Morgunblaðið - 04.12.1998, Side 37

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 4. DESEMBER 1998 37
LISTIR
Líkneskí frá
öllum tímum
SÉÐ yfir salinn í Listasafni Kópavogs.
MYNDLIST
Lislasalii Kópavogs
HÖGGMYNDIR
SÆMUNDUR
VALDIMARSSON
OG GUÐRÚN
MAGNÚSDÓTTIR
Til 13. desember. Opið frá þriðjudegi
til sunnudags frá kl. 12-18.
Aðgangur kr. 200.
SÆMUNDUR Valdimarsson er
fyrir löngu orðinn þekkt stærð í ís-
lenskri myndlist. Frá því hann hóf
að skera út viðarstyttur um 1970
hafa áherslurnar stöðugt verið að
breytast. Sá sem stingur höfðinu
inn í Listasafn Kópavogs stendur
frammi fyrir skógi af líkneskjum í
öllum stærðum og gerðum, sem
fylla alla sali hússins. I staðinn fyrir
að rekja lið fyrir lið einkennin í þró-
unarferli Sæmundar - það gerir
sýningarstjórinn Guðbergur Bergs-
son, rithöfundur, með slíkum ágæt-
um að ekki verður bætt um betur -
er vert að gefa aðfongunum gaum.
Það þarf ekki að leita langt í
styttusafni Sæmundar til að sjá
kunnugleg „andlit“. Fjölmörg
líkneski minna sterklega á gallíons-
fígúrur þær sem hafðar voru undir
stafni skipa allt fram á ofanverða
19. öld. Slík fígúrugerð var íslend-
ingum ekki með öllu ókunn því Þor-
valdur, faðir sjálfs Bertels Thor-
valdsens, var slíkur líkneskjasmiður
og mun það hafa haft sín áhrif á
mótun sonarins. En vissulega verð-
ur manni hugsað til gallíonsstyttna
því obbinn af fígúrum Sæmundar
eru konur.
Þegar Guðbergur hafnar þeirri
skilgreiningu að Sæmundur sé naí-
visti hefur hann vissulega lög að
mæla. Styttur Sæmundar eru ekki
sjálfsprottnar nema að hálfu leyti.
Það fer ekki milli mála að lista-
maðurinn hefur ætíð haft augun
hjá sér, og leyft áhrifum hinna
ýmsu stílgerða að seytla um sig.
Þannig bregður svipmóti Ufsa-
Krists, róðunnar í Þjóðminjasafni
Islands, ósjaldan fyrir í andlitsfalli
fígúranna; vitaskuld í umbreyttri
mynd.
Þá er mýktin í styttum Sæmund-
ar ekki frábrugðin karíatítum
Modiglianis, né forkúbískum kven-
lýsingum Picassos. En hversu oft
sem slíkum minnum bregður fyrir í
verkum hans skynjar áhorfandinn
að þau eru aldrei fengin, né notuð
með ódýrum hætti. Þau lýsa ein-
faldlega brennandi áhuga lista-
mannsins á allri list, þjóðlegri,
fornri, frumstæðri og óhefðbund-
inni. Ekkert í heimi listanna virðist
svo ómerkilegt að Sæmundur geti
ekki boðið því dús. Brosið sem leik-
ur um varir svo margra fígúranna
er til dæmis afar sérstætt; sposkt,
undirleitt, en samt eilítið forvitið.
Þetta er merkilegt og afar persónu-
legt tilbrigði við brosmildar fom-
styttur Egypta og forklassískar
höggmyndir Grikkja. Munurinn er
einfaldlega sá að fornstytturnar frá
Memfís og Efesos eru svo fjarræn-
ar og ósnertanlegar, meðan Iíkneski
Sæmundar eru nærtæk og nálæg.
Þá hefur kona Sæmundar, Guð-
rún Magnúsdóttir, fengið hlutdeild í
sýningunni með skeljamyndir sínar
og fornlega svipi. Þar bregður
einnig fyrir menntaðri afstöðu en
virðist í fljótu bragði. Að vísu eru
skilin milli hjónanna eilítið óljós -
eilítill mínus hvað uppsetningu sýn-
ingarinnar áhrærir - en ekki ber á
öðru en frumkristin katakombulist
eigi greiðan aðgang að hugmynda-
heimi þeirra. Þannig má feta sig
gegnum sýninguna og skemmta sér
við að uppgötva þann myndheim
sem áhrif hefur haft á þau Sæmund
og Guðrúnu. Sá heimur er ekki lítill
heldur ber hann vott um sérstæða
og lifandi víðsýni.
