Morgunblaðið - 03.12.1998, Blaðsíða 68

MORGUNBLAÐIÐ
68 FIMMTUDAGUR 3. DESEMBER 1998
*
Snemma á nítjándu öld bjó bóndi sá á
Bakka í Fnjóskadal, er Jón hét. Var
hann vandaður maður og sannorður.
Eitt sinn fór flest fólkið frá Bakka tii
kirkju að Illugastöðum, og Jón bóndi og
kona hans voru ein heima. I rökkurbyrj-
un um kvöldið sátu þau hjón inni í bað-
.stofu. Sá Jón þá, að inn kom lítil stúlka,
settist á rúm gegnt baðstofudyrum og
hamaðist við að prjóna; horfði hann á
hana nokkra stund og sagði svo: „Þú ert
rækalli fljót að prjóna." Um leið og hann sleppti
orðinu, þaut stelpan fram eins og kólfi væri skot-
ið, og þá skellihló Jón. Kona hans spurði hann, af
hverju hann hefði hlegið, og sagði hann henni þá,
hvað fyrir hann hafði borið. „Þá kemur einhver
ókunnugur með messufólkinu í kvöld,“ mælti
hún. Varð hún sannspá um þetta, því að þangað
kom til gistingar stúlka nokkur. Settist hún á
sama rúmið og prjónaði, alveg eins og stelpan
hafði gert.
Þessi þjóðsaga heitir „Prjónandi fylgja“ og er
úr handriti Sigurðar Bjarnasonar frá Snæbjarn-
arstöðum og birtist í Grímu hinni nýju, safn þjóð-
legra fræða íslenskra, sem kom út árið 1965.
Ekki er nú mælst til að börnunum séu sagðar
slikar sögur á kvöldin, en skemmtileg er hún því
hún ber í sér ýmsan fróðleik um horfna tíma. T.d.
um trú fólks á fylgjur manna, en sú trú er mjög
gömul og er að fínna í Islendingasögunum, einnig
sýnir sagan sérstaka orðnotkun og vitneskjuna
um að konur og karlar voru sípijónandi. Sagan
er svolítið fyndin og virkar á nútímalesanda að
vissu leyti sem háðsádeila á þann gífurlega
prjónaskap sem var viðhafður á vissum tímum
ársins og Jónas Jónasson frá Hrafnagili kallar í
bók sinni, Islenskir þjóðhættir, „vinnufrekju“.
Lætin við prjónaskapinn voru svo mikil
að til að geta prjónað sem lengst fram
eftir nóttu setti fólk á augnlokin svokall-
aða „vökustaura“. „En aldrei var þó ham-
azt eins og vikuna næstu fyrir jólin, því
að bæði var þá hvfldin í vonum, og svo
þurfti að koina svo miklu í kaupstaðinn,
sem hægt var, til þess að skuldin í búð-
inni stæði ekki fram yfir nýárið. Var þá á
fyrri timum ekki svo fátítt, að fólk setti
vökustaura, sem kallaðir voru, á augna-
lokin til þess að sofna ekki út af. Staurarnir eða
augnateprurnar voru gerðar úr smáspýtum,
ámóta stórum og eldspýtur gerast nú á dögum.
Stundum var og notað baulubein úr þorskhöfði
eða eyruggabein úr físki. Var skorið inn í beinið
eða spýtuna til hálfs, en haft heilt hinumegin, og
gerð á lítil brotalöm og skinninu á augnalokinu
smeygt inn í lömina. Stóðu þá endarnir í skinnið,
og var þá mjög sárt að láta aftur augun. Þetta
kvalræði settu húsbændur á þá, sem ekki gátu
haldið sér uppi við prjónaskapinn eins og þeim
líkaði. Vika þessi hefur verið nefnd staurvika“.
Þeir verða sennilega fáir þetta árið, þrátt fyrir
rikjandi góðæri, sem tekst að greiða upp skuld-
ina við kreditkortafyrirtækin áður en nýjar árið
rennur í garð þó margur leggi á sig svipað harð-
ræði og líst er hér að ofan. Sé ekki hægt að
leggja inn pijónaða húfu og trefíl hjá kredit-
kortafyrirtækjunum til að lækka skuldina þar er
allavega fátt notalegra en að fá í jólagjöf
skemmtilega jólahúfu og trefíl sem einhver ná-
kominn manni hefur farið höndum um og prjón-
að. I þessa uppskrift er notað Smart-garn, sem er
100% soðin ull, sem þýðir að hana má þvo í
þvottavél og hún er einstaklega mjúk og minnir
ekkert á gömlu vökustaurana.
