Morgunblaðið - 17.08.1999, Side 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 17. ÁGÚST 1999
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Sinna því sem
aðrir láta vera
Þýska útgáfan CPO hefur helgað sig því að gefa aðeins út það
sem aðrir hafa ekki sinnt. Árni Matthíasson brá sér til
Georgsmarienhutte til að kynna sér starfsemi CPO og
hverju velgengni fyrirtækisins sætti.
Aðstandendur CPO. Burkhard Schmilgnn lengst til hægri.
Á MEÐAN stórfyrirtækin í útgáfu á sígildri
tónlist barma sér og kvarta yfir minnkandi
áhuga á slíkri tónlist dafna smáfyrirtækin
sem aldrei fyrr og segjast þvert á móti verða
vör við stóraukinn áhuga. Þau hafa líka lagað
sig að markaðnum, leggja áherslu á að feta
nýjar brautir og taka áhættu sem risarnir
gera helst ekki. Meðal líflegri og skemmti-
legri fyrirtækja á plötumarkaði í dag er þýska
útgáfan CPO sem hefur gefið út geysimildð af
forvitnilegri tónlist síðustu ár. Við stjómvöl-
inn í tónlistardeildinni þar er mikill áhuga-
maður um tónlist og hefur skapað upp á eigin
spýtur það orð sem fer af CPO fyrir vandaða
útgáfu.
CPO stofnaði Gerhard Ortmann sem á og
rekur póstverslunina JPC sem er sú stærsta í
Þýskalandi. JPC selur plötur í póstsölu og
gefur einnig nokkuð út af plötum sjálft, þó það
sé aðeins aukageta. Ortmann komst yfir út-
varpsupptökur af sígildri tónlist sem hann
vildi endilega gefa út. Svo fór að hann stofnaði
sérstaka útgáfu til þess og kallaði hana
Classic Produktion Osnabruck, CPO, en JPC
er einmitt með höfuðstöðvar sinar í Georgs-
marienhutte skammt frá Osnabruck.
Framan af var CPO ekki ýkja lífleg útgáfa,
sendi frá sér plötur eftir hendinni, enda komst
Ortmann snemma að því að hann hefði ekki
tíma til að sinna henni sem skyldi. Þá leitaði
hann til tónlistarmanns sem bjó skammt frá,
Burkhards Schmilguns, og fól honum að reka
útgáfuna eftir eigin höfði. Það hefur Schmilg-
un gert upp frá því með þeim árangri að CPO
er talin með helstu óháðu útgáfum á sígildri
tónlist og hefur verið í fararbroddi þeirra fyr-
irtækja sem gefa út áður óþekkta tónlist, fékk
enda viðurkenningu á MIDEM kaupstefnunni
í Cannes sem útgáfa ársins fyrir nokkru.
Þeir kalla hann Danann
Schmilgun er geðþekkur maður og hlátur-
mildur og fátt þykir honum skemmtilegra en
tala dönsku, segist hafa slíkt dálæti á Dan-
mörku að vinir hans kalli hann gjarnan Dan-
ann. CPO hefur og sinnt danskri tónlist vel og
skandinavískri reyndar líka. í því hefur
Schmilgun helst glímt við danska fyrirtækið
Da Capo sem fær ríkisstyrk til að gefa út
danska tónlist og iðulega hafa fyrirtækin lent
í kapphlaupi um að koma út einhverju verki,
hann til að koma því út nógu snemma til að
geta selt fyrir kostnaði, en Da Capo til að ná í
ríkisstyrkinn.
CPO hefur einnig gefið mikið út af skandin-
avískri tónlist, til að mynda Allan Pettersson,
sem vakið hefur mikla athygli, og Schmilgun
nefnir sérstaklega að hann vildi gjarnan gefa
út íslenska tónlist, „ég hefði gjama viljað gefa
út Jón Leifs en Robert von Bahr og Bis urðu
fyrri til“.
Ekki hafa þeir á vísan að róa sem helga sig
plötuútgáfu, að ekki sé talað um þegar menn
eru að gefa út eitthvað sem enginn þekkir, en
Schmilgun segist reyndar enginn glæframað-
ur; að hans mati þurfi plötuútgáfa ekki að
vera hættuspil, enda segist hann ekki gefa út
plötu nema hann sé búinn að meta út í æsar
alla áhættuþætti og tryggt sé að ekki verði
tap á útgáfunni, sem hafi gengið eftir í allri út-
gáfunni, þó plötur séu mislengi að borga sig.