Hið kostulegasta í uppsetningu
þessarar ágætu sýningar er klefi sá
sem sýningarstjórinn hefur látið
smíða í miðju vestursalarins, og
hýsir á þriðja tug óseldra líkneskja.
Hægt er að gægjast eins og spæjari
inn um göt á klefanum, og þá blasa
við brosandi andlit með rauðum
vörum. Eins má ganga upp nokkur
þrep á tröppum sem minna á sund-
laugastiga og þá blasa herlegheitin
við í þaklausum kassanum. Ekki
veit ég hvað fyrir Guðbergi vakti
með þessari smíð, en varla getur
maður varist hlátri þegar manni
verður hugsað til þeirra sem biðu í
ofvæni eftir að safnið yrði opnað og
sýningin hæfi göngu sína. Það hlýt-
ur að hafa verið merkilegur handa-
gangur í öskjunni þegar fyrstu
gestina dreif að til að festa sér
styttu: „Skepna geturðu verið Guð-
bergur!" - En hvað um það; svona
sýningu má ekki láta framhjá sér
fara.
Halldór Björn Runólfsson
ALDAHVÖRF hafa orðið
- margmiðlun hefur
rutt sér til rúms. Það
eru svo sem engin tíð-
indi í myndlistarheiminum, þar
sem fjöltæknin hefur haslað sér
völl, svo ekki verður aftur snúið.
Það hlýtur aftur á móti að vekja
athygli þegar listmálari tekur
tæknina i sína þjónustu, eins og
Tolli hefur gert á sýningu sem
opnuð verður í Bfíum og list,
Vegamótastíg 4, á morgun kl.
17. Tölvuvörufyrirtækið Aco,
sem meðal annars hefur umboð
fyrir Apple á Islandi, stendur að
sýningunni með honum.
Hugmyndin að sýningunni er
runnin undan rifjum Ólafs W.
Hand verslunarsljóra hjá Aco.
„Mig langaði að prófa eitthvað
nýtt - setja fyrirtækið í annað
samhengi. Margmiðlun getur
líka verið list. Myndlist var auð-
vitað góður kostur og kom Tolli
fyrst upp í hugann, bæði þekkj-
umst við í gegnum iðkun Tae
Kwon Do og svo er hann bara
einfaldlega einn af þessum
mönnum sem þora að fara
ótroðnar slóðir.“
Ólafur segir þá Tolla hafa far-
ið hægt í sakirnar til að byija
með en fljótlega hafi hugmyndin
undið upp á sig. „iMac-tölvan er
grunnurinn, þar verða málverk
Tolla sýnd. I fyrstu sáuin við
málverkin fyrir okkur sem stilli-
myndir, eina mynd í hverri
tölvu, en þegar við fóruin að
hugsa þetta betur varð okkur
ljóst að mun skemmtilegra yrði
að láta verkin „flæða“ um salinn,
nýta kraft tækninnar. Þannig
mun hver tölva, á bilinu þijátíu
til fjörutíu stykki, innihalda allar
myndirnar, um fímmtiu talsins,
eitt hundrað tölusett eintök af
hverri.“
Málverkin á sýningunni eru að
mestu leyti úr flokknum Stríðs-
menn andans, sem Tolli hefur
fengist við síðustu misserin.
Einnig verður sýnt myndband
sem Tolli hefur unnið í samvinnu
við tónlistarmanninn Mister BIX
og Saga fílm, auk þess sem glæ-
ný geislaplata með tónverki
Mister BIX, sem getur að heyra
List margra
TENGING tveggja heima: Listmálarinn Tolli
og Ólafur W. Hand verslunarstjóri hjá
Aco bindast böndum. Ágóði af sýningunni
rennur til tækjakaupa á vökudeild
Barnaspítala Hringsins.
á myndbandinu, verð-
ur kynnt.
Það kemur í hlut
Björns Bjarnasonar
menntamálaráðherra
að opna sýninguna.
„Hann verður að vísu
ekki staddur á land-
inu, þannig að við
urðum að nýta tækn-
ina, sem er vel við
hæfí á margmiðlunar-
sýningu, og taka
ávarp ráðherra upp.
Því verður svo varp-
að á vegg við opnun-
ina,“ segir Tolli.
