt kunni áhættu-
samari útlánaveitingar að aukast, sem skili ekki tilætlaðri
ávöxtun þegar í bakseglin slær í þjóðarbúskapnum.
Ríki og sveitarfélög verða að taka aðvaranir Seðlabank-
ans alvarlega, greiða niður skuldir og beita aðhaldi í út-
gjöldum. Ríkisstjórnin þarf að beita tiltækum ráðum til að
hvetja heimilin til sparnaðar. Þá er þörf mikillar aðgæzlu í
ríkisrekstrinum vegna tilhneigingar stjórnmálamanna til
að auka útgjöld í aðdraganda kosninga. Aðstæður nú leyfa
slíkt ekki.
AÐSETUR Mannréttindadómstólsins í Strassborg.
Minnisstæðust eru mál
frá óróasvæðum Evrópu
í HÓPI nokkurra starfssystkina. Frá vinstri: Isi Foighel (Danmörku),
Elisabeth Palm en hún er sú eina á myndinni sem situr í nýja dómstólnum
og hefur verið kjörin varaforseti hans (Svíþjóð), Rudolf Bernhardt, frá-
farandi forseti (Þýskalandi), Þór Vilhjálmsson, fráfarandi varaforseti, og
Raimo Pekkanen (Finnlandi).
um að vera í hryðjuverkasveitum
Baska. Loks er að geta þess sem hef-
ur veríð aðalverkefni dómstólsins
undanfarin ár en það eru mál sem
sprottið hafa af ástandinu í Suðaust-
ur-Tyrklandi.“
Er alþjóðadómstóll fær um að
takast á við þau vandamál sem þar
eru fyrir hendi og koma yfirleitt ein-
hverju til leiðar?
„Það er ljóst að dómstóll eins og
okkar getur ekki leyst þann pólitíska
vanda sem er á bak við ástandið í
Tyrklandi en hann getur ráðist að
sumum hliðum vandamálsins sem
getur aftur leitt til þess að stjórn-
málalausnin verði auðveldari. Við
höfum aðallega þurft að fjalla um
framgöngu öryggissveita sem á
stundum hefur þótt fara í bága við
mannréttindasáttmálann. Takmark-
IL
anir á prentfrelsi sem tengjast þessu
ástandi hafa einnig komið til okkar
kasta. Þetta eru mörg mál og fram
hefur komið í yfirlýsingum tyrknesku
stjórnarinnar að þau eru henni mjög
þung í skauti."
Nú eru dómaramir víðs vegar að
úr allri álfunni, frá mismunandi
menningarsvæðum. Hefur þetta áhrif
á afstöðu manna?
„Já, ég hygg að svo sé í nokkrum
mæli. Löndin búa við mismunandi
réttarkerfi að vissu marki. Mannrétt-
indasáttmálinn var samt gerður í
þeirri trú að þær reglur sem þar
kæmu fram væru sameiginlegar fyrir
alla Evrópu. Það var grundvöllur
þess að hægt væri að gera slíkan
sáttmála. Ég held líka að það sé eng-
inn munur á afstöðu dómaranna þeg-
ar kemur að alvarlegri mannréttinda-
Mikil breyting hefur orðið á starfsemi
Mannréttindadómstóls Evrópu þá tæpa þrjá
áratugi sem Þór Vilhjálmsson hefur átt þar
sæti sem dómari fyrir Islands hönd.
Framan af komu einungis örfá mál til
úrlausnar en þetta hefur nú gerbreyst. Yfír
hundrað dómar voru kveðnir upp á síðasta
starfsári dómstólsins sem nú hefur verið
lagður niður í sinni gömlu mynd. Páll
Þdrhallsson ræddi við Þór í Strassborg um
það leyti er endurnýjaður Mannréttinda-
dómstóll Evrópu tók til starfa og dómara-
skipti urðu af Islands hálfu.
málum hefur fjölgað hjá
dómstólnum. A þessu ári
hafa yfir hundrað dómar
verið kveðnir upp. Þrátt
fyrir verkaskiptingu inn-
an dómstólsins fór orðið
meira en vika í hverjum
mánuði í dómstörfin og
það er of mikið fyrir
dómara sem eru í hluta-
starfi.“
Ástandið í Suðaustur-
Tyrklandi
Eru einhver mál sem
dómstóllinn hefur feng-
ist við minnisstæðari en
önnur?
„Fyrir mér eru minn-
isstæðust málin sem fjallað hafa um
atburði á óróasvæðum í Evrópu. Á
áttunda áratugnum tók
ég þátt í að dæma mál
sem írska lýðveldið höfð-
aði gegn Bretlandi
vegna meðferðar á
mönnum sem voru grun-
aðir um að vera í írska
lýðveldishemum. Þetta
var gífurlega umfangs-
mikið mál og málflutn-
ingur tók marga daga.
