Morgunblaðið - 14.04.1999, Page 31

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 14. APRÍL 1999 31
LISTIR
Flaututónleikar í Salnum
GUÐRÚN S. Birgisdóttir og Peter Máté tóku
sér hlé frá æfingu fyrir ljósmyndarann.
GUÐRÚN S. Birgisdóttir flautu-
leikari og Peter Máté píanóleikari
halda tónleika í Salnum í Tónlistar-
húsinu í Kópavogi í kvöld, miðviku-
dag kl. 20.30. Tónleikarnir eru liður
í Tíbrá, tónleikaröð á vegum Kópa-
vogsbæjar.
A efnisskránni eru Sónata eftir
Hindemith, Ungversk svíta eftir
Béla Bartok, Ballade eftir Frank
Martin og Sonata op. 94 eftir Serge
Prokofiev.
Tveimur árum áður en Paul
Hindemith hóf að semja sónötur fyr-
ir nánast öll hljómsveitarhljóðfærin
árið 1938 hafði hann samið Flautu-
sónötuna. Sama ár hafði hann gert
þrjár píanósónötur og er haft eftir
Gertrud, eiginkonu tónskáldsins, að
með sköpun Flautusónötunnar hafl
hann ætlað að „slaka á“. I þessu
verki notar Hindemith þríundir og
ferundir við gerð laglína, en þessi
vinnubrögð áttu eftir að einkenna
stíl hans síðar.
Béla Bartok var fyrstur manna til
að gera sér mat úr þjóðlögum í tón-
smíðum sínum. Hann notaði þau
bæði sem innblástur í
eigin verk en útsetti
þau einnig og safnaði.
Ungvei-ska sveitasvítan
fyrir flautu og píanó er
útsett fyrii' þessi hljóð-
færi af nemanda Bar-
toks, Paul Arma (1905-
1987), eftir beiðni frá
franska flautusnillingn-
um Jean-Pierre Ramp-
al. Upphafleg gerð
þessa verks er „15
sveitasöngvar fyrir pí-
anó“.
Ballaðan eftir Frank
Martin var samin fyiir
flautu og píanó fyrir al-
þjóðlegu tónlistar-
keppnina í Genf árið
1939. Síðar gerðu bæði tónskáldið
og hljómsveitarstjórinn, Ansermet,
hvor sína hljómsveitarútgáfuna af
píanóröddinni. Ballaðan er orðin
eitt þekktasta og mest leikna verk
Martins.
Prokofiev samdi Flautusónötu
sina í Kazakhstan á árunum 1942-
1943. Flautuleikarinn Charkovski
frumflutti hana ásamt Sviatoslav
Richter. Tónskáldið var stöðugt að
lagfæra verkið í þágu flautuleikar-
ans, sem Richter segir hafa haft lít-
inn áhuga á verkinu. Verkið er eitt
það viðamesta á verkaskrá flautu-
leikara.
• Uglan, íslenski kiljuklúbburinn,
hefur gefíð út þrjár nýjar bækur:
• Parísarhjól eftir Sigurð Páls-
son.
I þessari skáldsögu segir frá
sumri í lífl ungs íslensks myndlist-
armanns, Viktors Karlssonar. Hann
tekst á við mikla sorg þegai' sú
manneskja sem stendur honum
næst deyr skyndilega. Á þeim tíma-
mótum heldur hann til Parísar og
kynnist þar sérkennilegum persón-
um. Morgunbænin sem Símon
heimspekingur kennir honum verð-
ur leiðarstefíð í leit Viktors að því
sem gefur Iífínu gildi. I kynningu
segir: „Hér nýtur stílistinn og sögu-
maðurinn Sigurður Pálsson sín til
fulls, tónn sögunnar er áleitinn,
borinn uppi af trega og birtu.“
Sagan er 188 bls., prentuð í Dan-
mörku. Kápumynd gerði Steingrím-
ur Eyfjörð Kristmundsson. Verð:
999 kr.
0 Engin spor eftir Viktoi' Arnar
Ingólfsson.