Þeir sem ekki hafa
tök á að heimsækja
Bfla og list geta skoð-
að sýninguna fyrir at-
beina Netsins, nánar
tiltekið á heimasiðu
Aco, apple.is.
Ólafur segir að
stefnt sé að því að
verða reglulega með
uppákomur í tengsl-
um við sýninguna,
þar til henni lýkur á
Þorláksmessu. Lýsir
hann raunar eftir rit-
höfunduin, tónlistar-
fólki og öðrum sem
myndu vilja koma
fram i' húsakynnum Bfía og Iistar
meðan á sýningunni stendur.
Horfír hann ekki síst til Þorláks-
messu í þessu samhengi.
Á sýningunni gefst almenn-
ingi, bæði Netverjum og þeim
sem konia í eigin persónu, kost-
ur á að kaupa áritaðar útprent-
anir af verkunum á 5.000 krón-
ur. Ágóði af sölunni rennur
óskiptur til tækjakaupa á vöku-
deild Barnaspítala Hringsins
sem er gjörgæsludeild nýbura.
„Vökudeildin er staður þar sem
kraftaverk eiga sér stað á svotil
hveijum degi. Þar er manngilaið
í öndvegi, frábært starfsfólk, en
tækjabúnaðinn þarf að endur-
nýja,“ segir Tolli. „Þetta er
krítískt mál. Það er með ólíkind-
um að rússneskt ástand skuli
vera að skapast í tækjamálum í
heilbrigðiskerfinu á Islandi. Úr
því verður að bæta!“
Ólafur og Tolli eru á einu máli
um að sýningin sé vísir að því
sem koma skal í listheiminum
með tilkomu tölvunnar og Nets-
ins. Komið sé á milliliðalaust
samband milli listamannsins og
almennings og hið þunglamalega
kerfí milliliða, gallería, gagn-
rýnenda, flokkunar, sé úr sög-
unni. „Listir snúast um mannleg
samskipti, eins og ég hef alltaf
sagt,“ segir Tolli. „Netið kemur
miðla
því í góðar þarfir og æskilegast
er auðvitað að einkavæða þessa
tækni - hver listamaður komi
sér upp eigin heimasiðu."
Ólafur segir að í gegnum tölv-
una og Netið standi listamönnum
allar dyr opnar enda séu sífellt
fleiri farnir að nýta sér tæknina.
„Það eru ekki bara rithöfundar
og kvikmyndagerðarmenn sem
nota tölvur, heldur líka tónlistar-
menn og nú myndlistarmenn í
auknum mæli. Menn eru farnir
að sjá möguleikana - þeir eru
óþijótandi."
Tolli er á sömu skoðun. Kveðst
glaður taka tæknina í sína þjón-
ustu. „Það er ekkert sjálfsagðara
en að kanna möguleikana sem
tæknin hefur upp á að bjóða
enda hefur mannkynið í fyrsta
sinn eignast alfrjálsan miðil, með
tölvunni og Netinu, eins og Þor-
geir Þorgeirson rithöfundur hef-
ur bent á. Fyrir mér yfirtekur þó
ekkert málverkið. Málverkið er
orðið fimmta frumefnið - jafn
sjálfsagt og andardráttur
mannsins."
Og svo er það víxlverkunin.
„Það er ekki bara Tolli sem er
að virkja tæknina, heldur er Aco
um leið að virkja listina, taka
hana inn í tölvuheiminn sem í
huga margra er ekki aðeins ver-
aldlegur, heldur líka andlaus,“
segir Ólafur.
Segir hann starfsmenn Aco
hafa sýnt verkefninu mikinn
áhuga, allir sem einn hafi þeir
verið boðnir og búnir að bæta á
sig vinnu fyrir sýninguna - menn
hafí svo gaman af þessu. „Það
hafa allir verið á dekki,“ bætir
Tolli við. Gera þeir Ólafur fast-
lega ráð fyrir að halda samstarf-
inu áfram í einhverri mynd í
framtíðinni og eitt má vera ljóst -
Tolli hefur ekki sagt sitt síðasta
orð á vettvangi margmiðlunar.

Maður og jörð
“Með Maður ogjörð
getur lesandanum þótt
sem hann sé horfinn
aftur til gömlu góðu
daganna þegar ljóð voru
lesin af ástríðu og
innlifun, lesin aftur og
aftur, lesin og lærð."
Mbl. 1. desember
V
VÖXTVK