Lyktirnai' urðu að þær
yfirheyrsluaðferðir sem
notaðar voru töldust
ósamrýmanlegar mann-
réttindasáttmálanum.
Mál af sama toga hafa
síðar komið fyrir dóm-
stólinn. Ég sat til dæmis
í dómi í máli frá Spáni sem varðaði
meðferð manna sem voru grunaðir
Þór
Vilhjálmsson
ÞAÐ búa líklega fáir ís-
lenskir lögfræðingar og
þótt víðar væri leitað að
jafnfjölbreyttri dómara-
reynslu og Þór Vilhjálms-
son. Hann var dómarafulltrúi og
borgardómari í Reykjavík 1960-1967,
átti sæti í Hæstarétti í 17 ár, hefur
verið við Mannréttindadómstól Evr-
ópu í Strassborg frá árinu 1971 og
var skipaður dómari við EFTA-dóm-
stólinn, sem nú er í Lúxemborg, árið
1994. Blaðamaður hitti Þór að máli í
síðustu ferð hans til Strassborgar í
opinberum erindagjörðum. Þá kvað
hann sem varaforseti upp síðustu
dóma gamla dómstólsins og var hinn
3. nóvember viðstaddur vígslu arftak-
ans, hins endurnýjaða Mannréttinda-
dómstóls, en þar hefur dr. Gaukur
Jörundsson tekið sæti.
Þór er fyrst spurður hverju hann
telji helst að dómstóllinn hafi fengið
áorkað í starfstíð sinni fram til þessa.
,Aðalatriðið er hversu vel honum hef-
ur tekist að ná tökum á verkefninu í
þeim skilningi að öll þau ríki sem í
Evrópuráðinu eru hafa gengist undir
lögsögu hans og þau virða dóma
hans. Það væri erfitt fyrir Evrópu-
ráðið að framfylgja dómunum ef
veruleg andstaða væri gegn þeim. í
sáttmálanum frá 1950 var nýjung,
reyndar með ýmsum fyrirvörurn sem
síðan hafa verið afnumdir. Þessi nýj-
ung var í því fólgin að einstaklingar
áttu aðgang að dómstólnum, að vísu
óbeinan, en þeir áttu slíkan aðgang,
og þeir nýttu hann og það gekk.
Þetta var áður óþekkt í þjóðarétti og
hefur þess vegna mátt teljast mikill
atburður og kannski lykilatriðið við
dómstólinn. Sjálf réttindaskráin er
ekki mjög nútímaleg í þeim skilningi
að hún hafi verið fundin upp um 1950.
Hún er byggð á hugmyndum, að vísu
með nýju og bættu orðalagi, sem hafa
verið kjarni allra mannréttinda frá
18. öld.“
Starfið hefur að öllum líkindum
breyst mikið frá því þú komst fyrst
að dómstólnum?
„Ég var þriðji Islendingurinn sem
tók sæti í Mannréttindadómstólnum
á eftir Einari Amalds hæstaréttar-
dómara og Sigurgeiri Sigurjónssyni
hæstaréttarlögmanni. Þegar ég kom,
árið 1971, voru sárafá mál til með-
ferðar. Meginbreytingin er hversu
brotum, mannshvörfum og öðru
slíku,.“
En er það ekki svo að mörg af nrál-
unum sem koma til kasta dómstólsins
era ekki mannréttindamál nema í
mjög víðum skilningi?
„Jú, þetta eru allt mannréttinda-
mál. Hitt er annað að þau eru mis-
jafnlega alvarleg. Við höfum fengið
mikið af málum frá Ítalíu sem felast í
kvörtunum vegna ástandsins í dóms-
kei’finu þar. Mörg dómsmál þar inn-
anlands taka gífurlega langan tíma.
Sum þessara mála eru æði smá. Þeg-
ar til lengdar lætur held ég samt að
slíkir dómar sem koma hver á fætur
öðrum frá Strassborg leiði til þess að
gert verði átak til að bæta ástandið
heima fyrir.“
Mikilvægt fyrir
íslendinga
Hafa smámál af þessu tagi, sem
hafa kannski verið áberandi í starfi
dómstólsins, einhverja þýðingu fyrir
meirihluta þjóðanna eins og til dæmis
íslendinga?