Engin spor er skrifuð í anda Si-
Nýjar bækur
menons og annarra evrópskra
meistara sakamálasögunnar þar
sem lítið er lagt upp úr hasar en
þeim mun meira dvalið við sálfræði-
leg atriði og leyndarmál gamallar
og gróinnar borgarafjölskyldu
smám saman leidd í ljós. I bókinni
segir frá er Jacob Kieler yngi'i,
sagnfræðingur og bankamaður,
fínnst látinn í gömlu húsi í Reykja-
vík einn góðan veðurdag árið 1973 -
skotinn í brjóstið. Rannsókn lög-
reglunnar leiðir í ljós að faðir hins
látna, Jakob Kieler eldri, járn-
brautaverkfræðingur, var skotinn í
sömu stofu áriðl945 - með sömu
byssu án þess að morðið væri upp-
lýst.
Engin spor er 264 bls., prent-
uð í Danmörku. Kápumynd er eftir
Önnu Cynthiu Leplar. Verð: 999.
• Skuggar á grasi eftir Karen
Blixen.
Undir rótum Ngong-fjalls í Kenía
- rétt við miðbaug jarðar - bjó
danska skáldkonan Karen Blixen í
nær aldarfjórðung á kaffibúgarðin-
um sem hún lýsti síðar á ógleyman-
legan hátt í sögu sinni Jörð í Af-
ríku. í Skuggum á grasi birtast
þessir samferðamenn aftur í sagna-
þáttum sem eru meðal þess besta
sem Karen Blixen ritaði. Hér er
meðal annars hin fræga saga um
bréf konungsins - Barua a soldani.
Bókin kom út árið 1960, tveimur
árum áður en skáldkonan lést, og
er að öllu leyti sjálfstætt verk.
„Samanburðurinn á veröld Aríku
og Evrópu er fullur af ísmeygilegi'i
glettni, en umfram allt skáldlegur
vitnisburður um þá miklu og fornu
menningu við miðbaug sem blés
skáldkonuni dönsku sagnaranda í
brjóst", segir í kynningu.
Gunnlaugur R. Jónsson þýddi
bókina sem hefur ekki áður komið
út á íslensku.
Skuggar á grasi er 115 bls., prent
uð í Danmörku. Kápumynd er eftir
Margréti E. Laxness. Verð: 999 kr.
EKTASON-
ÖTUKVÖLD
TONLIST
S a 1 u i' i n n
SÓNÖTUKVÖLD
Greta Guðnadóttir og Helga Bryndís
Magnúsdóttir fluttu verk eftir
Beethoven, Szymanowskí og Poulenc.
Mánudaginn 12. apríl.
TÓNLEIKAR Gretu Guðnadótt-
ur og Helgu Bryndísar Magnús-
dóttur í Salnum sl. mánudagskvöld
voru ekta sónötutónleikar í klass-
ískum anda og hófust á fyrstu fíðlu-
sónötu Beethovens op. 12 nr. 1. Það
ber að hafa í huga, að fyrir aldamót-
in 1800 var ákveðin hefð ríkjandi
varðandi form og hlutverkaskipan
hljóðfæra í einleiksverkum fyrir
strengi og píanó, þar sem píanóið
var mikið til ráðandi um framvindu
tónhugmyndanna, jafnvel svo, að á
köflum var einleikshljóðfærið notað
til undirleiks við píanóið. í seinni
fíðlusónötum Beethovens verður
fullt jafnræði hljóðfæranna áber-
andi og píanóið missir forustuna en
verður miklu nær undirleikshlut-
verkinu en áður. Segja má að fiðlan
fái fyrst verulega að syngja í Vor-
sónötunni, sem er fimmta fiðlu-
sónata meistarans, og þykja þrjár
fyrstu fiðlusónöturnar mun lakari
tónsmíðar en píanósónötumar frá
sama tíma (þær átta fyrstu), svo
nokkuð sé nefnt. Sónatan var mjög
vei flutt og eðlilega hafði píanistinn
nokkurt frumkvæði, var sterkari
aðilinn. Greta hefur fallegan tón og
var leikur hennar í heild músíkalskt
mótaður, sérstaklega í tilbrigðunum
og í lokaþættinum.
