Morgunblaðið - 04.05.1999, Qupperneq 62

*62 ÞRIÐ.JUDAGUR 4. MAÍ 1999
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
UNNUR
> HALLDÓRSDÓTTIR
+ Unnur Hall-
dórsdóttir
fæddist á Sand-
brekku í Hjalta-
staðaþinghá 20.
september 1916.
Hún lést á Landa-
kotsspítala 25. apríl
síðastliðinn. For-
eldrar hennar voru
hjónin Jóhanna
Þorsteinsdóttir og
Halldór Stefánsson.
Unnur giftist
hinn 1. júní 1940
Gunnari Friðriks-
syni, f. 29. nóvem-
ber 1913, frá Látrum í Aðalvík.
Börn þeirra eru: 1) Friðrik, f.
1941, frkvslj., kvæntur Sheenu
Gunnarsson og eiga þau fjögur
börn og fimm barnabörn. 2)
Rúnar, f. 1944, ljós-
myndari, kvæntur
Hildi Jónsdóttur og
eiga þau tvö börn.
Rúnar var áður
kvæntur Helgu Sig-
urðardóttur og eiga
þau þrjú börn og
tvö barnabörn. 3)
Guðrún, f. 1949,
húsmóðir, gift
Kristjáni Georgs-
syni, sölusljóra, og
eiga þau fjögur
börn og fjögur
barnabörn. Unnur
og Gunnar bjuggu
alla tíð í Reykjavík, síðustu 44
árin á Hjarðarhaga 31.
títför Unnar verður gerð frá
Fossvogskirkju í dag og hefst
athöfnin klukkan 13.30.
Nú er hún farin yfir móðuna
miklu, blessuð frænka mín, móður-
systir mín, Unnur Halldórsdóttir.
Hún átti góða ævi og náði háum
aldri, en eins og oft vill verða varð
síðasti áfanginn henni erfiður. Nú
er það stríð einnig vatn undir
brúnni til betri heima.
Eg rifja upp minningu frá gam-
alli tíð. Unni frænku mína sá ég
fyrst á Fáskrúðsfirði sumarið 1928.
Eg var á ferð með móður minni,
fimm vetra sveinn. Við sigldum
með Esjunni frá Hvammstanga
austur fyrir land til Reykjavíkur.
Skipið hafði stutta viðdvöl. Þar sá
ég Unni í fyrsta skipti, stóra stelpu,
ellefu ára gamla. Hún var þar með
yngri systur sinni Elsu, og Halldóri
Stefánssyni afa mínum. Hann hafði
^misst fyrri konu sína unga, Soffíu
* Valtýsdóttur, systur Helga Valtýs-
sonar, skálds. Halldór afi minn var
þegar við komum til hans kvæntur
aftur, Jóhönnu Þorsteinsdóttur.
Mér fannst mikið til um að hitta
þetta frændfólk mitt fyrir austan.
Halldór hafði þá verið húsasmiður
á Fáskrúðsfirði og bóndi á Sand-
brekku uppi á Héraði. Hann var
mikill maður vexti og mér fannst
strax vænt um hann, þó að þetta
væri eina skiptið, sem ég sá hann.
Ég hélt áfram með móður minni til
Reykjavíkur og var þar í fimm
kreppuár þar sem við eins og marg-
ir fleiri urðum að gera það sem ekki
var hægt, hagfræðilega séð, að lifa
af. Næstu fimm árin þar á eftir var
ég norður í Svarfaðardal á Ytra-
Hvarfi og hitti Unni ekki aftur fyrr
en ég kom þaðan. Unnur var þá
ung stúlka og tíður gestur hjá syst-
ur sinni, móður minni. Mér fannst
þá og ævinlega síðar mikill styrkur
að því að eiga þessa ágætu frænku.
Þegar ég kom aftur til Reykja-
víkur að norðan var þar ekki auð-
æfunum fyrir að fara frekar en
fyrri daginn. Móðir mín var að vísu
búin að fá fasta vinnu og það bjarg-
aði námsárum mínum. Unnur og
Gunnar reyndust mér einnig hjálp-
leg.
Það voru þröng húsakynni á
Laugavegi 76 í þá daga. Aðalsam-
kunduhúsið var eldhúskytran, einn
stóll og gamalt koffort, tveggja
manna sæti. í mínum augum voru
þetta dýrðlegir dagar vegna fólks-
ins. Unnur kom blönk að austan.
