Morgunblaðið - 04.05.1999, Síða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Hringekja
hrollsins
MYWPLIST
KR l.\ (í L \ l\
FRÉTTALJÓSMYNDIR
WORLD PRESS PHOTO
Opið alla daga á tíma Kringlunnar.
Til 4. maf. Aðgangur ókeypis.
RÝNIRINN er einn þeirra sem
frá fyrstu tíð hefur fylgst með sýn-
ingunum World Press Photo, og á
stundum fjallað um þær. Einnig
hefur hann rekist á þær erlendis,
einkum er honum ein minnisstæð,
sem sett var upp í kynningar- og
sýningarými forhallar Þjóðminja-
safnsins í Kaupmannahöfn fyrir
nokkrum árum. Helst fyrir upp-
setninguna og hið rökrétta sam-
hengi, sem auðveldaði gestinum að
skapa sér heildarmynd af frétta-
annáli ársins í það sinnið.
Satt að segja er okkur listrýnum
nokkur vandi á höndum við um-
fjöllun slíkra framkvæmda og ekki
alfarið í okkar verkahring, því ekki
er um beina listsýningar að ræða
heldm- fréttamyndir sem sækja
iðulega öllu meira vægi í magn-
þrungið fréttagildi, skotsins, en
listræna þáttinn. Þetta getur þó
farið saman eins og dæmin sanna,
og vel að merkja hefur siðleysið,
hryllingurinn, hávaðinn og hvunn-
dagurinn ruðst inn í hinar ýmsu
grónu sýningarhallir heimsins á
undanförnum árum, þannig að enn
eitt vígi háleitra og kyrrlátra at-
hafna er fallið. Og það má vera
borðleggjandi, að fréttamyndin
getur ekki síður skírskotað til fag-
urfræðinnar en þeirrar umbúða-
lausu og beinu ögrunár sem hún
sækir svo mjög í. A annan veg má
gjarnan vísa til þess, að lífið sjálft
og móðir náttúra eru í kjarna sín-
um hið eina hreina og sanna þró-
unar- og sköpunarferli, í þá vera
hin uppranalega og ólgandi kvika
og kím listarinnar.
Til sanns vegar má einnig færa,
að allt verði að frétt í höndum hins
andheita og hugmyndaríka frétta-
manns, slíkir þurfi ekki að elta
uppi æsandi atburði. Hins vegar
hefur það forgang í nútíma frétta-
mennsku og myndmiðlun fjöl-
miðla, að velta sér á einn veg upp
úr hryllingnum, hinu öfugsnúna og
fáránlega, en annan veg fáfengi-
legu yfirborðinu, glimmerinu. Allt
í samræmi við harðsoðið innræt-
ingarferli neysluþjóðfélagsins og
auglýsingaiðnaðarins. Hin mis-
kunnarlausa dagskipan er að vekja
forvitni, metta tilsniðna nýjunga-
gimi og firringarþörf fjöldans sem
fjölmiðlarnir þamæst biðla stíft til,
og menn virðast hér löngu komnir
að endamörkum óhugnaðarins.
Engan veginn er þó nauðsynlegt
að leita uppi styrjaldir og trúar-
bragðadeilur til að komast í návígi
við hrollvekjur er rista í merg og
bein, því þær leynast allstaðar
jafnt í dýraríkinu og hjá hinum
vitiborna manni, homo sapiens. Og
þrátt íýrir árþúsunda þróun og að-
lögun virðist bilið á milli dýrsins
og mannsins ekki meira en örveik-
ur þráður, líkt og ástar og haturs,
og hálft mannkynið enn á þróunar-
stigi homo sapiens. En skyldi það
ekki þegar öllu er á botninn hvolft
vera frameðlið og grimmdin sem
viðhalda lífinu á yfirborði jarðar?
Margt óhugnanlegt hefur borið
fyrir augu á fyrri sýningum, en
trúlega tekur það öllu fram, að
sýna afleiðingar þess er fjöl-
skylduerjur í Bangladesh verða til
þess að saltpéturssýra er skvett
framan í andlit kvenna með öllum
þeim hryllilegu afleiðingum sem
það býður heim. Þrútnum líflaus-
um augum sem þrengja sér út úr
augnatóttunum, líkust slímkennd-
um pokum. Eða menn era lamdir í
hel í trúarbragðadeilum, dregnir
um göturnar og loks skornir á
háls. Hér er ekki um náttúruham-
farir að ræða heldur mannvonsku
og hatur. Við hliðina á þessu fölna
grófustu lýsingar úr Islendinga-
sögunum og næmir hljóta að vera
lengi að ná sér eftir skoðun mynd-
anna. Nóg er um óhugnaðinn í
Kosovo og þó eiga menn sitthvað í
bakhöndinni hvað hrollvekjumar
þaðan snertir, en hér er skoðand-
anum sem betur fer hlíft, í öllu falli
enn sem komið er.