Helga Bryndís er góður píanisti
og átti oft glansandi góðan leik í
Beethoven og ekki síður í Notturno
e Tarantella op. 28 eftir Szymanow-
skí, þótt heildarsvipur verksins
væri á köflum nokkuð losaralegur
og tempóbreytingar ekki nógu
markvisst mótaðar. í lokaverkinu,
samleikssónötu fyrir fiðlu og píanó
eftir Poulenc, var leikurinn mjög
góður, sérstaklega í tveimur fyrstu
köflunum, en flytjendur áttu um
miðbik þess þriðja í smásamleiks-
ei'fiðleikum, þar sem ýmislegt gekk
ekki upp að öiiu leyti, þótt heildin
væri að öðru leyti nokkuð góð. Pou-
lenc-sónatan er skemmtilegt verk,
þótt hann geti sjaldan stillt sig um
að gera smásprell, eins og t.d.
hvernig hann endar kaflana og svo
með því að vitna í annarra verk og
taka til sín frægar tónhendingar,
jafnvel úr dægurlögum. Þrátt fvrir
undirliggjandi grallaraskap er fag-
mennskan og hin músíkalska snilld
honum tiltæk, er gerir tónlist hans
lifandi og skemmtilega. Það var
margt sérlega vel gert í verki Pou-
lencs, sérstaklega var píanistinn í
essinu sínu, en hins vegar vantaði
oft að fíðlarinn væri gerandinn í
verkinu, hefði frumkvæðið. í þessu
tilliti var Greta einum of hógvær,
kammermúsíkantísk í allri útfærslu
sinni, svo að í leik hennar vantaði
þótta einleikarans og því var á
nokkur skapsmunur í mótun tón-
hendinga, þar sem píanistinn var
oftar leiðandi aðilinn og átti mikinn
þátt í ýmsum dramatískum tilþrif-
um, bæði í verki Szymanowskís og
sérstaklega Poulenc-sónötunni.
Þrátt fyrir þetta var margt gott á
þessum tónleikum, enda báðir flytj-
endur, Greta Guðnadóttir og Helga
Bryndís Magnúsdóttir, góðir hijóð-
færaleikarar.
Jón Ásgeirsson
--------------------
„Líkvaka“ í Gall-
eríi Nema hvað
'STELLA Sigurgeirsdóttir opnar
sýninguna Líkvaka í Galleríi Nema
hvað, Skólavörðustíg 22c, á morgun,
fimmtudag kl. 12.
Á sýningunni eru grafíkverk unn-
in í stálætingu og með blandaðri
tækni.
Sýningin stendur til sunnudags-
ins 18. apríl og er opin föstudag til
sunnudags kl. 14-19.
Cunningham fær
Pulitzer-verðlaunin
New York. Reuters.
TILKYNNT var á
mánudagskvöld í
New York að rithöf-
undurinn Michael
Cunningham hlyti
Pulitzer-verðlaunin
bandarísku fyrir
skáldsögu sína „The
Hours". Mark Strand
hlaut verðlaunin í
flokki ljóðabóka fyrir
verk sitt „Blizzard of
One“ og Á. Scott
Berg hlaut verðlaun í
flokki ævisagna fyrir
bók sína „Lind-
bergh“.
Pulitzer-verðlaunin
eru veitt árlega þeim
sem þykja hafa skar-
að fram úr við skrift-
ir og fjölnúðlaum-
fjöllun, hvort heldur
þar er um að ræða
rithöfunda, blaða-
menn eða ljósmynd-
ara. Veitt eru verð-
laun í tuttugu og ein-
um flokki en mesta
athygli vekja jafnan
verðlaunin fyrir
bestu skáldsögu árs-
ins.
Verðlaun fyrir
bestu bók er tengist
sögu Bandaríkjanna
fengu þeir John
McPliee og Mike
Wallace fyrir bók sína „Gothan:
A History of New York City to
1898“ en í flokki
blaðamanna og
dálkahöfunda komu
þeir mjög við sögu
sem látið höfðu sig
málefni Bills Clintons
og Monicu Lewinsky
varða á árinu.
Maureen Dowd,
dálkaliöfundur The
New York Times,
hlaut verðlaun fyrir
„ferskar og upp-
lýsandi" skriftir um
áhrif Lewinsky-
hneykslisins á banda-
rískt sainfélag og
fréttastofan Associ-
ated Press fékk sér-
stök verðlaun fyrir
röð ljósmynda af
fólki og atburðum er
tengdust réttarhöld-
unum yfir Clinton í
öldungadeild Banda-
ríkjaþings.
Loks ákvað Pulitz-
er-nefudin að heiðra
minningu djasssnill-
ingsins Dukes EIl-
ingtons sérstaklega
en í ár eru eitt hund-
rað ár síðan Ell-
ington fæddist.
Djassistar hafa ekki
átt upp á pallborðið
hjá nefndinni hingað
til en í ár var ákveðið
að viðurkenna sérstaklega snilli-
gáfu Ellingtons á sviði tónlistar.