„Við skulum ekki gleyma því að
fyrsta íslenska málið sem kom til
kasta dómstólsins fjallaði einmitt um
6. gr. sáttmálans sem mælir fyrir um
réttláta málsmeðferð. Mál Jóns
Kristinssonar snerist að vísu ekki um
seinagang í dómskerfinu heldur það
hversu mikil afskipti væru viðeigandi
að lögreglan hefði af dómsmálum í
þeim skilningi, að það var sami mað-
ur sem var bæði lögreglustjóri og
dómari í málinu þegar það var dæmt
á Akureyri. Eftir að ljóst var orðið að
þetta myndi verða talið í ósamræmi
við mannréttindasáttmálann var gerð
sátt í málinu þannig að ekki kom til
þess að áfellisdómur væri kveðinn
upp. Eftir þetta hafa verið gerðar
miklar breytingar á íslenska dóm-
stólakerfinu, að vísu af fleiri ástæð-
um.“
Þannig að það leikur enginn vafi á
því í þínum huga að það sé ástæða
fyrir Islendinga að vera með í þessu
samstarfi?
„Ég er ekki í neinum vafa um það.
Næsta íslenska málið var kæra Þor-
geirs Þorgeirsonar sem varðaði
prentfrelsisákvæði 10. gr. sáttmál-
ans. Þar vék ég sæti. Dómur gekk
gegn íslandi. Ég er persónulega ekki
sammála þeirri niðurstöðu en mikill
meirirhluti dómstólsins stóð að henni.
Þriðja málið, mál Sigurðar Sigurjóns-
sonar, fjallaði um hið svokallaða nei-
kvæða félagafrelsi þar sem kveðið
var upp úr um það að menn ættu rétt
á að vera utan stéttarfélaga. Þetta
vay í ósamræmi við þáverandi reglur
á Islandi. Ég hafði mörgum árum áð-
ur verið í minnihluta í máli gegn
Bretlandi og talið að 11. gr. mann-
réttindasáttmálans næði ekki yfir hið
svokallaða neikvæða félagafrelsi og
ég var aftur í minnihluta í þessu ís-
lenska máli. Mikill meirihluti dómara
taldi að þetta ákvæði verndaði nei-
kvætt félagafrelsi og þetta leiddi til
breytinga á íslenskum rétti.“
Þetta er kannski dæmi um það
hversu frjálslega dómstóllinn skýrir
stundum texta sáttmálans. Séð frá
bæjardyrum íslenskra lögfræðinga
sem eru aldir upp við það að virða
vilja löggjafans sætir þessi skýring-
arstefna undrun.
„Það hefur verið álit dómstólsins
og ég hef sjálfur staðið að því í sum-
um málum, þó ekki í sama mæli og
aðrir, að á hverjum tíma verði að
skýra ákvæði mannréttindasáttmál-
ans í ljósi þeirra þjóðfélagsbreytinga
sem orðið hafa. Kalla mætti þetta
skýringu í takt við tímann og hún er
einmitt ein helsta lögskýringarreglan
sem dómstóllinn bpitir. I þessu síð-
astnefnda máli frá íslandi taldi meiri-
hluti dómstólsins sig verða að byggja
á því sem væri orðin viðurkennd
meginregla í aðildarríkjum sáttmál-
ans.“
Má líta svo á að æðstu dómstólar
aðildarríkjanna, þar á meðal Hæsti-
réttur íslands, verði að tileinka sér
þessi vinnubrögð, að skýra grundvall-
artexta í samræmi við þjóðfélags-
breytingar?
„Ég hygg að það sé auðveldara að
koma fram lagabreytingum á Islandi
heldm- en breytingum á sáttmálan-
um, þannig að það sé minni ástæða til
að íslenskir dómarar teygi sig svona
langt. Að sjálfsögðu er tilgangurinn
með lagaákvæði eitt af því sem kem-
ur til álita við lögskýi-ingu í íslensk-
um rétti. Ég fæ ekki séð að það sé
Aðgangur
einstaklinga
lykilatriði
neitt sérstakt sem kalli á endurskoð-
un á íslenskum lögskýringan-eglum á
gi’undvelli mannréttindasjónarmiða."
Frjálsar hendur
við lögskýringar
Er mannréttindadómstóllinn í mál-
um sem þessum að taka sér löggjaf-
arvald?
