Morgunblaðið - 12.08.1999, Qupperneq 34

34 FIMMTUDAGUR 12. ÁGÚST 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Olíkur upp-
runi er okkar
helsti styrkur
Hugh Stephens er aðstoðarráðherra á
sviði upplýsingatækni og menningar-
tengsla í kanadíska utanríkisráðuneyt-
inu. Hann var staddur hér á landi í
tengslum við ráðstefnu Norrænu sam-
takanna um kanadísk fræði. Hávar
Sigurjónsson ræddi við hann.
„KANADÍSK fræði er kannski ekki
hið íyrsta sem mönnum dettur í hug
að leggja fyrir sig þegar þeir velja
sér viðfangsefni til rannsóknar. Við
leggjum því mikla áherslu á að
styðja við rannsóknir á kanadískum
fræðum og návist okkar á ráðstefn-
unni hér í Reykjavík er sannarlega
liður í þeirri stefnu okkar, segir
Hugh Stephens aðstoðarráðherra í
utanríkisráðuneyti Kanada, sem
staddur var hér á landi í tengslum
við ráðstefnu Norrænu samtakanna
um Kanadískar fræðirannsóknir,
NACS (Nordie Association for
Canadian Studies), sem haldin er á
þriggja ára fresti.
„Þetta er í sjötta sinn sem nor-
rænu samtökin halda ráðstefnu, hér
hittast fræðimenn frá Norðurlönd-
unum en að þessu sinni eru hér
einnig þátttakendur frá Eystra-
saltslöndunum, Kanada og víðar að
úr heiminum. Það sem tengir þá
saman er áhugi á Kanada, landinu
sjálfu og fræðigreinum því tengdu.
Sviðið sem greinamar ná yfir er
stórt, allt frá íslensk-kanadískum
bókmenntum, yfir í
kanadísk/franskar og enskar bók-
menntir, stjórnmálafræði, sagn-
fræði, þjóðfræði, kvikmyndagerð og
fjölmiðlun," segir Stephens sein fer
með málaflokka sem lúta að upplýs-
ingatækni og menningarmálum á
vegum ráðuneytisins.
Sjö þúsund fræðimenn
„Við köllum þá Kanadasinna sem
hafa helgað sig kanadískum fræði-
rannsóknum," segir Stephens.
„Elstu samtök Kanadasinna utan
Kanada eru orðin nær þrjátíu ára
gömul og nú er svo komið að um sjö
þúsund fræðimenn við háskóla og
rannsóknastofnanir um víða veröld
hafa gert Kanada og kanadísk fræði
að viðfangsefni sínu. Á háskólastigi
eru um 120 þúsund nemendur sem
helga sig Kanada svo þetta er um-
talsverður fjöldi fólks utan Kanada
sem fylgist vel með okkur. Það eru
um þrjátíu lönd sem tengjast saman
í tuttugu samtökum sem tengjast
ýmist innan einstakra landa eða á
milli landa. Þama er því mikil starf-
semi í gangi, ráðstefnur eins og
þessi, fréttabréf og fræðirit, netsíð-
ur og ýmis önnur starfsemi sem
beinist að því að tengja saman
Kanadasinna um allan heim og
halda við áhuga þeirra ásamt því að
vekja athygli annarra á Kanada
sem viðfangsefni," segir Stephens.
Aukin tengsl við Kanada
„Ríkisstjórn Kanada styður þessa
starfsemi með ýmsum hætti, t.d.
með beinum styrkjum til fræði-
manna utan Kanada sem vilja koma
og leggja stund á rannsóknir sínar í
landinu sjálfu,“ segir Stephens.
„Við styðjum einnig við bakið á al-
þjóðlegu samtökunum ICCS og
svæðisbundnum samtökum eins og
þeim norrænu. Við styrkjum einnig
háskóladeildir sem vilja bæta við
námsbrautum um kanadísk málefni,
bókmenntir, sögu og stjómmál og
þannig mætti áfram telja. Nefna má
einnig að háskólabókasöfn víða um
veröld hafa notið stuðnings frá okk-
ur við að auka við kanadískan bóka-
kost sinn. Þetta er gert á algjörlega
ópólitískan hátt og ekki er reynt
með nokkrum hætti að hafa áhrif á
eða trufla fræðilegt sjálfstæði rann-
sókna á þessum sviðum. Markmið
okkar er að hvetja til rannsókna á
menningu og þjóðlífi í Kanada og
stuðla þannig að auknum skilningi
annarra þjóða á landinu og koma á
Morgunblaðið/Kristinn
„ÞJÓÐARVITUND Islendinga er mjög sterk,“
segir Hugh Stephens, aðstoðarráðherra í utan-
ríkisráðuneyti Kanada.
