Morgunblaðið - 04.05.1999, Síða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 4. MAÍ1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
PÓLSK VALKYRJA
FYRSTI samlestur á Vorið vaknar í Borgarleikhúsinu.
„Vorið vaknar“ í
Éorgarleikhúsinu
TÓÍXLIST
íslenzka ópeian
EINSÖNGSTÓNLEIKAR
Sönglög og aríur eftir Bellini,
Donizetti, Puccini, Tosti, Gounod,
Verdi, Chopin, Moniuszko og
Karlowicz. Agnes Wolska sópran;
Elsebeth Brodersen, píanó.
Laugardaginn 1. maíkl. 14:30.
STYRKTARFÉ L AG íslenzku
óperunnar bauð upp á fyrstu lif-
andi kynnin af ungu pólsku
sópransöngkonunni Agnesi Wol-
sku við píanómeðleik Elsebethar
Brodersens á síðdegistónleikum í
Gamla bíói á hátíðisdegi verkalýðs-
ins við furðugóða aðsókn miðað við
tímasetningu. Hin liðlega þrítuga
Wolska, sem þreytti frumraun sína
við Þjóðaróperuna í Varsjá sem
Gilda í Rigoletto í hitteðfyrra en er
nú búsett í Kaupmannahöfn, kvað
hafa getið sér gott orð, og er að
sögn miklu spáð um framtíð henn-
ar. Undirleikarinn mun nú kennari
við Tónlistardeild Kaupmannar-
hafnarháskóla. Viðfangsefni þeirra
voru aríur úr óperunum „I Púrit-
ani“ og „II Pirata“ eftir Bellini,
„Dóttur herdeildarinnar“ eftir
Donizetti, sönglögin Sole e amore
og Terra e mare eftir Puccini og ‘A
vucchella og Ideale eftir Tosti.
Eftir hlé fluttu þær óperuaríumar
Je veux vivre úr „Roméo et Juli-
ette“ eftir Gounod, Arrigo! Ah,
parli a un core úr Sikileyskum aft-
ansöng Verdis og 0 mio babbino
caro úr „Gianni Sehicchi" eftir
Puccini. Að lokum vom tvö pólsk
sönglög eftir sitt hvert pólska tón-
skáldið, Chopin, Moniuszko og
HAFNARFJARÐARLEIKHÚSIÐ
í samvinnu við Menningar- og
fræðslusamband alþýðu framsýnir í
dag kl. 12.30 vinnustaðaleikritið
Stóllinn hans afa eftir Karl Ágúst
Úlfsson. Leikþátturinn tekur 25
mínútur í flutningi og í framhaldi
frumsýningar í Hafnarfjarðarleik-
húsinu verður ferðast með leikþátt-
inn og hann sýndur á vinnustöðum
og hjá stéttarfélögum og félagasam-
tökum.
Leikurinn, sem er á gamansöm-
um nótum, þó með alvarlegum und-
irtón, gerist á heimili Sveins Sveins-
sonar, sem er ungur faðir í tilvistar-
kreppu. Hvemig fyrirmynd vill fað-
ir vera bömum sínum í dag og
hvernig fyrii-mynd voru feður geng-
inna kynslóða? Hvað á að segja,
hvað á að gera og hvernig á að vera
era spurningar sem Sveinn leitar
svara við á fyrsta degi feðraorlofs-
ins, segja aðstandendur sýningar-
innar.
Karl Ágúst fékk styrk úr Stefáns-
sjóði MFA og Félags bókagerðar-
manna til að semja leikþáttinn.
,;Sjóðurinn byggist á gjöf Stefáns
Ogmundssonar prentara en hann
var mikill áhugamaður um alþýðu-
menningu og tilgangur sjóðsins er
að færa menninguna út til vinnandi
fólks,“ segir Karl Ágúst. „Það kom
fram ósk um að ráðinn yrði höfund-
ur til að skrifa leikþátt til flutnings
á vinnustöðum. Verkið átti að fjalla
um karlmanninn og heimilið og ég
fékk mjög fljótlega þá hugmynd að
fjalla um feðraorlofið. Þetta var
reyndar ekki eins einfalt og ég taldi
í upphafi og ég gerði margar atlög-
ur að efninu áður en lauk og leik-
þátturinn varð á endanum gjörólflc-
ur því sem ég hugsaði í byrjun. Ég
ákvað að ýta svolítið til hliðar hinni
Karlowicz. í heild fremur sjald-
heyrð dagskrá á okkar slóðum,
einkum pólsku lögin sex.
