Morgunblaðið - 20.08.1999, Blaðsíða 29

MORGUNBLAÐIÐ
FÖSTUDAGUR 20. ÁGÚST 1999 29
UMRÆÐAN
Á Eyjabökkum
12. ágúst 1999
FIMMTUDAGINN
12. ágúst sl. var um-
hverfismálaráðherra,
Siv Friðleifsdóttir, á
ferð um fyrirhuguð
virkjanasvæði á há-
lendinu norðan Vatna-
jökuls. Ummæli ráð-
herrans um fyrirhug-
aða Fljótsdalsvirkjun
og gerð uppistöðulóns
á Eyjabökkum hafa í
senn vakið athygli og
valdið miklum von-
brigðum.
Siv Friðleifsdóttir
hefur lengi barist fyr-
ir umhverfisverndar-
sjónarmiðum og má í
því sambandi minna á vasklega
framgöngu hennar sem sveitar-
stjórnarmanns gegn fyrirætlunum
um íbúðarbyggð á vestursvæði
Seltjarnarness fyrir nokkrum ár-
um. Bæði vegna ferils hennar og
þess mikilvæga embættis sem hún
gegnir nú hefði mátt ætla, að hún
vandaði betur ummæli sín og ekki
síður þá vettvangskönnun, sem
hún gerði á Eyjabökkum.
Upplifun hvers einstaklings,
sem kemur í fyrsta sinn á Eyja-
bakkasvæðið er auðvitað mismun-
andi, en þennan fagra sumardag
voru fleiri á ferð um Eyjabakka-
svæðið en umhverfismálaráðherra
og könnuðu það og upplifðu með
öðrum hætti en ráðherrann.
í frásögn Morgunblaðsins 13.
ágúst sl. af ferð ráðherrans á áð-
urnefnd virkjanasvæði daginn áð-
ur segir m.a.:
„Ráðherra fór inn að fyrirhug-
uðu stíflustæði við Eyjabakka og
gekk áleiðis upp í hlíðar Snæfells í
ágætu skyggni."
Ef ég skil þessa lýsingu rétt, þá
hefur ráðherrann komið að Eyja-
bökkum norðan frá, en frá stíflu-
stæðinu þar er vegalengdin suður
að Eyjabakkajökli um 10 km. Fyr-
irhugað uppistöðulón mun verða
4-5 km breitt og ná inn að jöklin-
um. Til að skoða svæðið hefur ráð-
herrann því litið yfir Eyjabakkana
úr norðri og fengið grófa mynd af
gróðurfari svæðisins. Fyrirhugað
lónsstæði er 44 ferkílómetrar að
stærð, sem jafngildir hálfu Þing-
vallavatni. Miðlunarrými þess yrði
500 gígalítrar og hæð þess 664
metrar yfir sjávarmáli. Lónið yrði
tiltölulega grunnt, þar sem halli
undirliggjandi lands er lítill.
Þannig fellur þetta landssvæði
ekki vel til gerðar uppistöðulóns
og tiltölulega mikið landflæmi fer
undir vatn. Stíflugarðurinn við
norðurenda lónsins yrði meira en
4 km á lengd. Gott er að átta sig á
útliti lónsins ef skoðuð er mynd
Landsvirkjunar af Eyjabökkum,
þar sem fyrirhugað lón hefur verið
sett inn á myndina. Þessi mynd
var birt í C blaðauka Morgun-
blaðsins 27. september sl. og birt-
ist væntanlega einnig með þessari
grein.
Ferðalangar á vegum Ferðafé-
lags Islands, þ.ám. undirritaður,
skoðuðu Eyjabakkasvæðið sama
dag og umhverfismálaráðherra og
gengu meðfram öllu Eyjabakka-
svæðinu að vestanverðu frá Þjófa-
hnjúkum í suðri langleiðina norð-
ur að fyrirhuguðu stíflustæði.
Þessi ganga tekur röskar 6 klst.
og gefur góða mynd af gróðurfar-
inu í þessari einstæðu hálendisvin,
sem Eyjabakkasvæðið er. Eftir að
gengið hefur verið yfir urð og
grjót inn að Eyjabakkasvæðinu
tekur við nær samfellt gróðurbelti
í undirhlíðum Snæfells og sífellt
stækkandi gróðurþekja inn að
jökulaurunum við Jökulsá, en þétt
grænt belti þekur nyrsta hluta
Eyjabakkasvæðisins.