tengslum við þær.“ Stevens segir
fróðlegt að velta fyrir sér hvers
vegna Kanada sé áhugavert við-
fangsefni fræðimanna á ýmsum
sviðum félagsvísinda, menningar og
lista. „Kanada á sér ekki sögu bylt-
inga eða harkalegra sviptinga í þró-
un sinni. Landið fór friðsamlega í
gegnum ferlið frá nýlendu til sjálf-
stæðis. Pólitísk vandamál hafa verið
leyst með lýðræðislegum hætti og
okkur hefur tekist að halda þjóðinni
saman og sameina fólk af ólíkum
uppruna. Skapa eina þjóð úr mjög
mislitri hjörð. Eitt sterkasta ein-
kennið á Kanada sem þjóð er
einmitt að allir eru innflytjendur,
hvort sem það er fyrsta, önnur,
þriðja eða fjórða kynslóð innflytj-
enda sem um ræðir. AUir rekja ætt-
ir sínar til annarra heimshluta,
nema að sjálfsögðu afkomendur
frumbyggjanna. Þetta er vafalaust
ein ástæða þess að víða um heim
rekur fólk tengsl sín við fólk í
Kanada og áhugi þess er vakinn á
landinu og menningu þess. Þannig
eru ólíkir þættir í þjóðmenningu
okkar áhugaverðir fyrir fræðimenn
í öðrum löndum. Nærtækt dæmi er
að sjálfsögðu tengsl Islands við
Kanada í gegnum íslenska innflytj-
endur á síðustu öld og í byrjun
þessarar og afkomendur þeirra.
Þær bókmenntir sem urðu til í
Kanada á íslensku tengja þjóðirnar
saman, varðveisla innflytjendanna á
íslenskri tungu og íslenskum menn-
ingararfi á hvað sterkastan þátt í að
viðhalda tengslum þjóðanna. Þetta
á að sjálfsögðu við um innflytjendur
frá öðrum þjóðum hvort sem þeir
eru japanskir, kínverskir, austur-
evrópskir, rússneskir eða annars
staðar frá. Því má ekki heldur
gleyma að um fjórðungur úr milljón
innflytjenda kem-
ur árlega til
Kanada. Þjóðin er
því í stöðugri mót-
un, nýtt fólk bætist
við og viðfangsefni
okkar í stjóm
landsins er að
bjóða þessu fólki
öllu viðunandi skil-
yrði til að setjast
að.“
Stolt og
umburðarlyndi
Stephens bendir
á aðra ástæðu þess
að áhugi fræði-
manna á menningu
Kanada sé vakinn.
„Ég hygg að
marga fýsi að
kynna sér hvemig
unnið er úr svo
flóknum og marg-
breytilegum menn-
ingarvef sem hinn
alþjóðlegi bak-
gmnnur þjóðar-
innar setur henni.
Það er flókið verk-
efni að skapa þjóð-
areiningu og þjóð-
arvitund hjá fólki sem hefur svo
ólíkan menningarlegan og þjóðem-
islegan bakgmnn. Kanada hefur í
augum margra orðið fyrirmynd að
því hvemig þetta er hægt, að skapa
eina þjóð úr svo ólíkum hópi.
Bandaríkin em annað dæmi um
hvemig þetta hefur tekist en með
nokkuð öðmm hætti en í Kanada.