Jólaóratóría Telemanns selst best
Aðspurður hvaða plata hafi selst best af út-
gáfum CPO verður Schmilgun hugsi en segist
síðan ekki geta sagt það fyrir víst en líkastil sé
það Jólaóratória Telemanns sem útgáfan gaf
út fyrir tveimur árum. ,AHar Telemann-útgáf-
ur okkar hafa reyndar selst mjög vel, sem
treystir okkur í þeirri fyrirætlan að gefa út öll
seinni verk hans. Telemann var merkilegt tón-
skáld því ekki er bara að hann var ótrúlega af-
kastamikill heldur tók hann upp á því í ellinni
að semja mjög framúrstefnuleg verk á þeim
tíma. Hann hóf tónsmíðaferil sinn í barokk-
tímanum og þegar barokkið og klassíkin mæt-
ast var hann enn að semja og brúaði í raun bil-
ið þar á milli. Margt af því sem hann samdi á
þessum árum var hreint stórkostleg tónlist og
mjög nútímaleg á köflum. Mér finnst það með-
al annars hlutverk mitt að leyfa fólki að heyra
þessa stórkostlegu tónlist," segir Schmilgun
og tekst allur á loft.
„Seinni verk Telemanns eru ekki erfið sem
slík, en þau eru allt öðruvísi en hann samdi á
sínum yngri árum og fram á miðjan aldur.
Handel breyttist ekki allan sinn tónsmíðaferil
og samdi stórkostleg verk í sama anda alla tíð.
Telemann var aftur á móti mjög opinn fyrir
nýjungum í tónsmíðum, hann var alltaf að
leita að nýjum leiðum til að koma hugsun sinni
á framfæri eins og heyra má til að mynda á
Upprisuóratóríunni sem við gáfum út fyrir
skemmstu en upphafið á því verki er ótrúlega
ólíkt þeim Telemann sem allir þekkja.“
Sífellt er Schmilgun á hnotskóg eftir nýjum
verkum til að gefa út þó hann sé búinn að
ákveða útgáfuáætlun næstu tveggja ára. „Eg
er sífellt að lesa um tónlist og ræða við tónlist-
armenn, ég fer til að mynda oft á Konunglega
bókasafnið í Kaupmannahöfn og fletti þar í
handritum og svo á ég vini um allan heim sem
benda mér á verk sem vert sé að skoða. Gott
dæmi um þetta er kannski þegar ég var í Jú-
góslavíu fyrir nokkru. Þegar ég var að lesa
ferðabók um landið áttaði ég mig á því að ég
þekkti ekki til neins júgóslavnesks tónskálds.
Eg fór því í tónlistarakademíuna í Belgrad og
var mér tekið opnum örmum, enda var ég
fyrsti útlendingurinn sem sýndi tónlistararfi
Júgóslava áhuga. Það kom og á daginn að þar
var mikið af frábærlega skemmtilegri tónlist
sem við erum síðan byrjaðir að gefa út og
heyra má á disknum með Sönginn um Ohrid
eftir Stevan Hristic sem við gáfum út fyrir
stuttu.
Reynum að gefa sem fyllsta mynd
Schmilgun segir að fyrirtækið hrindi gjarn-
an úr vör sérstökum útgáfuröðum eins og með
Telemann og þannig hafi það til að mynda gef-
ið út verk Hindemiths, sem séu því miður þær
plötur útgáfunnar sem selst hafi hvað minnst.
„Við reynum að draga fram í dagsljósið verk
höfunda sem eru að ósekju gleymdir og þá að
gefa sem fyllsta mynd af þeim, mönnum eins
og Korngold, Börresen eða Pfitzner, óteljandi
tónskáld eru þess virði að gefa út og ef það er
þess virði að gefa út einn disk með viðkomandi
listamanni, en þá ekki annað sem hann samdi
þess virði að það sé gefið út?
Eg hef sérstaka ánægju af því að draga
fram í dagsljósið tónskáld sem fólk hefur
gleymt eða aldrei fengið að kynnast, gefa út
verk þess og sjá síðan aðrar útgáfur fylgja í
kjölfarið,“ segir Schmilgun, en nefna má
brautryðjendaverk CPO í að minna á
Hindemith og Komgold svo dæmi séu tekin.