Michael
Cunningham
Mark
Strand
Fortíðarþrá og
framtíðardraumar
KVIKMYJVDIR
S t' j ö i' n u h í ó
ENN GEGGJAÐIR
„STILL CRAZY“ idrk'k
Leikstjóri: Brian Gibson.
Handrit: Dick Clements og
Ian La Frenais. Aðalhlutverk:
Stephen Rea, Billy Connolly,
Jinuny Nail, Timothy Spall,
Bill Nigby, Juliet Aubrey. 1998.
BRESKA myndin Enn geggj-
aðir eða „Still Crazy“ er frábær
gamanmynd eða rokkkómedía
um gamalt band sem er að
skríða saman aftur tuttugu árum
eftir að það var á góðri leið með
að slá í gegn. Endurfundirnir
ganga ailt annað en vel og það
gengur heidur ekki of vel fyrir
þessa miðaldra kalla að vinna
sér fylgi á ný. Þið getið skemmt
ykkur við að fylgjast með hvern-
ig til tekst því leikstjórinn Brian
Gibson og handritshöfundarnir,
Dick Clements og Ian La Frena-
is, hafa einstakt lag á að skoða
minningarnar um forna frægð
og leiðina að frægð að nýju, á
mannlegum og húmorískum nót-
um með rétt hæfílegum skammti
af alvöru.
Það er sönn og ómenguð leik-
gleði sem fylgir hópnum og sam-
hugur er minnir á aðra mynd um
örvæntingu miðaidra kalla, Með
fullri reisn.
Þessir menn, sem voru hljóm-
sveitin „Strange Fraits“ eða
Furðulegir ávextir fyrir öllum
þessum áram, hafa dreifst víða og
eiga það eitt sameiginlegt að þola
ekki það sem þeir fást við í dag og
finnst tækifærið til að ná heimsyf-
irráðum hafa mistekist fyrir öll-
um þessum árum. Einn er
smokkasali, annar á ömurlegan
sólóferil að baki, sá þriðji gerir
við húsþök, feiti trommarinn er á
hlaupum undan skattmann og
einn er að öllum líkindum dauður.
Gamla umboðsmanninum þeirra
tekst að smala þeim saman þótt
engir séu þeir vinirnir og þeir
halda í hljómleikaferð til megin-
landsins til að vita hvort þeir eigi
ennþá séns á rokksviðinu.
Ástæðurnai' fyrir því að mynd-
in virkar eins vel og hún gerir
era eflaust margar. Handritið er
vel samið og fer furðulega víða í
úttekt sinni á gömlum rokkurum
sem hefðu getað „meikað" það á
sínum tíma og vilja vita hvort
þeir geta það í dag. I myndinni er
keimur af ljúfsárri fortíðarþi'á,
sem er undirstrikuð með stuttum
klippingum til gamla tímans, og
hún fer inn á öll gömlu sárindin
sem rifjast upp og lýsir vel átök-
um sem verða á milli hljómsveit-
armeðiima er hittast á ný með sín
útblásnu egó. Leikstjórn Brians
Gibson er einnig örugg, tíma-
setningar góðar og sviðsetningar
hans á ömurlegum fyrstu hljóm-
leikum sveitarinnar hreinasta kó-
mík.
Hann vinnur einnig fjarska vel
með leikhópnum en helsti styi'k-
ur myndarinnar felst í persónu-
sköpuninni. Leikhópurinn allur
fer á kostum og þar er hvergi
veikan blett að fínna. Senuþjófur-
inn, ef einhver er, heitir Bill Nig-
by og ieikur aðalsöngvarann,
hrak af rokkara sem hættur er í
dópinu og étur kínverskar jurtir í
staðinn og hefur undai-legar hug-
myndir um stöðu sína í rokk-
heiminum. Jimmy Nail leikur
þann alvarlega og mann með
sæmilegu viti er þolir ekki fúskið
í aðalsöngvaranum, Stephen Rea
er kannski sálin í hópnum, sá
sem helst hefur trú á að fyrir-
tækið takist, Timothy Spall er
sérstaklega kómískur sem
trommari bandsins með sitt
trommaratagl og Billy Connolly
er fjarska skoskur Skoti að
ógleymdri Juliet Aubrey, sem
leikur umboðsmanninn.
Allt þetta fólk gerir Enn
geggjaða að frábærri skemmtun
sem enginn ætti að vera svikinn
af.
Arnaldur Indriðason