Morgunblaðið - 20.06.1999, Page 30

30 SUNNUDAGUR 20. JÚNÍ 1999
MORGUNBLAÐIÐ
GUÐMUNDUR Kristjánsson, Sonja B. Jónsdóttir, Guðbergur Davíðsson og Halldóra Káradóttir.
Morgunblaðið/Halldór Kolbeins
NYJA BIO HELDURI
VÍKING TIL NOREGS
VIÐSKIPn AIVINNULÍF
Á SUNNUDEGi
► Guðmundur Kristjánsson fæddist í Reykjavík 15. júní 1955.
Hann nam kvikmyndatöku við The American Film Institute í
Los Angeles og hefur unnið við fjölmargar bíómyndir, bæði
hér og í Bandaríkjunum, verið aðaltökumaður við nokkur sjón-
varpsleikrit og fjölda sjónvarpsþátta og stjórnað upptökum á
sjónvarpsþáttum og þáttaröðum. 1989 stofnaði hann ásamt
fleirum kvikmyndafélagið Nýja bíó og rekur það enn ásamt
konu sinni, Sonju B. Jónsdóttur, og Guðbergi Davíðssyni. Guð-
mundur og Sonja eiga soninn Birki Kristján. Fyrir átti Sonja
dóttur, Hörpu Rut Sonjudóttur, sem nú er látin.
► Guðbergur Davíðsson fæddist í Reykjavík 3. júní 1956. Hann
er með BA-gráðu í kvikmyndagerð frá San Francisco Art
Institute. Hann vann við dagskrárgerð hjá Sjónvarpinu í þijú
ár og stofnaði Myndbandagerð Reykjavíkur 1986 ásamt fleir-
um. Fyrirtækið flutti til Noregs 1989 og starfaði þar í nokkur
ár. Guðbergur hefur unnið sjálfstætt um árabil að heimilda-
myndum, sjónvarpsþáttum og þáttaröðum. Hann stofnaði kvik-
myndagerðina Garp 1992 sem sameinaðist Nýja bíói 1997. Guð-
bergur og kona hans, Halldóra Káradóttir, eiga tvo syni, Davíð
og Egil Kára, og Guðbergur á dótturina Evu Bergþóru, frétta-
mann á Stöð 2.
eftir Jón Ásgeir Sigurvinsson
VIKMYNDAFÉLAGIÐ
Nýja bíó fagnar 10 ára
rekstrarafmæli í ár. Fyr-
irtækið var stofnað 1989
af Guðmundi Kristjánssyni, Sonju
B. Jónsdóttur, Hilmari Oddssyni og
Þorgeiri Gunnarssyni. Hilmar og
Guðmundur voru að vinna saman að
gerð myndar fyrir Sjónvarpið, fengu
nokkur verkefni í viðbót og ákváðu
að slá til og stofna fyrirtæki.
Tveim árum eftir stofnun Nýja
bíós var ákveðið að færa út kvíamar
og flytja í húsnæði sem hentar kvik-
myndagerðarfyrirtæki sérstaklega
vel, í hús Ljósmyndavara, Skipholti
31.1 húsnæðinu er stúdíóaðstaða og
Sjónvarpshúsið næsta hús fyrir neð-
an og því var fyrirtækið prýðilega
staðsett.
Nýja bíó hefur framleitt fjöldann
allan af sjónvarpsmyndum, heim-
ildamyndum, auglýsingum og kynn-
ingarmyndum fyrir fyrirtæki og
stofnanir. Sem dæmi um framleiðsl-
una má nefna heimildamyndina
Mengun í Norðurhöfum sem til-
nefnd var til norrænu
„Nordpris“-verðlaunanna 1993 og
varð í öðru sæti. Fyrirtækið fram-
leiddi einnig í samvinnu við Þóreyju
Sigþórsdóttur leikara og Kristínu
Bogadóttur ljósmyndara 50 leiknar
Ijóðmyndir sem sýndar voru í Sjón-
varpinu sl. vetur undir nafninu
„Ljóð vikunnar.“ Einnig framleiddi
Nýja bíó heimildamyndina Feður í
fæðingarorlofi fyrir Jafnréttisnefnd
Reykjavíkurborgar með stuðningi
Evrópusambandsins. Hluti afurð-
anna eru ýmis kennslu- og fræðslu-
myndbönd, svo sem Öruggara kyn-
líf, fræðslumynd um alnæmi og aðra
kynsjúkdóma, og þrjú kennslu-
myndbönd um golf. Margir muna ef-
laust eftir auglýsingaherferðinni
Danmörk-ísland 14-2 þar sem tveir
Danir fóru með aðalhlutverk en
Nýja Bíó fékk einmitt fyrstu verð-
laun fyrir hana ásamt auglýsinga-
stofunni Góðu fólki.