Aðspurður hvers vegna CPO gefi ekki út
þekktari tónskáld til að auka sölu bendir
Schmilgun á að þekktu tónskáldin séu ekki að
seljast og að stórfyrirtækin sem gefi ekki ann-
að út en það sem hafi komið út áður og helst
mörgum sinnum standi öll illa um þessar
mundir. „Það hefur engan tilgang að gefa út
meira af Mozart eða Beethoven nema þegar
flytjendur eru listamenn sem geta túlkað
verkið á áður óþekktan hátt eða sýnt okkur
eitthvað nýtt í verkinu sem við ekki höfum áð-
ur séð. Þannig ákvað ég til að mynda að gefa
út píanóverk Schumanns vegna þess að þegar
ég heyrði flutning Volker Banfields á verkinu
var það eitthvað sem ég hafði eklci heyrt áður.
Okkar aðal er þó að sinna því sem aðrir láta
vera og þannig hefur okkur vegnað best.
Stórfyrirtæki era sífellt að leita að ein-
hverju sem geti slegið í gegn, náð til fjöldans
og fyrir vikið sinna þau ekki áhugamönnum
um sígilda tónlist sem snúa sér að okkur. Við
leggjum líka áherslu á að vanda eins og unnt
er til útgáfunnar og þannig er jafnan mikil
vinna lögð í bæklinginn sem fylgir, að hafa
hann sem veigamestan og gefa sem lbesta
mynd af þvi sem á disknum er. Það skiptir líka
höfuðmáli að standa vel að verki mlisþegar
verið er að gefa út tónskáld sem fáir eða engir
þekkja utan heimalands þess og brennur á
okkur að sýna því sóma.
Ég setti mér það í upphafi að skapa útgáf-
unni það nafn að fólk væri tilbúið að taka
áhættu bara út á merkið, að það gæti treyst
því að það sem CPO gæfi út væri þess virði að
það væri gefið út og mér finnst sem það hafi
tekist," segir Schmilgun og vissulega hefur
hann ástæðu til að vera ánægður með verk
sín.

'
$ 1
Tilþrifamikil messa
TðNLIST
Ilallgrfmskirkja
MÓTETTUKÓR
HALLGRÍMSKIRKJU
Mótettukór Hallgrímskirkju, kamm-
ersveit og einsöngvararnir Þóra Ein-
arsdóttir, Monica Groop, Gunnar
Guðbjörnsson og Kristinn Sigmunds-
son fluttu H-moll messuna eftir Jo-
hann Sebastian Bach, undir sljórn
Harðar Áskelssonar. Sunnudagurinn
15. ágúst, 1999.
MARGT hefur verið ritað um H-
moll messuna undanfarið og lítil
þörf að bæta þar nokkra við, er
varðar sögu verksins og gerð.
Verkið hefst á miskunnarbæninni
Kyrie og er þessum þætti, sam-
kvæmt venju, skipt í þrjá hluta.
Fyrsti hlutinn hefst á hægum
fjögurra takta tignarlegum inn-
gangi en síðan hljómar hinn eigin-
legi kyrie-kafli með meistaralegri
fúgu, sem auk margs annars er
fræg fyrir snjallt fúgustef. Yfir-
skrift fúgunnar er Largo ed un
poco piano og það var einmitt meg-
insvipur fúgunnar í mótun Harðar,
með breiðum línum og í heildina
ekki með miklum styrk og var
flutningurinn útfærður með þeirri
gætni, sem á við, þegar biðja skal
sér miskunnar. Annar hlutinn er
Christe eleison, saminn fyrir tvo
sóprana, fiðlurödd og continuo.
Þóra Einarsdótth- og Monica Groop
sungu þennan fagra dúett, sem í
efnisskrá er ranglega kallaður
„keðjusöngur". Söngur þeirra var
ágætlega útfærður en líklega er
„tessatura" dúettsins í heild of lág
fyrir Þóra, sem ekki náði að syngja
sig í gegn, nema á efra tónsviðinu.
Fiðluröddin, sem er sérlega
skemmtileg, var mjög vel flutt af
fiðlusveitinni.
Þriðji hluti Kyrie er fúga, þar
sem hljóðfærin fylgja nær algjör-
lega raddskipan kórraddanna, fyrir
utan continuo, sem er fimmta rödd-
in. Þessi kafli er sýnisbók í radd-
fleygun og kontrapunktískum
vinnubrögðum. Fúgan er tignarlegt
verk og var þannig flutt undir
stjórn Harðar.