Um frekari lýsingu
á gróðurfari á Eyja-
bökkum leyfi ég mér
að vísa í Árbók Ferða-
félags íslands frá ár-
inu 1987, en hún er af-
ar vel skrifuð af Hjör-
leifi Guttormssyni,
fyrrverandi iðnaðar-
ráðherra og alþingis-
manni. Það vekur
undrun, að sá sami
Hjörleifur hafi í ráð-
herratíð sinni (árið
1981) „opnað Lands-
virkjun leiðina að
náttúruperlu Austur-
lands, Eyjabökkum“,
eins og Olafur Örn
Haraldsson, alþingismaður og um-
hverfisverndarsinni, bendir á í
Morgunblaðsgrein 5. nóvember sl.
undir heitinu „Fljótsdalsvirkjun í
umhverfismat". A það ber þó að
líta, að afstaða almennings og
náttúruverndarsamtaka til stíflu-
gerðar og myndunar uppistöðu-
lóns á Eyjabökkum hefur ger-
Umhverfisvernd
Þennan fagra
sumardag, segir Ólafur
F. Magnússon, voru
fleiri á ferð á
Eyjabakkasvæðinu en
umhverfísmálaráðherra
og könnuðu það og
upplifðu með öðrum
hætti en ráðherrann.
breyst á þeim 18 árum, sem liðin
eru síðan Landsvirkjun var heim-
ilað að reisa og reka virkjun Jök-
ulsár í Fljótsdal. f dag er ekki
lengur hægt að sökkva Eyjabökk-
um í kyrrþey! Verði hins vegar
ráðist í Fljótsdalsvirkjun bera Al-
þingi og sitjandi ríkisstjórn alla
ábyrgð en hvorki forráðamenn
Landsvirkjunar né fyrrverandi
ráðherrar.
Áðurnefndur ferðahópur Ferða-
félags íslands hafði á leið sinni til
Eyjabakka ferðast um
Sprengisand og hálendið norðan
Vatnajökuls í fimm daga og skynj-
að þá miklu auðn og gróðurleysi,
sem einkennir nær allt þetta
svæði. Alger umskipti verða við
komuna á Eyjabakka vegna gróð-
ursældar þar. Kyrrð þessa fagra
og veðursæla fjallasalar milli
Snæfells og Vatnajökuls er helst
rofin af gæsahópum á flugi og
söng mófugls og kemur á óvart að
sjá talsvert af lóu í meira en 650
metra hæð yfir sjávarmáli. Mýbits
varð ekki vart á Eyjabökkum
þennan dag, en þegar Ferðafé-
lagshópurinn kom að hinu nýja
uppistöðulóni Landsvirkjunar á
Hágöngum fimm dögum áður var
mýfiugnasveimurinn nánast til
vandræða. Það er íhugunarefni,
hvort bitmý verði fylgifiskur fyrir-
hugaðs uppistöðulóns á Eyjabökk-
um og að fleiri umhverfisþættir
geri þetta svæði ekki lengur fýsi-
legt til útivistar, ef af virkjunar-
framkvæmdum verður. Er þá
sjónmengunin af fyrirhuguðu lóni
ekki tekin með í reikninginn.
Margir hafa látið í ljós ótta við,
að gerð uppistöðulóns á Eyja-
bökkum leiði til þess, að jökulleir
safnist fyrir meðfram lóninu og
valdi síðan uppblæstri. Þetta gæti
leitt til þess, að austurhlíðar Snæ-
fells yrðu gróðurvana og að upp-
blástur hæfist á Fljótsdalsheiði.
Að lokum gæti hið gróðursæla há-
lendi austan Snæfells orðið þeim
eyðingaröflum að bráð, sem þegar
hafa unnið sitt verk um stóran
hluta hálendisins norðan Vatna-
jökuls. Augljóst er að Siv Frið-
leifsdóttir er annari'ar skoðunar
þegar hún segir:
„Fuglinn sem er þarna í 2-3
vikur á ári mun færa sig til og
virkjanaframkvæmdirnar munu
ekki skaða stofninn. Hann mun
áfram hafa graslendi í kringum
lónið, en væntanlega koma betri
upplýsingar um þetta fram í frum-
matsskýslu þeirri sem Lands-
virkjun vinnur nú að.“
Ég skora á Siv Friðleifsdóttur
umhverfismálaráðherra, að rök-
styðja þá skoðun sína, að gras-
lendi í kringum fyrirhugað Eyja-
bakkalón muni ekki eyðast. Ég
skora jafnframt á hana, að skýra
þá fullyrðingu sína, að Eyjabakka-
svæðið sé „ekki einsdæmi á ís-
lenskan mælikvarða", sem gróður-
heild í mikilli hæð. Finnst ráð-
herranum e.t.v. nóg að varðveita
Þjórsárver, sem sýnishorn fyrir
votlendissvæði á hálendi íslands?