Erfið byijun
Frá stofnun Stöðvar 2 hafði allt
verið á uppleið í kvikmyndagerðinni
og því var hugur í mönnum að sögn
Guðmundar, en frá 1989 var allt á
niðurleið. Guðmundur segir rekstr-
arumhverfi fyrirtækja á þessu sviði
hafa verið mjög erfitt á þeim tíma.
Síðustu tvö til þrjú árin hefur leiðin
legið upp á við aftur.
Þegar í byrjun unnu 5-6 starfs-
menn hjá fyrirtækinu. Ólafur
Tryggvi Magnússon klippari kom
fljótlega til starfa hjá fyrirtækinu og
varð hluthafi síðar. í gegnum tíðina
hafa orðið mannaskipti í fyrirtæk-
inu, nema hvað Guðmundur og
Sonja eru búin að starfa við það frá
byrjun. Fyrir tveim árum sameinuð-
ust síðan Nýja Bíó og kvikmynda-
gerðin Garpur undir nafni Nýja
bíós. Við sameiningu fyrirtækjanna
urðu Guðbergur og Halldóra, kona
hans, hluthafar í Nýja bíói ásamt
Guðmundi og Sonju. Þau voru öll
samstarfsmenn hjá Sjónvarpinu fyr-
ir hálfum öðrum áratug; Sonja, Guð-
mundur og Guðbergur unnu saman
á fréttastofunni en Halldóra var rit-
ari dagskrárstjóra.
Sameining fyrirtækjanna tvöfald-
aði veltu Nýja bíós en annars er hún
afar misjöfn frá ári til árs eftir því
hvers lags verkefnum fyrirtækið er
að sinna. Reksturinn er því kannski
ekki mjög stöðugur miðað við aðrar
atvinnugreinar heldur veltur hann á
einstökum verkefnum. „Rekstur
okkar byggist á íhlaupafólki," segir
Guðmundur. „Það er ákveðinn
kjarni fastra starfsmanna en eftir
því sem verkin verða stærri þurfum
við fleira íhlaupafólk."
Bíó hið nýja
Nafnið Nýja bíó tengist líklegast
kvikmyndahúsinu Nýja bíói í hugum
flestra sem náð hafa 25 ára aldri. En
Guðmundur neitar því að nafngift
fyrirtækisins hafi nokkuð með það
að gera. „Sagan á bak við þetta er
þannig að Hilmar hafði framleitt
mynd með Jóni Ólafssyni og þeir
voru með fyrirtæki sem þeir kölluðu
Bíó og er enn í eigu Jóns Ólafssonar.
Og þegar við vorum að hugsa um að
stofna nýtt fyrirtæki, þá var það ein-
faldlega nýtt Bíó og nafnið Nýja bíó
var á lausu. Þegar Hilmar ákvað að
einbeita sér að leiknum myndum var
ákveðið að hann tæki með sér dótt-
urfyrirtæki Nýja bíós, Tónabíó, sem
við stofnuðum vegna framleiðslu á
kvikmyndinni „Tár úr steini".
