Morgunblaðið - 13.01.1999, Qupperneq 26

26 MIÐVIKUDAGUR 13. JANÚAR 1999
MORGUNBLAÐIÐ
_____________UMRÆÐAN
Sprengjuóð þjóð
FJÖGURRA ára,
sex ára og sjö ára
systkin fengu að fara
út í garð á gamlársdag
til að skjóta upp fiug-
eldum. Svo trítluðu þau
inn en fóru skömmu
síðar út aftur og héldu
áfram að sprengja.
Þannig gekk þetta
fram á nótt. Pabbanum
sást bregða fyrir í
stofuglugganum af og
til. Nágrannarnir
gerðu enga athuga-
semd.
Ágreiningnr í Sund-
laug Vesturbæjar
Það stælir líkama og sál að taka
sundsprett í morgunsárið. Árla
morguns þegar skálmöldin geisaði í
Hagaskóla hófust líflegar umræður
í sturtuklefa kvenna.
Eg hélt því fram að við
bærum öll ábyrgð á því
hvernig komið væri og
þótti tími vera kominn
til að snúa við blaðinu
og setja nýjar leikregl-
ur hvað varðar með-
ferð skotelda. Elskuleg
og dagfarsprúð nábýl-
iskona mín brást hin
versta við og taldi að
hinn þögli meirihluti
mætti njóta skemmt-
unarinnar á gamlárs-
kvöld í friði. Mér hitn-
aði í hamsi og tefldi
fram þeirri skoðun að
ég vissi ekki til þess að
hinn þögli meirihluti hefði áunnið
sér rétt til þess að sprengja hljóð-
himnur úr afkomendum mínum! Við
skunduðum svo út í laug og syntum
Agi
Við ættum að skamm-
ast okkar, segir Ragn-
heiður Benediktsson,
fyrir að leiða börnin
okkar inn í þessa gá-
leysislegu sprengiveislu
á gamlárskvöld.
rösklega hvor í sinni hraðsunds-
rásinni.
Lög um meðferð skotelda -
leiknum er lokið
Satt best að segja tel ég að við
eigum öll að skammast okkar fyrir
að leiða börnin okkar inn í þessa
gáleysislegu sprengiveislu á
gamlárskvöid. Við höfum verið
andvaralaus gagnvart uppeldisá-
hrifunum sem af henni hljótast og
ennfremur látið okkur í léttu rúmi
liggja að svo og svo margir verði á
einhvern hátt örkumla eftir ára-
mótaglauminn.
I sumum tölvuleikjum kemur á
ákveðnum tíma upp á skjáinn til-
kynning um að leikurinn sé tapaður,
honum sé þar með afdráttarlaust
lokið. Á engilsaxneskri tungu
hljómar það si svona: GAME
OVER. Nú er kominn tími til að
setja leikreglur um eignarhald og
meðferð skotelda. Ég á ekki von á
því að sala slíkra hluta sé á neinu
öðru byggðu bóli notuð til að fjár-
magna starfsemi hjálparsveita eða
íþróttafélaga. Skoðum hvað sið-
menntaðar þjóðir gera.
Verndun fugla eða barna?
Ég sé fyrir mér að hér í höfuð-
borginni verði svipaður háttur hafður
á við flugeldasýningar um áramót og
verið hefur á menningamóttum
Reykjavíkurborgar, sem mikilla vin-
sælda hafa notið. Þá hafa fjölmargir
borgarbúar rölt um borgina með
börnum sínum að næturlagi til að
njóta þess sem í boði er. Þar á meðal
hefur verið stórfenglegt sjónarspil
flugelda við Tjömina með tilheyrandi
sprengingum, sem stýrt var af fólki
sem kunni til verka. En viti menn,
eftir slíka athöfn risu upp raddir sem
bentu á hversu illmannlegt þetta
hefði verið gagnvart fuglunum á
Tjöminni! Hvað eram við eiginlega
að hugsa? Hvort þykir okkur vænna
um fugla eða bömin okkar?
Höfundur cr tölvukennari i Mela-
skóla í Rcykjavfk.
Ragnheiður
Benediktsson
Einokunarverð-
stefna Lands-
virkjunar
TVÆR spumingar
hafa leitað á hugann
sem reifaðar verða hér.
Sú fyrri er hvort einok-
unarverðstefna Lands-
virkjunar sé þjóðhags-
lega hagkvæm. Sú síð-
ari er hvaða sérstöku
skilyrði eru hér á landi,
sem ekki era t.d. í Nor-
egi eða Svíþjóð, sem
setja okkur á bekk með
löndum eins og Venez-
úela sem framleiðendur
ódýrrar raforku fyrir
stóriðju.