Annar þáttur verksins er Gloria
og skiptist hann í níu hluta. Fyrsti
hlutinn, Gloria, er eins konar
„Concerto grosso", hljómrænn og
raddskipanin oftast brotnir hljómar
og er þar margt að heyra, sem
minnir á ákveðinn Brandenburgar-
konsert. Til leiks bætast í hópinn
þrír trompetar og pákur og var
þessi glæsilegi hluti Gloria mjög vel
fluttur. Þegar kemur að textanum
„Et in terra“ breytist ritháttur
verksins og er raddferlið að miklu
leyti byggt á hljómboðum og víxl-
nótum, sem þó er brotið upp með
hröðum línum og brotnum hljómum
og var þessi þáttur magnaður upp
með sterkum andstæðum.
Þriðji hluti Gloria er „Laudamus
te“, sem Monica Groop söng mjög
fallega en á móti söngröddinni var
lína fyrir einleiksfiðlu, sem konsert-
meistarinn Unnur María Ingólfs-
dóttir lék, en hélt sig allt of mikið
til hlés, hvað varðar styrk. Þessi
ritháttur, sem einnig einkennir
Christe eleison, er svipaður og
Bach notaði í kóralforspilunum og
er eins konar tónsveigur um fram-
hugmyndina. Monica Groop söng
þessa erfiðu aríu mjög vel.
Gratias er tignarlegur kór,
byggður á tveimur stefjum og þar
sýnir Baeh kunnáttu sína í radd-
fleygun og þéttri skörun (eng-
fiihrung) stefja. Þetta er nánast
sama tónefni og lokakórinn, sem
gefur verkinu sterkari heild, þó að
mörgum þyki Bach hafa svikist um
að semja sérstaklega tignarlega
friðarbæn í lokin.
Dúettinn, Domine Deus, var
sunginn af Þóru Einarsdóttur og
Gunnari Guðbjörnssyni af öryggi
en flautusólóin var einstaklega vel
flutt af Martial Nardeau. Qui tollis
fyrir kór fylgir fast á eftir og eitt af
því sem einkennir stjórn Harðar er,
að hann leggur áherslu á mjúklegt
tónstreymi, er kom einstaklega fal-
lega fram í þessum sérstæða kór-
kafla.
Alt-arían fræga, Qui sedes, var
afburðavel sungin af Monicu Groop,
í fallegu samspili við óbóleik Daða
Kolbeinssonar. Þar eftir fylgdi hin
sérstæða bassa-aría Quoniam tu
solus Sanctus en samskipan hljóð-
færanna er líldega einstæð í tón-
verkasafni Bachs og fyrir utan frá-
bæran söng Kristins Sigmundsson-
ar var leikur Emils Friðfinnssonar
einstaklega góður, svo að hvergi
bar skugga á, í sérlega góðu sam-
spili við fagottleikarana Hafstein
Guðmundsson og Rúnar Vilbergs-
son. Lokakórinn, Cum sancto Spi-
ritu, var svolítið órólega fluttur,
enda tónmálið á köflum erfitt og
kröfuhart um nákvæmt samspil.
Um miðbik kaflans er þessi hljóma-
leikur rofinn með fúgu-innslagi,
sem í lokin er fléttuð saman við
sams konar hljómaleik og í upphafi
kaflans.
Þriðji þáttur verksins er Credo,
sem skiptist í átta hluta. Fyrsti
hlutinn, Credo, er stórbrotin kór-
fúga og strax á eftir fylgir önnur en
frjálsari kórfúga, sem báðar voru
mjög vel fluttar. Þriðji hlutinn er
dúett fyrir sópran og alt, Et in un-
um, sem Þóra Einarsdóttir og Mon-
ica Groop fluttu mjög vel og þar á
eftir sérkennilegur kórþáttur, þar
sem Bach leikur sér með krómat-
íska granntóna í fiðluröddunum.
Einn af hápunktum verksins er
passakalían, Crucifixus, sem er
hreint ótrúlega fagur kórkafli. And-
stæða hans er Et resurexit, fagnað-
arríkur tónaleikur, sem gerir mjög
miklar kröfur til samspils hljóm-
sveitar, sem á stundum vildi leika
laust í hendi, þó að allt kæmi að
lokum vel heim og saman, í tignar-
legu eftirspili hljómsveitarinnar.
Bassa-arían Et in Spiritum er
meðal frægari einsöngsþátta verks-
ins og var hann glæsilega sunginn
af Kristni Sigmundssyni í frábæru
samspili við óbóistana Daða Kol-