Þetta minnir á ljósmyndir af
hermönnum sem urðu fyrir
sprengjubrotum í fyrri heims-
styrjöldinni og lifðu af, þótt hálft
andlitið væri í burt, hinn helming-
urinn ekki par fagur. Varla hafa
menn farið að sýna slíkar myndir í
verslunarkeðjum Evrópu í styrj-
aldarlok, og eitthvað hefðu menn
þá sagt við því, en nú virðist öldin
önnur og framfarirnar að því leyti
öfugsnúnar. Sum snilldarverk mál-
aranna George Grosz og Otto Dix
segja okkur sitthvað af þeim
óhugnaði, og þótt okkur þyki nóg
UNGIR blettatígrar læra að drepa bráð í Masai Mara-þjdðgarðinum í Kenya. Móðir þeirra fer að kenna
þeim listimar þegar þeir em ellefu mánaða gamlir.
FEGURÐIN ber alltaf í sér mikla frétt, og það gerir
fæðing bams einnig.
um, fara þeir afar varlega í sakim-
ar miðað við sum dæmin innan
luktra dyra. Við hlið slíkra eru af-
skræmd andlit og búkar Picassos
frá fjórða áratugnum fagurfræðin
sjálf.
Vitaskuld ber að segja frá heim-
inum eins og hann er og frá öllum
hliðum á sýningum sem þessum,
en maður spyr sjálfan sig hvort
nauðsyn beri til að setja ofbeldið,
hryllinginn og óeðlið í jafn ríkum
mæli á oddinn. Ásókn í þessa þætti
lífsins, fremur öllum öðrum gild-
um, ber meira vott um sjúkt hug-
arfar og myrkvaða sálarkirnu en
andheita og metnaðarfulla frétta-
mennsku. Margur veit að í munni
þess sem síður notar gróft orð-
bragð hefur hver mergjuð setning
margfalt áhrifamagn, en síbylja
gífuryrða vilja svipta þau inntaki
sínu og réttri merkingu, býður
sinnuleysi heim.
Auðvitað greinir World Press
Photo einnig frá fleiri hliðum lífs-
ins, en það vill verða h'tið og
snubbótt við hliðina á öllu hinu og
áhrifin skammæ. Síður skal traðk-
að á lífsundrinu og spennunni í
hinu einfalda, veigurinn felst öðru
fremur í endurnýjun lífsins. Hinn
fyrsti frjósproti vorsins, koma
sendiboða himinsins og barnsfæð-
ing bera jafnaðarlega í sér ferskar
og spennuhlaðnar staðreyndir, og
til muna sterkari og voldugri skila-
boð um framvindu lífsins.
Sumar myndirnar eru líkastar
sólargeislum í kraðaki myrkra
staðreynda, eins og myndirnar af
undram hafsins, bamsfæðingum í
vatni og okkar eigin og glaðbeittu
Björk...
Sjálf sýningin er full dreifð og
sundurlaus í húsakynnunum, en
myndimar vekja drjúga athygli
fólks og er ég ekki frá því að hún
fari vaxandi.
Ekki get ég skilið við þetta skrif
án þess að minnast á sérstakan bás
Morgunblaðsins, þótt einnig greini
Ijósmyndir Einars Fals Ingólfsson-
ar og Þorkels Þorkelssonar frá
dekto-i hliðum lífsins. En myndir
þeirra eru þó sér á báti fyrir inn-
takið, sem er yfirvegaðra inni-
haldsríkara og epískari, í þeim
meiri frásagnarlegur skáldskapur.
Tek sem dæmi að skoðandinn eygir
einhverja von að baki þeirra, hta-
dýrð og uppranalega gleði í fátækt-
inni, stolt og upphefð í ömurlegum
hvunndegi. í myndinni af þeim
óhreinu, Dalítum, fýrh- framan
rauða virkið í Delhi, felast mann-
væn og epísk skilaboð; óhreinum er
ekki allt óhreint. Og þótt 500.000
böm séu allslaus á götunni, í ríki
sem á loftför, vígvélar og sprengjur
sem geta eytt heiminum mörgum
sinnum, virðist þó von.
Lítum svo að lokum á eina fal-
legustu myndina á sýningunni,
World Press Photo, sem er af
tveim ungum blettatígrum með of-
urlitla undurfagi-a antílópu á milli
sín. Hér er ungviðið að læra að
drepa og leikur sér í þrjá stundar-
fjórðunga að ógæfusamri bráðinni
áður en hún er bitin á háls, aflífuð
og étin. Myndin rúmar enga von,
segir þó magnaða táknsögu um
manninn og heiminn í dag.
Bragi Asgeirsson
GRIN OG GAMAN
LEIKLIST
Leikfélag Sauðár-
króks
ÁSTIN SIGRAR
eftir Ólaf Hauk Si'monarson. Leik-
stjóri, hönnuður leikmyndar og lýs-
ingar: Stefán Siguijónsson. Tónlist:
Stefán Amarson. Höggmynd: Hjördís
Bergsdóttir. Leikhljóð: Eiríkur
Hilmarsson. Búningar: Dagbjört Jó-
hannesdóttir. Förðun: Regína Gunn-
arsdóttir. Ljósa- og hljóðmaður: Sig-
urður Ragnarsson. Leikendur: Guð-
brandur Guðbrandsson, Guðný Axels-
dóttir, Hreiðar Oddsson, Sigurlaug
Eysteinsdóttir, Ingólfur Geirsson,
Sólveig Jónasdóttir, Hrönn Pálma-
dóttir, Styrmir Gíslason. Sýning í
Bifröst, Sauðárkróki, 1. maí.