Einokunarverðstefna
Með einokunarverð-
stefnu sinni getur Landsvirkjun selt
nýjum orkukaupendum raforku á
jaðarkostnaðarverði nýrra orkuvera,
en jafnframt haldið orkuverðinu
óbreyttu til eldri kaupenda. Bæði
tækninýjungar í raforkugeiranum og
aukin framleiðni koma þvl fyrst og
fremst nýjum raforkukaupendum til
góða, en ekki nauðsynlega eldri
kaupendum. Ef um samkeppnisverð-
lagningu væri að ræða kæmi hvort
tveggja tækniframfarir og fram-
leiðniaukning öllum orkukaupendum
tfl góða með jöfnum hætti. Sam-
keppnin sæi til þess. Sem ríkiseinok-
unaraðili reynir Landsvirkjun ekki
að hámarka hagnað sinn heldur fyrst
og fremst umfang raforkuframleiðsl-
unnar. I því skyni getur hún beitt
fullkominni verðmismunun [price
discrimination] gagnvart kaupenda-
hópum sínum.
Fyrr en síðar munum við sjá í
hnotskurn vandamálin við þessa
verðstefnu stjómvalda og gjafmildi
við erlenda stóriðju þegar Reykja-
víkurborg og Hitaveita Suðurnesja
fara að selja fyrirtækjum og heimil-
um á orkusvæði sínu rafmagn í
byrjun næstu aldar á mun lægra
verði en þeir greiða í
dag. Þá munu falla út
orkukaupendur hjá
Landsvirkjun sem
hingað til hafa borgað
hátt verð fyrir rafork-
una og ekki notið til
fulls þeirra tæknifram-
fara sem átt hafa sér
stað í orkugeiranum.
Verðstefna Lands-
virkjunar mun bresta.
Á árinu 1997 var með-
alverð á raforku til
stóriðju 1 króna á
kWst en 5 krónur til
almennra kaupenda.
Ef Landssíminn
hefði möguleika á svip-
aðri einokunarverðstefnu og Lands-
virkjun gæti hann haldið símgjöld-
Orkuverð
Fyrr eða síðar, segir
Jóhann Rúnar Björg-
vinsson, mun þessi ein-
okunarverðstefna
Landsvirkjunar bíða
skipbrot.
um landsmanna óbrejdtum frá fyrri
tíð, en nýtt sér þær miklu tækni-
framfarir sem átt hafa sér stað í
símaþjónustu til að vinna lendur á
öðrum símamörkuðum með jaðar-
kostnaðarverði þar.
Samkeppnisverðlagning á raf-
orku í stað einokunarverðlagningar
mun auka kaupmátt heimilanna og
lækka framleiðslukostnað innlendra
fyrirtækja. Við mat á þjóðhagslegri
hagkvæmni þarf að meta þennan
ávinning heimilanna og innlendra
fyrirtækja á móti hugsanlegum
ávinningi af stóriðju. Niðurstaða
þess mats er alls ekki gefín.
Sérstaða íslands
Hvergi hef ég séð staðreyndir né
rök fyrir því hvers vegna raforku-
framleiðsla hér á landi sé svo ódýr
eins og auglýst hefur verið. Aðrar
vestrænar þjóðir standa okkur ekki
snúning í samkeppni um stóriðju.
Norskir eigendur Jámblendiverk-
smiðjunnar tala jafnvel um að raf-
orkuverðið hér sé helmingi lægra en
í Noregi. Ekki reisum við risara-
forkuver með tilheyrandi hagkvæmi
í framleiðslu. Eina hugsanlega skýr-
ingin á þessari sérstöðu okkar er
fyrmefnd einokunarverðstefna.
Orkufyrirtæki annama þjóða beita
samkeppnisverðlagningu og geta því
ekki boðið einstökum orkukaupend-
um upp á jaðarkostnaðarverð nema
eiga það á hættu að tapa öðrum
orkukaupendum í samkeppninni.
Hvar eru hagmunasamtök at-
vinnulífsins? Garðyrkjubændur era
að greiða þrefalt hærra raforkuverð
en starfsbræður þeirra í Kanada og
næstum tvöfalt hærra verð en
kollegar þeirra í Noregi. Garðyrkju-
bændur og aðrir innlendir framleið-
endur ættu að fá aðila eins og Hag-
fræðistofnun háskólans til að leggja
mat á fómarkostnað innlendra aðila
vegna einokunaiverðstefnu Lands-
virkjunar, sem færir erlendri stór-
iðju ávinninginn af tækniframförum
og framleiðniaukningu orkugeirans
á silfurfati en skilur innlenda orku-
kaupendur í verni samkeppnisstöðu
en ástæða væri til. Til hvers eru
hagsmunasamtök atvinnulífsins?