Húfa og trefill falleg og
rn • * j • / > • / i • •• r»
iijotprjonuð jolagjof
II
XX
Étítí

g
XX^
xx5d
XX
fflí
mm
Saumið með pijónsaumi
jx] = Rautt nr. 840/4109
□ = Hvítt nr. 801/1001
j Prjónsaumur
Stærðir: 2-4, 6-8 ára
Húfuvídd: 45, 48 sm
SMART 100% ull
Rautt nr. 840/4109, 5 dokkur
Hvítt nr. 801/1001, 1 dokka
Einnig er hægt að nota Peer Gynt-gam.
'PRJÓNAR:
40 sm hringprjónar nr. 2,5 og 3,5
Sokkaprjónar nr. 3,5
Góðir fylgihlutir:
Merkihringir, prjónanælur, dúskamót,
þvottamerki fyrir gamið.
PRJÓNFESTA:
22 lykkjur í sléttu prjóni á prjóna nr.
3,5 = 10 sm.
Ef of laust er prjónað þarf fínni prjóna.
Ef of fast er prjónað þarf grófari prjóna.
HÚFA:
Fitjið upp með rauðu á ermaprjón nr. 2,5,
99-105 lykkjur. Prjónið 12 prjóna slétta í
hring + 1 prjón bmgðinn = brotlína. Skipt-
ið yfír á ermaprjón nr. 3,5 og prjónið áfram
slétt þar til mælast 20-22 sm frá brotlínunni.
Skiptið nú húfunni í þrennt með 33-35 lykkj-
ur á hverju stykki. Setjið 66-70 lykkjur á
nælu og prjónið slétt prjón fram og til baka
yfír íyrstu 33-35 lykkjurnar. Eftir 1 sm er
sett merki í miðjulykkjuna. Takið nú úr 1
lykkju báðum megin við miðjulykkjuna og
einnig 1 lykkju í byrjun og enda fjórða hvers
prjóns þar til 5-3 lykkjur eru eftir. Slítið frá.
Dragið bandið í gegnum lykkjurnar sem eft-
ir em og herðið vel að. Saumið þríhyming-
inn saman niður að skiptingunni. Setjið
næstu 33-35 lykkjurnar á prjón nr. 3,5 og
prjónið eins og síðan síðustu 33-35 lykkjurn-
ar. Saumið hjörtun í með prjónsaumi og
hvítu í miðju að framan, um það bil 4 um-
ferðum frá brotlínunni. Búið til 3 litla hvíta
dúska og festið einn í hvern topp.
TREFILL:
Fitjið upp 72 lykkjur með rauðu á ermaprjón
eða sokkaprjóna nr. 3,5. Prjónið 1 bragðin,
35 sléttar, 1 brugðin, 35 sléttar. Prjónið
þannig þar til mælast 92 sm eða trefillinn er
hæfílega langur. Fellið af. Saumið hjörtun í
með prjónsaumi og hvítu í hvorn enda, um
það bil 7-8 umferðum frá uppfitjun/affell-
ingu. Saumið trefilinn saman í endana. Búið
til 4 litla hvíta dúska og festið í hvert horn.
*
„Ögrandi og tíma-
bær lesning fyrir
nútímaparið.
Bókin lýkur upp
tantrískum leyndar-
málum um sam-
bönd, nánd og
ástríður. “
Yoga Joumal.
Fæst í öllum helstu
bóka verslun um
Þýðandi bókarínnar,
Guðjón Bergmann, býður
félagasamtökum, fyrírtækj-
um og öðrum áhugasömum
hópum upp á fyrírlestra,
byggða á bókinni, fyrir jólin.
Hafíð samband í
LEIÐARLJÓS DREIFING í SÍMA 544 8070.
síma 544 8070.
Reykvíkingar
Munið borgarstjórnarfundinn
ídag kl. 17.00.
Fundurinn eröllum opinn.
A dagskrá er m.a. fyrri umræða
um fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar
fyrir árið 1999.
Útvarpað verður á
/Vær
ÉaÁiuœisv
’ -vSv "
Reykjavíkuifcoi^
Skrifstofa borgarstjóra