Gunnar kom blankur að vestan og
allii- voru í góðu skapi í eldhúsinu.
Eitt sinn man ég að Gunnar sat á
koffortinu og velti fimmkalli milli
fingra, aleigunni. Vandamálið var:
A ég að fá mér kvöldmat eða bjóða
Unni í bíó? Þau fóru í bíó. Úr þessu
rættist fljótlega hjá þeim Unni og
Gunnari. Gunnar var djarfur mað-
ur. Hann pantaði rándýra vél í skip
án þess að eiga fyrir henni og upp
úr þessu stofnaði hann Vélasöluna.
Hjónaband þeirra var einstakt.
Gunnar segir frá fyrstu kynnum
þeirra í ævisögu sinni Mannlíf í Að-
AGNES KRISTÍN
ÓLAFSDÓTTIR
+ Agnes Kristín
Ólafsdóttir
fæddist í Reykjavík
16. september 1938.
Hún lést á heimili
sínu í Reykjavík
hinn 21. aprfl síð-
astliðinn. Foreldrar
hennar voru Ingi-
gerður Sigfinns-
dóttir frá Vopna-
firði, f. 7. des. 1909,
d. 16. maí 1994, og
Ólafur Kristjánsson
frá Skerðingsstöð-
um í Reykhólasveit,
f. 20. nóv. 1900, d.
28. sept. 1947. Systkini Agnes-
ar eru Jón Þór Ólafsson, bar-
þjónn, Reykjavík, f. 9. sept.
Sorg mín er bláklædd stúlka.
Bak við marglitan glaum daganna
bíður hún þögui
* og baldýrar silfurrósir
í svart flauel
næturinnar
Fyrir löngu hefði ég átt
að gefa henni rauðan kjól
og leiða hana út
í sólskinið.
(Vilborg Dagbjartsdóttir)
Fyrsta minning mín af Agnesi
1933, og Helga
Steinunn Fischer,
einkaritari, Bauda-
ríkjunum, f. 12.
nóv. 1934.
Agnes stundaði
verslunarstörf bæði
í Reykjavík og í
Noregi og Dan-
mörku, svo lengi
sem heilsa hennar
leyfði, en síðustu ár
ævi sinnar bjó hún í
húsnæði Öryrkja-
bandalagsins í Há-
túni 10.
títför Agnesar
fer fram frá Fossvogskapellu í
dag, og hefst athöfnin klukkan
15.
íoðursystur minni var þegar ég
stálpaður drengur beið spenntur
eftir að sjá þessa nákomnu frænku
í fyrsta sinn. Hún hafði dvalið lang-
dvölum á Norðurlöndum og jafnan
var mikið rætt um Öggu frænku í
útlöndum. Af þeim umræðum hafði
ég búið mér til mynd af henni sem
heimskonu sem kæmi heim í bláum
kjól og pels með mikið rautt hár og
rauðan varalit. Og sú mynd brást
ekki. Inn um dymar sveif glæsileg
bláklædd kona með varalitinn sinn
alvík: „Er ekki að orðlengja það að
hún var öllum þeim stúlkum ólík er
ég hafði áður kynnst og hafði ein-
stök áhrif á mig. Frá henni geisluðu
kvenlegir töfrar og heilbrigði nátt-
úrubarnsins. Hún var hreinlynd og
með eindæmum ánægjulegt að tala
við hana auk þess sem síðai’ kom í
ljós er ég kynntist henni nánar, að
hún hafði einkar töfrandi og aðlað-
andi altrödd og það lag var ekki til
sem hún kunni ekki ljóð við.“ Þess-
ar tilfinningar entust langa ævi.
Arin liðu og alltaf var kært með
okkur Unni og Gunnari og börnum
þeirra. Ég fór af vanefnum út í
'heim, byrjaði nám við Edinborgar-
háskóla. Þangað komu þau til mín í
heimsókn og það var glatt á hjalla.
Ég hafði vetursetu á Spáni og á
Tenerife. Þau heimsóttu mig á báða
þessa staði og það voru dýrðlegir
og eftirminnilegir dagar. Þau voru
alltaf sömu traustu og góðu vinirn-
ir. Unnur hélt alltaf tryggð við
æskustöðvar sínar og frændalið.