Fyrr eða síðar mun þessi einok-
unarverðstefna Landsvirkjunar
bíða skipbrot. Betra er því að fara
varlega í frekari stóriðjufram-
kvæmdir því margt bendir til að
umtalsvert tap verði á Landsvirkj-
un þegar aðrir orkuframleiðendur
fara að keppa um innlenda orku-
kaupendur. Vonandi eru Lands-
virkjunarmenn óhræddir við sam-
keppnina, en óvíst er hvort klisjur
þeirra um mikinn kostnað vegna
jöfnunar á orkuverði eða því að
tryggja öllum landsmönnum raf-
orku vegi svo þungt þegar frekar
verður skoðað.
Höfundur er hagfræðingur.
Tftc
Craft Cotfection
Breskur póstlisti með
frábærar hannyrðavörur.
Listinn Itostar 400 kr.
sem endurgreiðist við
fyrstu pöntun.
Pöntunarsími/fax
564 4131
Visa/Euro
Opið bréf til
fræðslu-, mennta-
mála- og borgar-
yfírvalda
ATBURÐIR undan-
farinna daga, í Haga-
skóla í Reykjavík innan
veggja og utan, hafa
leitt til þess að ég, faðir
barna í skólanum, vil
lýsa áhyggjum mínum
og benda á nokkrar
staðreyndir:
Alkunna er að eitt
skemmt epli í tunnu
nægir til þess að eyði-
leggja öll óskemmdu
eplin, sem fyrir eru.
Nú hefur það gerst, að
örfáir nemendur skól-
ans hafa valdið upp-
þoti, sem líkja má við
stríðsástand með end-
urteknum sprengingum, svo að
lögregluvernd hefur þótt nauðsyn-
leg.
Agi
Það hlýtur að vera ský-
laus krafa foreldra og
aðstandenda barna,
segir Tryggvi Baldurs-
son, að öryggi þeirra
jafnt sem öryggi kenn-
ara og friður til náms
séu tryggð innan og ut-
an veggja skólans.
Eins og oftast bitna spellvirki og
barnaskapur þessara nemenda á
öðrum nemendum, sem nú búa sig
af kappi undir miðsvetrarpróf. Sú
bráðabirgðalausn að kalla óein-
kennisklædda lögi-eglumenn og
foreldra ásamt starfsmönnum skól-
ans til eftirlits er af augljósum
ástæðum óframkvæmanleg til
lengri tíma. Það hlýtur að vera
skýlaus krafa foreldra og aðstand-
enda barna að öryggi þeirra jafnt
sem öryggi kennara og friður til
náms séu tryggð innan og utan
veggja skólans. Annað er óviðun-
andi.
Heldur þú að |
C-vítamín sé nóg ? S
NATEN Í
________-ernógl____£
Nú era gerðar mis-
munandi tilraunir til
forvarna vegna ofbeld-
is, þjófnaðar og aga-
vandamála í þremur
skólum höfuðborgar-
svæðisins og notaðar
til þeirra upptöku- og
myndbandsvélar.
Þannig gefst stjóm-
endum skólanna betra
tækifæri til að taka
markvisst á spellvirkj-
um og agavandamál-
um, og auka um leið á
öryggi nemenda og
kennara.
Það er tillaga mín og
reyndar áskoran til of-
angreindra yfirvalda að þau komi nú
þegai' upp, við flesta unglingaskóla
(til að byrja með), öryggiskerfum
með upptökutækjum og myndavél-
um innan húss sem utan. Tel ég að
með þessu vinnist a.m.k. þrennt:
I fyrsta lagi mun spellvirkjum,
eins og orðið hafa undanfarið,
fækka og þá geta nemendur aftur
stundað nám sitt í friði.
I öðru lagi mun draga úr hnupli
og þjófnaði fata og annarra verð-
mæta, sem geymd eru á göngum
skólans, á þeim stöðum þar sem
nemendur hafa ekki læsta hirslu
undir yfírhafnir og persónulega
muni sína.
Síðast en ekki síst mun einelti og
annað líkamlegt ofbeldi líkiega
minnka því auðvelt verður að
þekkja hina seku.
Þokkaleg öryggiskerfi af ofan-
greindum toga kosta aðeins um það
bil eina milijón króna (utan VSK).
Þetta eru ekki margar krónur, ef
þær gætu leitt til þess að einelti og
ofbeldi minnkaði, og því einnig tala
fórnarlamba þessara verka, sem
sum bera sár þeirra alla ævi. Slíkar
aðgerðir myndu einnig tryggja eðli-
legan vinnufrið í skólunum. Þessar
krónur eru heldur ekki margar ef
þær geta komið í veg fyrir slys, ör-
kuml eða líkamsmeiðsl barna eða
unglinga.
Ég skora því á fyrrnefnd yfirvöld
að taka markvisst höndum saman,
skoða, undirbúa og hrinda ofan-
gi'eindri tillögu í framkvæmd og
fækka þannig mögulegum slysum
eða andlegum og líkamlegum sköð-
um barnanna okkar.
Höfundur er flugstjóri hjá Flugleið-
um hf.
Tryggvi
Baldursson