Morgunblaðið - 03.12.1998, Blaðsíða 14

14 FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1998
MORGUNBLAÐIÐ
FRETTIR
Unglingaráðgjafar ráðleggja foreldrum að gleyma ekki unglingunum í jólstreitunni
Yfír 100 unglingar hafa
leitað í Rauðakrosshtísið
Morgunblaðið/Arni Sæberg
MEST álag er á starfsmönnum Neyðarathvarfsins í desember. Frá vinstri: Edda Hrafnhildur Björnsdóttir
forstöðumaður og unglingaráðgjafarnir Hafsteinn Gunnar Hafsteinsson og Bára Snæfeld.
NEYÐARATHVARF Rauðakross-
hússins í Reykjavík, sem hefur verið
starfrækt frá því í desember 1985,
hefur það sem af er árinu hýst börn
og unglinga, sem af einhverjum
ástæðum hafa flosnað upp úr um-
hverfi sínu, 122 sinnum. Fon-áða-
menn hússins búast við auknu álagi
nú í desember eins og fyrri ár og
vilja þeir hvetja foreldra og unglinga
til að reyna að forðast streitu og álag,
njóta aðventunnar og gleyma ekki
friði jólanna í jólaundirbúningnum.
Edda Hrafnhildur Björnsdóttir,
forstöðumaður Rauðakrosshússins,
segir starfsemina þríþætta: Neyðar-
athvarf, ráðgjafarþjónustu og trún-
aðarsíma. Rekstur hússins er kost-
aður með framlagi frá öllum deildum
Rauða kross Islands auk þess sem
seld eru jólakort til ágóða fyrir starf-
ið og eru þau nú að berast lands-
mönnum ásamt gíi-óseðli. Ái-legur
rekstur heimilisins kostar um 20
milljónir króna. Auk Eddu starfa
nokkrir unglingaráðgjafar í Neyðar-
athvarfmu.
Börn og unglingar geta komið í
Neyðai'athvarfíð hvenær sem er allt
árið og dvalið þar um lengri eða
skemmri tíma ef aðstæður heima
fyrir eða annars staðar þar sem þau
búa eru þeim óbærilegar. Dvölin er
þeim að kostnaðarlausu en skilyrt er
að þau reyni jafnframt að vinna að
úrlausn mála sinna með foreldrum
og eða sérfræðingum sem kunna að
verða kallaðir til.
Edda Hrafnhildur segir að þegar
unglingur kemm’ í Neyðarathvarfíð
sé látið vita um hann á heimili hans.
I framhaldi af því eru síðan aðstæð-
urnar kannaðar og reynt að vinna úr
málum í samráði við unglingana og
segir hún þeim oft vísað til fagaðila.
Unglingunum er einnig gert að
stunda áfram nám sitt eða vinnu
jafnframt því sem þeir vinna úr mál-
um sínum.
Yfir 5 þúsund trúnaðar-
símtöl á ári
Ráðgjafarþjónusta hefur einnig
verið rekin í Rauðakrosshúsinu og
geta börn sem foreldrar leitað þar
ráða hjá sérfræðingum hússins.
Hafa ráðgjafarviðtöl í ár verið 211.
Trúnaðarsíminn er eins og önnur
starfsemi Rauðakrosshússins opinn
allan sólarhringinn árið um kring. í
ár hefur verið hringt 5.200 sinnum í
trúnaðarsímann og segir Edda
Hrafnhildur það næstflestar hring-
ingar á ári.
Forráðamenn Neyðarathvarfsins
segja álag mest í desember og júní
og sérstaklega í desember. Edda
Hrafnhildur segir það reynsluna að
álag og streita vegna anna fyrir jólin
geti aukið á erfíðleika heimila.
Kapphlaup foreldra við að uppfylla
væntingai- kringum jólin sé slíkt að
börnin og unglingai'nir gleymist og
geti það orðið kornið sem fylli mæl-
inn og leiði til árekstra þannig að
unglingar vilji komast burt. Hún
segir reynt að greina milli þess sem
eru raunverulegir erfíðleikar eða
minni háttar erjur unglinga og for-
eldra og aðeins sinnt raunverulegri
neyð. Hún segir það erfítt skref fyr-
ir börn og unglinga að leita í Neyð-
arathvarfíð, þau séu oft hrædd en
iðulega takist að snúa málum til
betri vegar og hefja meðferð eða að-
gerðir sem leitt geta til þess að unn-
ið sé úr málum. Þá kom fram hjá
unglingaráðgjöfunum að oft nefna
unglingarnir að þeim finnist foreldr-
ar sínir ekki sýna þeim væntum-
þykju í verki með snertingum eða
faðmlögum, unglingarnir telji sig
þurfa á slíku að halda þótt þeir séu
ekki smábörn lengur.