Gunnar segir í ævisögu sinni frá
ferðalagi þeirra hjóna til Austur-
lands í júlí 1942: „Við áttum óvenju-
lega ánægjulegan dag á Hallorms-
stað því að meðan mágkona mín
(Halldóra) talaði við vinkonu sína
frá skólaárunum hitti ég gamlan
fræðaþul, Einar Long, sem gekk
með mér um skóginn og fræddi mig
um ættir Unnar... Einar sagði mér
meðal annars að Halldór faðir konu
minnar hefði verið sonur séra Stef-
áns Jónssonar prests á Kolfreyju-
stað í Fáskrúðsfirði en faðir hans
hefði verið Jón Guðmundsson,
prestur og skáld á Hjaltastað. Séra
Jón hefði verið norðlenskrar ættar,
sonur Guðmundar á Kýrnastöðum
(Krónustöðum) í Eyjafirði, Jóns-
sonar prests í Vogum í Mývatns-
sveit. Guðmundur var bróðir Bene-
dikts Gröndals eldri eins og séra
Þórarinn í Múla. Séra Jón Guð-
mundsson á Hjaltastað, langafi
konu minnar, var albróðir Helgu
Guðmundsdóttur, föðurömmu
Stephans G. Stephanssonar, skálds
í Vesturheimi.
Amma Unnar, kona séra Stefáns
á Kolfreyjustað, var Guðríður Jóns-
dóttir frá Sandbrekku en kona séra
Jóns á Hjaltastað var Margrét
dóttir séra Stefáns prests á Sauða-
nesi, Einarssonar. Margrét var
systir Einars móðurafa Einars
Benediktssonar skálds. Kona Stef-
áns á Sauðanesi var Anna Vídalín,
dóttir Halldórs, dóttursonar Páls
Vídalíns, lögmanns. Anna, kona
séra Stefáns á Sauðanesi, var systir
Reynistaðarbræðra sem urðu úti á
á réttum stað og horfði brosandi en
dulúðugu augnaráði á þennan litla
frænda sem sjálfur var ein augu.
Og þannig var Agnes jafnan. Mikið
umhugað að líta glæsilega út, vel
förðuð og vel klædd og sveiflaði
hinu fræga þykka koparlitaða hári
sínu um axlimar. Fram hjá henni
gekk enginn nema taka vel eftir
henni. Yfir henni var oft drottning-
arleg tign í hægum hreyfingunum,
hvort sem hún bar sígarettuna í
munnstykkinu að vel máluðum vör-
unum, eða lagði spilin á borðið. Og
hún var greind, viðræðugóð og tal-
aði útlensku. I henni bjuggu töfrar.
Eftir heimkomuna bjó Agnes
ætíð hjá móður sinni, Ingigerði,
ásamt sínum góða stjúpa, Guð-
mundi Jóhannessyni, sem þá var
roskinn maður. Hjá móður sinni
naut Agnes mikillar hlýju og nær-
gætni sem var einstök. A heimilinu
ríkti jafnan glaðværð, ekki síst
þegar móðursystur hennar bar að
garði, sem voru með afbrigðum
kátar og skemmtilegar. Var þá oft
reynt að skyggnast yfir í hulda
heima framtíðarinnar með spá-
dómum og umræðum um ýmsa fyr-
irboða.
Smám saman hvarf Agnes þó
„bak við marglitan glaum dag-
anna“ og inn í hinn lokaða heim
sjúkdóms síns sem fáum, svoköll-
uðum heilbrigðum manneskjum, er
gefið að skilja. Þögnin milli athafn-
anna og orðanna varð sífellt dýpri
og lengri, augnaráðið fjarlægara
og torráðnara og á tíðum ráðvillt
Kili árið 1780. Þá var hún einnig
langamma Guðrúnar, ömmu Sig-
urðar Nordals, prófessors.“
Allt eru þetta gamlar rætur en
okkar kynslóð lifði í nútímanum.
Við lifðum á umbrótatímum. Gunn-
ar og Unnur lifðu saman það ævin-
týri að sjá hið nýja Island risa. A
nokkrum áratugum sáu þau gamla
þjóðmenningu hverfa, þjóðmenn-
ingu sem hafði haldist lítið breytt í
aldaraðir. Þau voru ekki aðeins
áhorfendur, þau voru þátttakendur
í því að skapa Island nútímans.
Ég votta ykkur öllum, vinum
mínum, dýpstu samúð og þakka
kærlega hlýhug ykkar, tryggð og
vináttu á liðnum árum.