„Ekki myndi ég vilja taka svo
djúpt í árinni. Dómarnir byggjast
þrátt fyrir allt á þeim meginreglum
sem eru í sáttmálanum. Það er ekki
hægt þegar um svona sáttmála er að
ræða að komast hjá því að dómstóll-
inn hafi nokkuð frjálsar hendur við
lögskýringar. Það er vegna þess að
orð hans eru mjög rúm. Reglurnar
eru settar fram í sáttmáL __________
anum í örfáum orðum. Á
þessu sviði lífsins kemur
svo margt upp að það er
óhjákvæmilegt að dóm-
stóllinn geti komist að nið-
urstöðu sem má deila um hvort bein-
línis falli undir orðalagið eða undir
þann skilning sem var 1950. Ný við-
horf hafa komið fram, til dæmis varð-
andi refsingar fyrir samkynhneigð og
fleiri slík atriði. Eins má nefna sem
dæmi álitamál um hvort beita megi
sáttmálanum í sambandi við aðgang
að opinberum störfum. Þetta hefur
verið mjög viðkvæmt mál í Þýska-
landi sem lengi var stærsta ríkið í
Evrópuráðinu og er nú næst á eftir
Rússlandi. Síðan á árunum eftir stríð
hefur verið reynt að sporna við þró-
uninni sem varð á Hitlerstímanum
með því að takmarka aðgang fólks,
sem hefur starfað eftir því sem kölluð
hafa verið öfgasjónarmið, að störfum
hjá ríkinu. í tveimur málum frá 1986
komst dómstóllinn að þeh-ri niður-
stöðu að sáttmálinn gilti ekki um að-
gang að opinberum störfum og skoð-
anafrelsisákvæði hans ætti ekki við.
Árið 1995 í máli Vogt gegn Þýska-
landi var hins vegar kveðinn upp
dómur sem gengur í aðra átt.“
Hvaða umboð hefur dómstóllinn til
að fetta með þessum hætti fingur út í
grundvallaratriði í réttarkerfi ríkis?
„Þessi spurning hefur nokkrum
sinnum komið upp. Það er ljóst að
það koma til sjónarmið í báðar áttir.
Dómstóllinn verður að gæta að því
sem sáttmálinn segir en hafa jafn-
framt hóf á því hversu mikil afskipti
hann hefur af einstökum ríkjum.
Dómstóllinn hefur búið sér til lög-
skýringarreglu sem kennd er við
matsvik, á ensku „margin of appreci-
ation“ sem þýðir að um sum atriði er
talið að dómstóllinn hljóti að fara
mjög varlega þar sem dómstólar eða
yfirvöld í aðildarríkjunum séu í betri
aðstöðu til að meta það sem um er
deilt. Til dæmis gildir þetta í sifja-
réttarmálum um forræði barna þar
sem dómstóllinn er farinn að tak-
marka afskipti sín miðað við það sem
áður var. Einn þekktasti dómurinn
sem varðar þessa lögskýringarreglu
er í svokölluðu Handyside-máli frá
1976, sem fjallaði um mótmæli útgef-
anda að nafni Handyside við banni
breskra yfirvalda við dreifingu á
Litla rauða kverinu handa skólaböm-
um vegna þess að það var talið
geyma ósiðlegt efni að hluta. Þetta
var þekkt bók á sínum tíma og kom
meðal annars út á íslensku. I þessum
dómi sagði dómstóllinn að
ekki væri til sameiginleg
evrópsk skoðun á því hvað
væri siðferðilega rétt og
það yi’ði að eftirláta hinum
einstöku ríkjum að taka
ákvarðanir um mál eins og þetta á
grundvelli mismunandi viðhorfa."
Stefnt að hraðari
afgreiðslu
Hvernig horfa breytingamar á eft-
irlitskerfinu nú við þér?
„Ástæðan fyrir því að nú gengur í
gildi nýtt skipulag er í fyrsta lagi
mikil fjölgun mála. I öðra lagi kemur
til mikil fjölgun aðildarríkja en henni
fylgir ennþá meiri fjölgun mála.
Gamla eftirlitskerfð sem var í tveim-
ur þrepum, það er að segja að mál
þurftu að fara fyrir mannréttinda-
nefndina áður en kom til kasta dóm-
stólsins, leiddi til tvíverknaðar.
Stefnt er að hraðari afgreiðslu mála
en reynslan mun skera úr um hvort
það markmið næst.“
Verður ekki samt eftirsjá að þeimi
forvinnu sem mannréttindanefndin
vann?
„Hún hefur verið mjög mikilvæg,
Nokkuð frjáls-
ar hendur við
lögskýringar
bæði hvað snertir sönnun atvika og
einnig að því er varðar lagahliðina.