Fjármálaráðherra
um tillögu eldri
sjálfstæðismanna
Kostnaðarsöm
en athyglis-
verð tillaga
GEIR H. Haarde fjármálaráðherra
segir að tillaga Samtaka eldri sjálf-
stæðismanna um jöfn ellilaun 67 ára
og eldri sé athyglisverð. Hann segir
hins vegar ljóst að tillagan sé kostn-
aðarsöm. Fjármálaráðuneytið muni
fara vandlega yfii’ tillöguna og skoða
hana frá öllum hliðum. Hann segist
hins vegar ekki hafa haft aðstöðu til
að meta hana og geti því ekki sagt
fyrir um hvort hægt sé að hrinda
henni í framkvæmd.
í tillögu Samtaka eldri sjálfstæðis-
manna er lagt til að ákvæði í lögum
um almannatryggingar sem varða
ellilífeyri og heimildir til hækkunar
og skerðingar verði felld úr gildi. I
staðinn komi ný ákvæði um ellilaun
til allra 67 ára og eldri sem nemi 80
þúsund krónum á mánuði fyrir hvern
einstakling.
--------------
Símanotkun í
bílum bönnuð
RÍKISSTJÓRNIN hefur samþykkt
og vísað til þingflokkanna frumvarpi
dómsmálaráðherra um breytingu á
umferðarlögum, þar sem bönnuð er
notkun farsíma í akstri nema til
staðar sé í bifreiðunum handfrjáls
búnaður.
Frumvarpið er samhljóða tillög-
um nefndar sem dómsmálaráðherra
skipaði til þess að fjalla um notkun
farsíma og áhrif þeiira á umferðar-
öryggi. I frumvarpinu segii’ að öku-
manni vélknúins ökutækis sé við
akstur óheimilt að nota farsíma sem
ekki sé með handfrjálsum búnaði.
Gert er ráð fyrir ákveðnumn aðlög-
unartíma.
Ríkið sitji við sama
borð og aðrir
950 krónur fyrir
Islandsmyndasyrpuna
Zlirich. Morgunblaðið.
RÍKINU er óheimilt að ráðstafa inn-
eign virðisaukaskatts sem myndast
hjá þrotabúum til greiðslu eldri
skattskulda þess aðilja sem komst í
þrot.
Var þetta niðurstaðan í tveimur
málum sem Hæstiréttur dæmdi á
fimmtudaginn var: íslenska ríkið
gegn þrotabúi Miklagarðs hf. og ís-
lenska ríkið gegn þrotabúi Hafverks
hf. Þar með var skorið úr um lög-
mæti fyrirmæla fjármálaráðuneytis-
ins frá 8. apríl 1997 til innheimtu-
manna ríkissjóðs þar sem tekin var
upp ný stefna og lagt fyrir þá að
skuldajafna innskatt sem myndast
eftir að hlutafélag hefur verið tekið
til gjaldþrotaskipta á móti van-
greiddum opinbei'um gjöldum sem
til stofnaðist áður en félag var tekið
til skipta. Eitthvað á annan tug
mála hafa verið höfðuð út af sama
ágreiningsefni og hefur verið beðið
með að leysa úr þeim uns stefnu-
mörkun Hæstaréttar lægi fyrir.
Jafnræði kröfuhafa
I málum þessum reyndi annars
vegar á ákvæði gjaldþrotaskipta-
laga nr. 21/1991 sem leggja bann við
því að kröfuhafar gagnvart þrotabúi
öðlist forskot við fullnustu krafna
sinna miðað við aðra með því að
taka sér það sem þrotabúið á inni
hjá þeim. Byggist það á því sjónar-
miði að jafnræði eigi að ríkja milli
ki’öfuhafa og kröfuhafar með jafn-
réttháar kröfur skuli eiga sömu
möguleika til að fá þær greiddar af
eignum þrotabús. Ekki eigi að koma
einum til góða þótt hann sé í að-
stöðu til að skuldajafna eða með
öðrum orðum taka sér fé sem þrota-
búið á inni hjá honum. Hins vegar
kom til skoðunar 3. mgr. 25. gr.
virðisaukaskattslaga nr. 50/1988
sem er á þá leið að endurgreiða
skuli skattaðila mismun reynist
„innskattur á einhverju uppgjörs-
tímabili hærri en útskattur". Það á
þó ekki við ef viðkomandi skuldar
opinber gjöld, því „[kjröfu um van-
goldin opinber gjöld og skatta til
ríkissjóðs ásamt viðbótum, álagi og
dráttarvöxtum skal skuldajafna á
móti endurgreiðslum“ eins og þar
stendur.