Rfkið erfiðasti hjallinn
Þegar farið er að tala um rekstr-
arumhverfi og hlut ríkisins kemur í
ljós að það brennur mjög á þeim
Guðmundi og Guðbergi. Hér er um
hitamál að ræða svo sem kemur
fram í máli Guðmundar: „Ríkið er
líklega erfiðasti hjallinn fyrir kvik-
myndagerð í landinu. Sjónvarpið
framleiðir sjálft 80-90% af öllu ís-
lensku efni. Svo framleiðir Stöð 2 lít-
ið eitt. Sjálfstæðir framleiðendur
vinna því í raun mjög lítið fyrir
Sjónvarpið og það má segja að Sjón-
varpið varpi stórum skugga á okkar
markað. Við teljum jafnframt mjög
óeðlilegt að ríkið sé stærsti og
áhrifamesti framleiðandi afþreying-
arefnis fyrir sjónvarp." Guðbergur
bætir við að Sjónvarpið sé svo stórt
og hafi svo stóran hluta af veltunni á
markaðnum að það ráði geysilega
miklu, þar á meðal verði á sjón-
varpsefni. „Menn eru yfirleitt knún-
ir í einhvers konar nauðungarsamn-
inga við Sjónvarpið. Segjum að mað-
ur vilji gera mynd og hún kosti þrjár
milljónir. Sjónvarpið segist kannski
vera tilbúið til að þorga 1,5 milljónir
og þá fyrir ótakmarkaðan einkarétt
í sjónvarpi. Til þess að af framleiðsl-
unni geti orðið neyðist maður til að
selja Sjónvarpinu myndina á þessu
verði og verður síðan að reyna að
merja hina einu og hálfu milljónina
annars staðar. Síðan fæst kannski
helmingurinn af því þannig að laun-
in til okkar eru á endanum lítil sem
engin.“
Óeðlileg samkeppni
Þeir félagar eru þeirrar skoðunar
að staða Sjónvarpsins gagnvart
sjálfstæðum framleiðendum sjón-
varpsefnis sé mjög óeðlileg. Sjón-
varpið hefur sína tækni- og dag-
skrárdeild sem framleiðir sjón-
varpsefni. Guðmundur segir að þeg-
ar kostnaður við gerð sjónvarps-
þátta sé metinn sé kostnaður tækni-
deildar ekki reiknaður með í dæm-
inu. „Dagskrárdeildin fær alla vinnu
frítt hjá tæknideildinni þannig að
þegar við komum til dagskrárstjóra
og segjum: „Heyrðu, við erum hér
með góða hugmynd; hún kostar
milljón," þá segir hann: „Ég get
framkvæmt hana hér innan stofnun-
arinnar fyrir tvö hundruð þúsund,“
því hann fær alla tæknivinnuna og
leikmyndavinnuna endurgjaldslaust.
Þannig að við erum að keppa í mjög
óeðlilegu umhverfi.
Félagið okkar, Félag framleið-
enda, kærði Sjónvarpið á sínum
tíma fyrir Samkeppnisstofnun. Við
unnum það mál en þá var úrskurð-
urinn kærður til yfirnefndar Sam-
keppnisstofnunar og felldur þar á
þeim rökum að útvarpslögin væru
æðri samkeppnislögunum; þau eru
sérlög en samkeppnislögin almenn
lög. I dóminum var mælt með þeim
breytingum sem við lögðum til en
sagt að það yrði að gerast pólitískt.
Pólitískir valdhafar hafa bara ekki
aðhafst neitt í málinu.“
Sjónvarpið hefur margfaldað
starfsmannafjölda sinn síðan 1984
að sögn Guðmundar. „Þetta er eins-
dæmi í Evrópu,“ segir hann. „Frá
1984 hafa flestar sjónvarpsstöðvar í
Evrópu fallið frá þessu fyrirkomu-
lagi og fækkað starfsmönnum um
allt að 60-70%. Við erum eina þjóðin
sem hefur farið í öfuga átt. I Þýska-
landi er allt boðið út, sjónvarps-
stöðvarnar framleiða ekki neitt
sjálfar. I Bandaríkjunum eru lög
sem kveða á um að þeir sem fái út-
sendingarleyfi fái ekki framleiðslu-
leyfi.“
- Mynduð þið vilja sjá eitthvað svip-
að fyrirkomulag á íslenska mark-
aðnum?
„Við vildum sjá að Sjónvarpið
framleiddi minna sjálft," segir Guð-
bergur; „sæi hins vegar um útsend-
ingu og keypti efnið af sjálfstæðum
aðilum. Þannig fengi Sjónvarpið
miklu meira fyrir peningana. Ég get
séð fyrir mér að það yrðu 3-10 öflug
fyrirtæki sem gætu séð um alla
framleiðslu á innlendu efni.“ En
reyndin hefur verið sú að Sjónvarpið
hefur boðið mjög fá verk út og Stöð
2 engin að sögn þeirra félaga, og það
þrátt fyrir að þetta eina verk sem
boðið var út í fyrra hafi kostað 5,5
milljónum minna en kostnaðaráætl-
un hljóðaði upp á, þ.e. 15,5 milljónir,
en kostnaðaráætlun Sjónvarpsins
hljóðaði upp á 21 milljón. „Af þess-
um sökum er í raun mjög lítið um
beina samkeppni á milli fyrirtækj-
anna að ræða, þar sem þau bítast
um verkefni. Auglýsingamarkaður-
inn er einnig í mjög fóstum skorðum
og lítil raunveruleg samkeppni þar;
auglýsingastofurnar hafa sína föstu
kúnna og samstarfsfyrirtæki. Sam-
keppnin felst aðallega í því að reyna