Þessi vinna verður nú unnin innan
dómstólsins. Ætlunin er að með því
gangi þetta greiðar. Eins og ég sagði
hefur óneitanlega verið viss tvíverkn-
aður því að dómstóllinn hefur ekki
talið sig algerlega bundinn af niður-
stöðu nefndarinnar um málsatvik
sem þó er að meginstefnu til reglan
og hann hefur heldur ekki talið sig
bundinn af lagatúlkunum nefndarinn-
ar.“
Þú hefur trá á þessu Evrópusam-
starf og teldir til dæmis ekki ástæðu
til að vera með norrænan mannrétt-
indadómstól?
„Á vissum stigum í norrænni sam-
vinnu kom það til umræðu
að vera með norrænan
dómstól, að vísu ekki sér-
staklega um mannréttindi,
en það varð ekki úr og ég
held það sé ekki sérstak-
lega á dagskrá núna. I Evrópu starfa
fleiri alþjóðlegir dómstólar eins og
allir vita. Langathafnamestur á því
sviði er hinn svokallaði Evrópudóm-
stóll, dómstóll Evrópusambandsins,
sem starfar á tveimur dómstigum
með mikið lið manna. Starfsmenn að
dómurum meðtöldum era yfir eitt
þúsund. Svo er það EFTA-dómstóll-
inn í Lúxemborg, þar sem ég á nú
sæti, og þar eru fimmtán starfsmenn.
Við hinn endurskipulagða Mannrétt-
indadómstól starfa um 250 manns,
þar af 40 dómarar og um 85 aðrir lög-
fræðingar."
Strassborg - Lúxemborg
Það hefur töluvert verið rætt um
það á alþjóðavettvangi að þungamiðj-
an í mannréttindaverndinni muni
færast frá Strassborg til Lúxemborg-
ar, ekki síst í kjölfar Amsterdam-
sáttmálans, þar sem mannréttinda-
þættirnir í Evrópusamstarfnu eru
efldir. Verður þú var við þetta?
„Nei, ég er ekki þeirrar skoðunar
að þungamiðjan í vernd mannrétt-
inda í Evrópu sé að færast til. Að vísu
sér maður að mannréttindaatriði
koma oftar upp í dómum Evrópu-
dómstólsins í Lúxemborg heldur en
áður. En hann hefur talið sig verða
að fylgja fordæmum frá Mannrétt-
indadómstólnum í Strassborg. Ég
verð ekki mikið var við þetta hjá
EFTA-dómstólnum. Hjá okkur hefur
þetta ekki orðið aðalatriðið í neinu
máli.“
Er einhver munur á starfsaðferð-
um þeirra dómstóla sem þú hefur
starfað við?
„Það er mikill munur. Til dæmis
eru starfsaðferðir þessa dómstóls í
Strassborg og dómstólanna í Lúxem-
borg gerólíkar. Meginmunurinn
snertir skrifstofukerfð. I Lúxemborg
era vinnukjarnarnir skrifstofur ein-
stakra dómara. Til dæmis er íslensk
skrifstofa við EFTA-dómstólinn þar
sem eru tveir lögfræðingar og einn
fulltrúi. Það gerir dómurunum léttara
að vinna að málum þegar jafnan er
sami lögfræðingurinn sem vinnur
með þeim. I Strassborg er allt annað
kerf. Þar er ágætt starfsfólk en það
er breytilegt hvaða lögfræðingar úr
starfsliðinu vinna með hverjum dóm-
ara. Þar af leiðandi verður samstarfð
milli dómaranna og lögfræðinganna
---------- sem eru í fastri vinnu laus-
ara í reipunum."
Eru einhver ríki sem
hafa ráðið ferðinni fremur
en önnur við stefnumörkun
Mannréttindadómstólsins?
hefur ætíð verið þannig í
„Það
Mannréttindadómstólnum að öll ríki í
Evrópuráðinu hafa getað gert tillög-
ur um þrjá menn sem dómara. Ur
þeim þriggja manna hópi, tilnefndum
frá hverju ríki, er valinn einn dómari,
sem þýðir að Island hefur jafn marga
dómara og Rússland eða Þýskaland.
Þetta er mikilvægt fyrir okkur sem
komum frá litlum ríkjum. Það gerir
okkur kleift að taka þátt í þessu Evr-
ópusamstarf á jafnréttisgrundvelli
sem er erfðara á pólitíska sviðinu.
Það stuðlar líka að því að halda póli-
tískum þiýstingi frá dómstólnum.
Hin einstöku stóra ríki eiga vonandi
aldrei greiðan aðgang að dómurunum
en það er samt ljóst að Rússland og
Þýskaland eiga verri aðgang að ís-
lenska dómaranum heldur en þau
eiga að sínum eigin dómara og er ég
þá alls ekki að gefa í skyn að þau hafi
nokkurn tíma reynt að hafa áhrif á
þá.“