I nýlegri viðtalsgi'ein kenndi
söngkonan sig við „bel canto“, hið
oft notaða en ekki sérstaklega ná-
kvæma almenna heiti um ítalskan
fagursöng 17. og 18. aldar, gjaman
til aðgreiningar frá dramatískari
óperastílnum norðan Alpafjalla.
Það kom því eflaust mörgum á
óvart hvað rödd hennar var mikil
miðað við fremur ungan aldur, og
þar eð ílúrsöngslipurð virtist að
auki ekki hennar sterkasta hlið,
sem var þó ekki mjög áberandi í
lagavali, mátti auðveldlega velta
fyrir sér, hvort ekki væri verðandi
Wagnersöngkona hér á ferð. Túlk-
un hennar var afar innlifuð, og sér-
kennilegt var hvernig röddin á
kraftmestu toppnótum efsta sviðs
tók á sig ofurlítið holan „chalu-
meau“-blæ, öfugt við Maríu Callas,
þar sem slík einkenni vora algeng-
ari á neðsta sviði.
í hreinskilni sagt hefur undirrit-
aður sjaldan verið hallur undir
miklar raddir, sem gera sig oftast
betur lifandi á sviði en í hljóðritun,
en auðvelt var að skilja nærstadda
unnendur stórra tilfinningasvipt-
inga óperannar á kostnað fíngerð-
ustu blæbrigða ljóðasöngs, sem
Wolska hreif bersýnilega upp úr
skónum með öraggri tækni, vel-
mótaðri túlkun og glæsilegri hæð,
þó að kraftur og fylling neðsta
sviðs hefði stundum mátt vera
meiri. I fyrri hluta náðu Bellini-arí-
urnar mestri dramatík, en í Tosti
gætti og fíngerðari þátta.
Aría Júlíettu í Gounod fyrst eftir
hlé verkaði svolítið belgingsleg í
sínu kvika gallíska tónumhverfi,
pólitísku rétthugsun og efnið varð
óstýrilátara fyrir bragðið. Ég leyfði
því bara að ráða ferðinni."
Um samstarfíð við Hafnarfjarð-
arleikhúsið segir Karl Ágúst að sér
hafi þótt eðlilegra að leita eftir sam-
starfi við starfandi leikhóp í stað
þess að stofna nýjan hóp um sýn-
inguna. „Það vildi svo vel til að
Hafnarfjarðarleikhúsið var í stakk
búið til að taka þetta að sér á þeim
tíma sem verkið var tilbúið til æf-
inga.“
Leikarar eru Gunnar Hansson,
Björk Jakobsdóttir og Gunnar
Helgason. „Eitt af því sem er
skemmtilegt við verkið er sú niður-
staða að feður sem sjaldan gefa sér
tíma til að vera með börnum sínum
ætla sér svo stóra hluti þegar loks-
ins er tekinn frá tími fyrir þau. Þá á
að gera allt og segja allt. Leikritið
bendir á að ekki þarf að segja svo
mikið, heldur er nærveran stundum
alveg nóg,“ segir Gunnar Hansson.
„Rétt eins og mamman hefur gert í
gegnum aldirnar. Hún hefur alltaf
verið til staðar og ekki alltaf með
gullkorn á vörunum," bætir Hilmar
Jónsson leikstjóri við.
„Þjóðfélagið okkar er rétt að
byrja að taka við sér varðandi rétt
feðra til að vera hjá börnum sínum,“
segir Björk. „Við erum enn ekki
komin lengi-a en svo að ef feður eru
heima hjá börnum sínum í dálítinn
tíma þá leitar fljótt sú spurning á þá
hvort þeir séu ekki annars flokks.