Margir í Bandaríkjunum telja sig
reyndar geta lært ýmislegt af
Kanada hvað varðar innflytjenda-
mál og uppbyggingu hins félagslega
stuðningskerfis.“
Stephens segir að íslensku inn-
flytjendumir sem settust að í
Manitoba séu gott dæmi um sjálf-
stæða innflytjendur sem varðveittu
menningu sína, héldu við tungu
sinni og sköpuðu bókmenntir á ís-
lensku en urðu jafnframt Kanada-
búar strax við fyrstu kynslóð. „Það
er tvennt sem skiptir miklu máli
hér. Stolt og umburðarlyndi. Inn-
flytjendur sem setjast að í Kanada
em stoltir af nýja landinu sínu og
vilja veg þess sem mestan. Þeir vilja
verða Kanadabúar. Þá er kanadíska
þjóðin mjög umburðarlynd gagn-
vart nýjum innflytjendum einmitt
vegna þess að allir eiga sér svipaða
sögu. Á seinni ámm hafa kanadísk
yfirvöld mótað skýrari stefnu en áð-
ur til að hvetja innflytjendur til að
varðveita uppmna sinn, tungumál
og hlúa að menningu sinni. Um leið
er lögð áhersla á að allir innflytj-
endur verði meðvitaðir um hið
kanadíska þjóðemi sitt og réttindin
og skyldurnar sem því fylgja.“
Fjölbreytileikinn er styrkur
Hin hefðbundna uppmnalega
skipting þjóðarinnar er þríþætt,
fmmbyggjar, fólk af enskum upp-
rana og fólk af frönskum upprana.
Franska og enska em opinber
tungumál í Kanada og þessi sterku
og beinu tengsl við hinn frönsku-
mælandi heim annars vegar og
enskumælandi heim hins vegar gefa
okkur óneitanlega sterka stöðu á al-
þjóðlegum vettvangi í menningar-
legu og pólitísku tilliti. Auðvitað
fylgja vandamál og átök, sérstak-
lega á stjómmálasviðinu en þau eru
ekki til umræðu hér.“ (Fyrir áhuga-
sama um þau málefni skal bent á
viðtal við Stephane Dion, sam-
bandsmálaráðherra Kanada, sem
birtist í Morgunblaðinu sl. þriðju-
dag.) „Innbyrðis gefur þetta okkur
sterka stöðu líka þar sem mikil
áhersla hefur verið lögð á að Kana;
dabúar læri bæði tungumálin. I
enskumælandi hluta landsins hefur
sérstaklega verið lögð áhersla á að
böm læri frönsku og mjög vel
heppnað átak í skólakerfinu hefur
beinst að því að kenna enskumæl-
andi bömum á frönsku. Þannig hef-
ur heil kynslóð enskumælandi
bama á ákveðnum svæðum stundað
skólanám sitt frá upphafi á frönsku,
jafnvel lært að lesa á frönsku þó
þau tali ensku heimafyrir. Staðan er
núna sú að af sex milljónum
frönskumælandi íbúa em tveir
þriðju hlutar jafnvígir á bæði tungu-
málin. Þrátt fyrir átakið í skólakerf-
inu, sem ég nefndi, er staðan ennþá
sú að meirihluti enskumælandi íbú-
anna talar ekki frönsku. Þama er
mikið verkefni framundan til að
styrkja tengslin enn betur innbyrð-
is.“ Stephens segist þó bjartsýnn á
að þetta takist og kveðst sannfærð-
ur um að fjölbreytileiki hinnar
kanadísku þjóðar muni verða styrk-
ur hennar á nýrri öld tækni- og upp-
lýsingar. .Álþjóðahyggja og þekk-
ing á ólíkum menningarsvæðum og
fjölbreytt tungumálakunnátta munu
verða einn aðalstyrkur kanadísku
þjóðarinnar á nýrri öld.“
Tengsl íslands og Kanada
„Kanada og ísland ásamt hinum
norrænu löndunum eiga öll hlut-
deild í þessum norræna heimshluta.
Umhverfið og menningin tengja
okkur saman. Tengslin í þessu efni
era mikil bæði á stjórnmálasviðinu
og menningarlega. I bókmenntum
má sjá sameiginlegt þema sem
snýst um að lifa af við erfiðar að-
stæður, óvægin náttúran hefur mót-
að menningu þjóðanna. Þjóðarvit-
und Islendinga er mjög sterk og
okkur sem þekkjum til afkomenda
íslenskra innflytjenda í Kanada er
þetta betur ljóst en flestum öðmm
þar sem þeir hafa varðveitt upprana
sinn og haldið tengslum við Island
langt umfram það sem aðrir hópar
hafa gert í Kanada. Þá verður árið
2000 til þess að styrkja tengslin á
milli landanna þegar þess verður
minnst með ýmsum hætti hvemig
tengsl Islands og Norður-Ameríku
ná í rauninni eitt þúsund ár aftur í
tímann. Þá verður ísland sannar-
lega í sviðsljósinu í Kanada," segir
Hugh Stephens aðstoðarráðherra
að lokum.