Gunnar Dal.
Það er margs að minnast nú er
Unnur Halldórsdóttir kveður þenn-
an heim eftir langa og erfiða sjúk-
dómsbaráttu, sem hún hefur háð af
miklu þolgæði.
Unnur var fædd og uppalin aust-
ur á fjörðum, en ung að árum giftist
hún Gunnari Friðrikssyni árið
1940, sem ættaður er úr Aðalvík.
Hafa þau því verið 59 ár í farsælu
hjónabandi. Þau eignuðust 3 börn,
sem öll hafa haslað sér farsæla
braut í h'finu. Nú þegar eru afkom-
endur þeirra orðinn fjölmennur
hópur.
Heimili ungu hjónanna var fyrst í
miðbænum, en þremur árum síðar
kaupa þau einbýlishús við Efsta-
sund. I dag telja allir að það sé ekki
langt í bæinn þaðan. En fyrir 57 ár-
um var þetta talið uppi í sveit. Það
vai’ á þessum tíma er leiðir okkar
Gunnars lágu fyrst saman. Þá vora
fáir sem áttu bíla og þeir sem áttu
langa leið í vinnu vora þakklátir
fyrir að strætisvagnar vora til. A
hverjum morgni mættum við á
sömu biðstöðina og urðum sam-
ferða til vinnu okkar. Þetta var á
stríðsárunum. Allt svæðið frá
Langholtsvegi og niður að gömlu
Mjólkurstöðinni við Laugaveg var
þakið herskálum. Manni fannst þá
að hverfið tilheyrði varla Reykja-
vík.
Gunnar var þá eigandi Vélasöl-
unnar en ég rak teiknistofu við
Laugaveginn. I „strætó" tókst vin-
átta milli okkar Gunnars og síðan
heimilanna sem hefur haldist síðan.
Það var margt sem dró okkur og
heimilin saman. Fyrst skal telja
íþróttir, en Gunnar var góður
skíðamaður, enda frá Aðalvík og
hafði stundað nám á Isafirði. Unn-
ur hafði mikinn áhuga á allri úti-
og örvilnað þegar hún tók ekki lyf
við hæfi. Þá var eins og lítið sorg-
mætt barn berðist fyrir innan fjar-
lægðina í augunum og kannski
mátti þar greina söknuðinn eftir
fóður hennar sem svo snemma dó
frá bömunum sínum ungu. En
hversu veik sem Agnes var hugsaði
hún alltaf um það sem heilaga
skyldu sína að annast sitt fólk á
sinn hátt með gjöfum og spuming-
um um líðan þess. Það er kannski
meira en hinn „heilbrigði" nútíma-
maður má vera að í dag.
Við sem nú kveðjum Agnesi, fá-
um engar símhringingar lengur frá
henni, engar heimsóknir á afmæl-
um og stórhátíðum, enga upp-
byggjandi framtíðarspádóma. Hins
vegar er líkt og hún hafi aldrei ver-
ið eins nálæg og nú. Þegar þetta er
skrifað er engu líkara en hún
gægist yfir öxlina á mér og hlæi að
öllu saman sínum dillandi hása og
smitandi hlátri, laus undan allri
sjúkdómsáþján og sorg. Og trúað
gæti ég að hún eigi eftir að leið-
beina sínu fólki um alla framtíð á
öflugri hátt en margan grunar.
Eitt er víst að hún dvelur ekki
lengur við „svart flauel næturinn-
ar“, heldur er hún nú komin út í
sólskinið í rauðum kjól.
Hjúkranarfólki Agnesar, vinum
og öðrum aðstandendum færi ég
samúðarkveðjur og þakklæti fyrir
tryggð við hana á erfiðum stund-
um.
Ólafur Ingi Jónsson og
Ijölskylda.
vera og ferðalögum. Svo fjölskyld-
urnar tóku sig til og fóru að fara til
fjalla og stunda skíðaíþróttina af
krafti. Var hún stunduð af mikilli
alvöra og létu konur okkar ekki
sinn hlut eftir liggja. Eitt skipti
sem oftar var farið í Skíðaskálann í
Hveradölum. Að loknum degi var
sólin enn hátt á lofti og útlit fyrir
áframhald á afbragðs veðri. Kon-
umar vildu gjarnan gista eina nótt.