LEIKFÉLAG Sauðárkróks hef-
ur löngu sannað að fólk þar á bæ
hefur burði til að setja upp sýning;
ar af öllu tagi svo athygli vekur. I
fyrra var Pétur Gautur þar á svið-
inu undir leiðsögn Gunnars Eyj-
ólfssonar og á undanförnum áram
hefur leikfélagið oft nýtt krafta
helsta sögumanns staðarins og
leikritahöfundar, Jóns Ormars
Ormssonar, en verk hans eru eink-
ar athyglisverð fyrir þær sakir að
hann sækir efnivið sinn í sögu
byggðarinnar og með því endur-
lífgar hana. í þetta sinn sprellar
leikfélagið á Sæluviku með því að
sýna farsa eftir Ólaf Hauk, Ástin
sigrar. Eins og oft í fórsum ráða
klisjur persónusköpun og efnisupp-
byggingu: Vaxtarræktarmaðurinn
tröllaukni og tröllheimski hittir
þarna samansaumaða tannlækn-
inn, ástríðufulli tónlistarmaðurinn
missir fótanna (og margs fleira) í
leit sinni að ástinni einu og sönnu,
hippapían „elskar“ allt og alla,
móðirin frjáls úr fjötram hjóna-
bandsins finnur sjálfa sig á ný í
limafógram mótorhjólagæjanum
og svo mætti lengi telja. Leikar-
amir komast þama flestir í feitt og
láta einskis ófreistað til að koma
áhorfendum til að hlæja. Þeir eiga
flestir góða spretti, en þó þau tvö,
sem einna mest á mæðir, þá bestu.
Guðbrandur Guðbrandsson hefur
fyrir löngu sýnt hvers hann er
megnugur sem gamanleikari, og
hér slettir hann svo sannarlega úr
klaufunum. Hann er bráðfyndinn
sem tónskáldið og sellóleikarinn
Hermann og hefur góða líkams-
tjáningu og það glögga tímaskyn
sem einkennir færa kómíkera.
Guðbrandur veit hvenær hann á að
„spila á salinn“ og gerir það undan-
bragðalaust. Meinlegar athuga-
semdir sem höfundur leggur hon-
um í munn koma fram nákvæmlega
á réttum tíma. Þá er Sigurlaug Ey-
steinsdóttir bæði ljúflega aðlaðandi
og trúverðug sem Kristín, ungi
frjálslyndi háskólaneminn sem læt-
m- hefðir í mannlegum samskiptum
ekki flækjast fyrir sér. Aðrir leik-
endur eiga einnig góða spretti,
ekki síst Hreiðar Oddsson sem
tannlæknirinn.
Tónlistin er blönduð en stundum
misvísandi um andrám leiksins.
Leikrnyndin er haganlega hönnuð
og stílhrein, en fulldökk og kannski
einum of öguð fyrir óreiðuna sem
ríkir í verkinu. Annars hafa bæði
leikstjórinn, Stefán Sturla Sigur-
jónsson, og leikhópurinn náð mark-
miði sínu. Ungir jafnt sem aldnir í
salnum skellihlógu. Það var gam-
an.
Guðbrandur Gíslason
N$ar bækur
• KAÞÓLSKA kirkja.ii frá 14. öld
til okkar daga er fyrirlestraröð sem
biskup kaþólsku kirkjunnar á Is-
landi, dr. Jóhannes Gijsen, flutti um
sögu kirkjunnar í fyrravetur. í
fréttatilkynningu segir að biskupinn
hafi að nýju farið yfir efnið, sam-
ræmt það og endurskoðað. Þýðandi
er Þorkell Olason.
Útgefandi er Kaþólska kirkjan.
Heftið er 136 bls. Verð 912 kr.
• HUGLEIÐING um kristna trú á
mörkum árþúsunda, eftir séra Adi-
an Nichols. Trúboð og starfshættir
kaþólsku kirkjunnar á 20. öld eftir
Gunnar F. Guðmundsson og Kaþ-
ólska kirkjan á íslandi - horft til
næstu aldar eftir dr. Jóhannes Gij-
sen byggt á samræðum hans við
kaþólsku prestana á íslandi og þá
einkum séra Hjalta Þorkelsson og
séra Jakob Rolland sumarið 1997.
Þetta eru fyrirlestrar sem haldnir
voru á ráðstefnu fyrir kaþólskt fólk,
í Viðey 20. september 1997.
Útgefandi er Kaþólska kirkjun.
Bókin er 72 bls., heft. Verð 570 kr.