Bandamenn í Noregi
Amlóða sögu vel tekið
GUÐNI Franzson, Þórunn Magnea Magnúsdóttir, Felix Bergsson og
Borgar Garðarsson eru meðal Bandamanna sem flytja Amlóða sögu.
LEIKHÓPURINN Bandamenn
sýndi Amlóða sögu á listahátíð í
Bodö í Noregi í liðinni viku. Vom
undirtektir mjög góðar að sögn
hópsins og uppselt á sýninguna.
Gagnrýnandi blaðsins Nordlands
Framtid tók svo sterkt til orða
..að sönnum galdri væri ekki
hægt að lýsa. Hann verður maður
að upplifa eins og í Amlóða sögu,
sem er sterk sýning og dramatísk,
en býr jafnframt yfir þeirri ró,
nærfærni, sannleika og fegurð sem
sönn list felur í sér“. Fleiri gagn-
rýnendur tóku í sama streng og
sagði í Nordlandsposten að eftir-
tektarverð væri orkan í sýning-
unni, leikgleðin og gamansemin.
Síðar í vikunni kom Sigrún
Hjálmtýsdóttir fram á tónleikum á
sömu hátíð, einnig við mikinn fögn-
uð. Auk sýningarinnar á Amlóða
sögu komu félagar í Bandamönn-
um fram með hálftíma kabarett
með lögum úr söngleikjum þeirra
bræðra Jóns Múla og Jónasar
Árnasonar. Þar sungu Ragnheiður
Elfa Amardóttir og Felix Bergs-
son við undirleik Guðna Franzson-
ar en Sveinn Einarsson tengdi at-
riðin saman með stuttum skýring-
um. íslendingar í nágrannabyggð-
um fjölmenntu á kabarettinn og
tóku vel undir í sumum laganna að
sögn Bandamanna. Þá var einnig
gerður góður rómur að dagskrá
þar sem Borgar Garðarsson flutti
ljóð eftir íslensk skáld og Guðni
Franzson lék íslensk þjóðlög á
klarinettu.
Höfundur Amlóða sögu og leik-
stjóri er Sveinn Einarsson og
byggist verkið á gömlum íslensk-
um heimildum um Amlóða, sumum
500 ámm eldri en hið fræga leikrit
Shakespeares. Þetta er þrettánda
leikfor Bandamanna til útlanda frá
því leikhópurinn var stofnaður fyr-
ir sjö ámm. Amlóða saga var fmm-
flutt 1996 á Helsingjaeyri í Dan-
mörku sem liður í leikjasyrpu, sem
var kölluð Hamlet Sommer; efnið
átti að tengjast goðsögunni um
Hamlet án þess að styðjast við
leikrit Shakespeares. I kjölfarið
var sýnt á ýmsum listahátíðum
víða um heim, m.a. í Toronto og
Seoul, en árið 1997 var Leikhús
þjóðanna haldið í S-Kóreu. Telst
það mikil viðurkenning fyrir leik-
flokk að vera valinn til að koma
fram á þeirri hátíð en aðeins vom
valdar fimm sýningar frá Evrópu á
hátíðina 1997. Alls em sýningar á
Amlóða sögu orðnar á fimmta tug
og er þetta í þriðja sinn sem
Bandamenn koma fram á listahá-
tíðum í Noregi. Fyrsta verkefni
Bandamanna var Bandamanna-
saga sem framsýnd var í Norræna
húsinu á Listahátíð í Reykjavík
1992 en einnig hefur leikhópurinn
staðið fyrir leiklestram á lítt kunn-
um gömlum íslenskum leikritum
eins og Álfi í Nóatúnum eftir Jónas
Hallgrímsson og fleiri Bessastaða-
pilta á 3. áratug 19. aldar og Belíals
þætti sem er elsta leikrit sem til er
á íslensku, þýtt úr þýsku eftir
Sebastian Wild.