En fljótt skipast veður í lofti, sem
nú skeði. Við ætluðum að sækja
konurnar daginn eftir. En þá var
komið glóralaust veður til fjalla. I
þrjá daga ætluðum við Gunnar að
brjótast á fjallabfl og sækja kon-
urnar, en án árangurs. A þriðja
degi fór ýta frá Vegagerðinni og
sótti það harðgera fólk sem hafði
ætlað að njóta veðurblíðunnar til
fjalla, en hafði verið fegið að geta
haldið sig innanhúss þennan tíma.
Ekki lét Unnur þetta aftra sér frá
því að halda áfram skíðaferðum. Að
sumarlagi vai- oft haldið til fjalla
með tjald í farteskinu og tjaldað á
fegurstu stöðunum, en síðan gengið
um nágrennið.
Ég tel það ávallt mikið happ fyrir
konu mína Margréti, að hafa
kynnst Unni svo snemma sem raun
var á. Hún var dönsk, en hafði ein-
sett sér að læra íslensku. Með því
að eignast svo góða vinkonu og ná-
granna um áraraðir lærði hún fyrr
íslensku en annars hefði orðið.
Eftir nokki-a búsetu í Klepps-
holtinu fluttu Gunnar og Unnur í
Vesturbæinn, en við Margrét
nokkra síðar. Svo þá urðum við aft-
ur nágrannar í næstu götu við þau.
Það var sérstök ánægja að heim-
sækja Unni og Gunnar. Gestrisni
frá fornu fari sat þar í fyrirrúmi.
Þegar afmæli eða aðrir merkisdag-
ar vora hjá þeim hjónum bar marga
gesti að garði, m.a. að vestan og
austan. Þeir vora margir söngmenn
miklir. Var þá tekið lagið. En þá
komu fram hinir miklu sönghæfi-
leikar húsfreyjunnar. Ekkert erindi
var svo sungið að Unnur kynni það
ekki utan að og jafnframt lagið. Það
var því oftast sjálfgefið að hún varð
forsöngvarinn þegar hún gat
brugðið sér frá þjónustustörfunum.
Unnur átti ætt að rekja til mikilla
söngmanna og hafði sýnilega fengið
hljómfagra rödd í vöggugjöf.
Avallt var mikill gestagangur hjá
Gunnari og Unni. Hjónin áttu stór-
an vinahóp bæði fyrir austan og
vestan. Öllum var tekið opnum
örmum þegar vini bar að garði. Þá
bjuggu einnig um árabil tengdafor-
eldrar Unnar í húsi þeirra, og hugs-
aði Unnur um þau sem sína eigin
foreldra. Þannig lagðist margt tU
að húsfreyjan hafði í mörg horn að
líta. En allt lék í hendi hennar,
enda ávallt glaðlynd og létt í spori.
Það var árið 1943 að þau hjón
gerðust bæði ævifélagar í Slysa-
varnafélagi íslands. En Gunnar
vildi leggja því máli lið allt er hann
mætti. Hans fjölskylda og vinir í
Aðalvík höfðu orðið fyrir sárum
ástvinamissi í sjó á fyrri áram, þau
hjónin vildu því vera í fararbroddi
að koma í veg fyrir eða draga úr
hinum tíðu sjósköðum er þjóðin
varð fyrir. Þessu félagsstarfi sinntu
þau með afbrigðum, svo að
nokkram áram liðnum var Gunnar
kominn í stjórn SVFÍ og síðan varð
hann forseti félagsins í 22 ár. Allan
þennan tíma stóð Unnur dyggilega
við bak hans og sótti þing félagsins
í áratugi. Þá ferðaðist hún með
manni sínum um landið vegna tíðra
ferða í heimsókn til hinna mörgu og
dugandi slysavarnadeilda víðsvegar
um landið.
Mér er í fersku minni sá ágæti
saumaklúbbur, sem þær vinkonur
Unnur, Margrét, Sigríður, Elsa og
Guðlaug drifu svo myndarlega.
Þangað fengum við karlarnir að
sækja konur okkar vikulega. En
þótt allar þeirra hannyrðir og lista-
saumur hafi verið ánægjulegur að
virða fyrir sér, þá var kaffið og kök-
urnar einstæðar. En auðvitað var
ánægjulegast þegar þær lögðu frá
sér verkfærin og gáfii sér tíma til
að rabba stund við okkur áður en
hver hélt til síns heima. Unnur var
þar, sem annars staðar, hrókur alls
fagnaðar. Þótt stundum væri slegið