Karlar eru metnir út frá starfsvett-
vangi og hvar stendur karlmaður
sem hefur verið heima í þrjá eða sex
mánuði?“ „Illa. Mjög illa,“ segir
Gunnar grafalvarlegur. „Það kemur
líka mjög sjaldan fyrir að konur fari
utan í nám og karlinn fylgi með til
að hugsa um bömin. Hann verður
þrátt fyrir tilkomumiklar toppnót-
ur í niðurlagi, en Ai-rigo! átti betur
við söngstíl Wolsku, og endirinn
var sérlega glæsilegur. 0 mio
babbino naut hrífandi innilegrar
túlkunar, og Chopin-lögin Zyczenie
og Sliczny chlopiec vora bæði á
Ijúfum nótum, hið síðara laufléttur
alþýðuvals. Á alþýðurótum stóðu
einnig lög Moniuszkos, er virtist
nær rómantískum stíl rássneskra
tónskálda; bæði bráðskemmtileg
lög, ekki sízt hið síðara, „Spuna-
stúlkan", og í síðustu tveim lögum
dagskrár, bæði eftir Mieczyslaw
Karlowicz, kom fram ljóðrænn
næmleiki er vakti mikla hrifningu.
Aðgætinn undirleikur Elsebethar
Brodersens var hvarvetna í góðu
jafnvægi við sönginn, en hefði að
ósekju mátt hafa sig aðeins meira í
frammi á lengri bilum milli söng-
hendinga, auk þess sem rá-
batómótun hennar var á stundum
ekki laus við tilgerð, þótt ýkjulaus
væri að mestu.
Hér mátti augljóslega heyra
hæfileikaríka söngkonu, sem eftir
ætti að verða tekið á næstu miss-
erum. Enda munu miklar raddir
alltaf eiga sér fylgjendur, þó að al-
menningssmekkur kunni hvað það
varðar að breytast á næstu árum,
sumpart vegna vaxandi vinsælda
upphafshyggjuflutnings á forntón-
list hjá yngri kynslóð. Tónleika-
skráin var að vanda vel búin text-
um ásamt ágætum prósaþýðingum
Reynis Axelssonar, en hefði
gjarna mátt fjalla lítillega um
minnst þekktu höfundana Moni-
uszko og Karlowicz og - maður
þorir varla að nefna það - vera
heft saman!
Ríkarður Ö. Pálsson
að finna sér haldbetri ástæðu en
fjölskylduna til að elta konuna til
útlanda.“ „Ég held samt að þróunin
sé í átt til skilnings á þessu og sá
vísir að feðraorlofi sem kominn er
bendir til þess. Ef við horfum til
baka þá hefur þróunin verið mjög
hröð síðustu þrjátíu árin eða svo,“
segir Hilmar.
Ekki er að efa að í kjölfar sýninga
verksins muni spinnast heitar um-
ræður um hlutverk feðra í uppeldi
barna á íslenskum nútímaheimilum
og leikararnir segjast þess albúnir
HJÁ Leikfélagi Reykjavíkur eru
hafnar æfingar á leikritinu Vorið
vaknar eftir þýska leikskáldið
Frank Wedekind. Fyrirhugað er að
frumsýna verkið í september.
Aðalpersónur verksins eru
Wendla, Moritz og Melchior, sem
standa á þröskuldi fullurðinsár-
anna. Tilfinningarót þeirra, órar og
fyrsta kynlífsreynslan eru í for-
grunni og þeir fordómar og þröng-
sýni sem þessi vandamál mæta
verða til þess að unglingunum tekst
ekki að fóta sig í ströngum reglu-
skógi samfélagsins.
Verkið olli miklum óróa þegar
það var sýnt íyrst, þótti bersögult
og vægðarlaust.
Frank Wedekind fæddist í
Hannover í Þýskalandi 24. júlí 1864.
Hann starfaði sem blaðamaður,
auglýsingastjóri, leikari og kabar-
ettsöngvari, auk þess sem hann
samdi um 20 leikrit. Hann skrifaði
Vorið vaknar á árunum 1890-91 og
gaf það út á eigin kostnað ári síðar,
að ræða við áhorfendur og gefa
þeim tækifæri til að viðra skoðanir
sínar um efnið.