Til verður sjálfstæður
skattaðili
Tilefni þess að fjármálaráðuneyt-
ið taldi að heimilt væri að skulda-
jafna gagnvart þrotabúum voru
tveir dómar Hæstaréttar sem féllu
árið 1995 og 1997. Þar var dæmt að
ríkið mætti skuldajafna þegar í hlut
ættu aðilar sem nutu greiðslustöðv-
unar eða nauðasamninga. í dómun-
um sl. fimmtudag segir Hæstiréttur
hins vegar að sá munur sé á að við
töku bús til gjaldþrotaskipta verði
til ný lögpersóna, sem jafnframt því
að taka við réttindum og skyldum
skuldara njóti hæfis til að öðlast
réttindi og baka sér skyldur. Verði
þrotabúið þannig sjálfstæður skatt-
aðili. Sérstakar reglur gildi um
skuldajöfnuð við gjaldþrotaskipti
samkvæmt 100. til 103. grein laga
nr. 21/1991 um gjaldþrotaskipti.
Hafi skuldajöfnuður ríkisins ekki
fullnægt þeim skilyi'ðum. Hann
raski og því jafnræði milli kröfuhafa
sem reglur laganna um gjaldþrota-
skipti byggjast á. Var ríkið því
dæmt til að endurgreiða viðkomandi
þrotabúum umrædda skattinneign.
Einar Karl Hallvarðsson hrl.
flutti málin af hálfu íslenska ríkisins
en Jóhann H. Níelsson hrl. og Lilja
Jónasdóttir hdl. fyrir hönd þrota-
bús Miklagarðs hf. og Karl Axels-
son hrl. fyrir hönd þrotabús Haf-
verks hf.
ÞAÐ er sama hvort kaffi er
drukkið á pitsustað eða í veit-
ingasal Swiss Re-fyrirtækisins í
Ziirich þessa dagana, íslands-
myndir fylgja kaffinu. Cremo-
mjólkurfyrirtækið dreifði 20
milljón kaffirjómaboxum með ís-
landsmyndum á lokinu í Sviss í
október, eins og þegar hefur
komið fram í Morgunblaðinu.
Myndirnar ganga kaupum og söl-
um meðal safnara. íslands-
myndasyrpan með 30 myndum
kostar 950 krónur.
Svissnesk mjólkurfyrirtæki
byrjuðu að skreyta lítil kaffi-
rjómabox með ólíkum mynda-
syrpum árið 1968. Rjómaboxin
eru notuð á veitingastöðum og
einnig seld í verslunum. Magnið í
þeim nægir í einn kaffíbolla. Fólk
fór strax að safna lokunum. Þau
eru úr þykkum álpappír og verða
að vera heil og hrein til að vera
einhvers virði.
Thomas Hediger, frímerkja-
og myntsali í St. Gallen selur
rjómaboxasyrpur. Hann hefur
samband við pítsustaði þar sem
lokin eru tekin af boxunum þeg-
ar þau berast frá mjólkurfyrir-
tækjunum. Lokin eru hreinsuð,
flokkuð í syrpur, og mjólkin er
notuð í eldhúsinu. Það er munur
á lokum sem eru notuð á veit-
ingastöðum og seld í verslunum,
lok úr verslunum eru einskis
virði.
„Margir söfnuðu frímerkjum
hér áður fyrr,“ sagði Hediger.
„Nú er minna um frímerki og
færri safna þeim. Lokin á kaffí-
rjómaboxunum hafa að sumu
leyti komið í þeirra stað. Konur
fá sér gjarnan kaffibolla þegar
þær fara út að versla og þær
byrjuðu að safna Iokunum. Fyrst
var hlegið að því en nú þykir
ekkert athugavert við það.
Bankastjórar safna þeim. Það
var mikið söfnunaræði fyrir
nokkrum árum en það hefur
minnkað, þó er enn algengt að
fólk safni lokum.“
Bók með verðlista og myndum
af lokum, sem voru gefín út 1997
og 1998, kom út í lok nóvember.
Það var þriðja uppsláttarbókin
en fyrri bækurnar tvær eru með
lista yfir lok frá 1968 til 1994 og
1994 til 1997. íslandsmyndasyrp-
an er í sama flokki og myndir frá
öðruni löndum. Það voru til
dæmis 20 myndir í Brasilíú-
myndasyrpunni og hún kostar nú
800 krónur og 20 myndir frá
Jamaica kosta 600 krónur. Það
eru margvíslegar myndasyrpur á
lokunum: kvennærfót, brunaliðs-
hjálmar, ávextir og grænmeti,
stjörnumerki, hérar og svo mætti
lengi telja. Nokkur fyrirtæki,
eins og Lakerol og Victorinox,
hafa kynnt vörur sínar á lokun-
um en engin lok eru eins verð-
mæt og 5 lok sem Blick-dagblað-
ið lét gera í auglýsingaskyni árið
1979. Blick-syrpan er nú 150.000
króna virði.