Leikmynd hannaði Finnur Arnar
Amarson. Umsjón með tónlist hafði
Margrét Örnólfsdóttir og lýsingu
hannaði Kjartan Þórisson.
Styrktaraðilar sýningarinnar eru
auk Menningar- og fræðslusam-
bands alþýðu Jafnréttisráð, Rafiðn-
aðarsamband íslands, Efling -
stéttarfélag, Samiðn, Samband iðn-
félaga og Iðja, félag verksmiðju-
fólks.
en verkið var ekki frumsýnt fyrr en
1906 og Englendingar leyfðu ekki
sýningar á því fyrr en 1963.
Þekktustu verk Wedekinds eru
Vorið vaknar, Lúlú-leikritin: Jarð-
álfur (1893) og Askjan Pandóra
(1894), Músík (1906) og Kammer-
söngvarinn (1897). Frank Wedekind
lést í Miinchen árið 1918.
Leikendur eru Ámi Pétur Guð-
jónsson, Edda Björg Eyjólfsdóttir,
Friðrik Friðriksson, Guðlaug Elísa-
bet Ólafsdóttir, Guðmundur Ingi
Þorvaldsson, Halldór Gylfason,
Hildigunnur Þráinsdóttir, Inga
María Valdimarsdóttir, Jóhann G.
Jóhannsson, Marta Nordal, Pétur
Einarsson, Sigrán Edda Björgvins-
dóttir, Sóley Elíasdóttir, Theódór
Júlíusson, Valur Freyr Einarsson
og Þórhallur Gunnarsson. Hljóð
hannar Ólafur Örn Thoroddsen, lýs-
ingu Ögmundur Þór Jóhannsson,
búninga Þórann María Jónsdóttir,
leikmynd Stígur Steinþórsson. Leik-
stjóri er Kristín Jóhannesdóttir.
Nýjar
geislaplötur
• HRAUSTIR menn er
safnplata með lögum sem
Karlakór Reykjavíkur gaf
út á nokkram hljómplötum
á áranum 1971-1975, með
lögum Sveinbjörns Svein-
bjömssonar, Sigvalda Kalda-
lóns, Sigfúsar Einarssonar
o.fl. Stjórnandi kórsins á
þessum tíma var Páll P. Páls-
son og útsetti hann nokkur
laganna sérstaklega fyrir kór-
inn, en önnur era í uppruna-
legum raddsetningum höf-
undanna.
Það voru SG Hljómplötur
sem gáfu plötuna út á sínum
tíma. Eina lag Hraustra
manna sem tilheyrði ekki
þessum ákveðnu plötum er
titillagið en það er upptaka
frá 1953 og fer Guðmundur
Jónsson með einsöngshlut-
verkið. Aðrir einsöngvarar
era m.a. Guðrán Á. Símonar,
Sigurður Björnsson og Jón
Sigurbjörnsson.
Lögin á plötunni era
Hraustir menn, Heimir, Sjá
nú hvað ég er beinaber,
Svanasöngur á heiði, Storm-
ar, Á Sprengisandi, Bærist
varla blað á grein, Vorgyðjan
kemur, Dalvísur, Fyrstu vor-
dægur, Er sólin hnígur, Ég
vil elska mitt land, Vor og
haust, Kirkjuhvoll, Allir eitt,
Sveitin mín, Heyrið yfir höfin
gjalla, Minni Ingólfs, Sprett-
ur, Draumalandið, Bæn fyrir
föðurlandið, Smalastúlkan,
Búðarvísur, Islands hrafn-
istumenn og Ó, fögur er vor
fósturjörð.
Útgefandi er íslenskir
tónar, nýtt útgáfumerki
Skífunnar, þar sem áhersla
verður lögð á endurútgáfur
íslenskrar tónlistar fyiri
ára. Skífan dreifír.
Verð 1.899 kr.
Hafnarfj ar ðar leikhúsið
Frumsýna Stól
inn hans afa
Morgunblaðið/Árni Sæberg
LEIKARARNIR Björk Jakobsdóttir, Gunnar Hansson og Gunnar
Helgason leika í Stóllinn hans afa eftir Karl Ágúst Úlfsson.