Ég hef áður lýst þeirri skoðun
minni, að sátt geti ekki náðst um
núverandi áform um virkjanir
norðan Vatnajökuls og að aðrir og
umhverfisvænni virkjunarkostir
eigi að hafa forgang. Þá er m.a. að
finna á vatnasviði Þjórsár, þar
sem hægt er að virkja án þess að
fórna náttúruperlum á borð við
Eyjabakkasvæðið. Þessi skoðun
mín hefur styi'kst við að koma á
Eyjabakkasvæðið og sjá fegurð
þess með eigin augum.
Höfundur er læknir og borgarfull-
trúi f Reykjavfk.
Ólafur F.
Magnússon
Á myndinni er horft til norðurs yfir Eyjabakkana, þar sem fyrirhugað
lón hefur verið sett inn á myndina af Laudsvirkjun, en lónið er um
44 ferkflómetrar að stærð.
Stórslys -
engin rannsókn
ÞAÐ er föst regla
þegar alvarleg slys
verða og alveg undan-
tekningarlaus þegar
mannskaði hlýst af
slysi að ítarleg lög-
reglurannsókn fer
fram á orsökum þess.
Er ætíð kannað ræki-
lega hvort eitthvað það
hafi gerst sem getur
gefið tilefni til opin-
berrar ákæru. Slys af
völdum veðurs eða
náttúru eru ekki und-
anskilin enda verður
að kanna hvort viðeig-
andi öryggisráðstafan-
ir hafi verið gerðar
Páll Arnór
Pálsson
um að hnekkja mati
Ríkissaksóknara og
leggja fyrir hann að
fyrirskipa rannsókn
eða þá að setja sér-
stakan lögreglustjóra
til að rannsaka hið vo-
veiflega slys. Þessi
undarlega málsmeð-
ferð vekur furðu og oft
hefur farið fram lög-
reglurannsókn af
minna tilefni.
Það er ekki furða
þótt sumir aðstand-
endur þeirra sem fór-
ust séu reiðir vegna
framkomu yfirvalda í
þessu máli og sú fram-
o.s.frv. Það útilokar ekki rannsókn
að fremur ólíklegt sé að til ákæru
komi.
Við Súðavíkurslysið fór engin
lögreglurannsókn fram af einhverj-
um ástæðum og þrátt fyrir að
mörgum hafi þótt tilefni til að
rannsaka rækilega þátt almanna-
varna, skipulags og sveitarstjórn-
ar. Vöknuðu strax margar spurn-
ingar um hvort eðlilega hefði verið
staðið að viðvörunum til íbúa og
kröfum um ílutning á öruggari
staði. Tveim mánuðum eftir slys
fór lögmaður aðstandenda þeirra
sem fórust, Arnmundur Baekman
hrl., fram á það við dómsmálaráð-
herra að skipuð yrði sérstök rann-
sóknamefnd vegna slyssins, enda
var aðstandendunum ofboðið að-
gerðarleysið. Honum var befit á,
tæpum tveimur mánuðum síðar, að
snúa sér til Ríkissaksóknara ef
hann hefði eitthvað að kæra. Ríkis-
saksóknari vildi ekki taka á málinu
og standa fyrir rannsókn þrátt fyr-
ir ítrekaðar beiðnir þar sem honum
þótti ekki neitt fram komið sem
benti til þess að einhver yrði
ákærður.
Synjun Ríkissaksóknara er
nokkuð sérstæð. Hann lætur
nægja að byggja ákvarðanir sínar
á skýrslum Almannavarna ríkisins
og bréfum nokkurra einstaklinga
og tekur skýringar þeirra gildar án
þess að grafast fyrir um sannverð-
ugleika frásagnar þeirra. Aðeins
óhlutdræg og opinber rannsókn
getur leitt hið sanna í ljós. AI-
mannavarnir hafa ekki það rann-
sóknarvald sem lögregla hefur
samkvæmt lögum um meðferð op-
inberra mála og því ekki eðlilegt að
nota skýrslu þeirra við ákvörðun
um hvort einhver hafi gerst brot-
legur, sérstaklega í svo viðamiklu
máli. Fjöldi manna sem komu við
sögu slyssins hefur aldrei verið
spurður af réttum aðilum, þ.á m.
þeir sem biðu milli vonar og ótta
eftir upplýsingum eða fyrirmælum
svo og þeir sem voru í símasam-
bandi við þá er fórust í snjóflóðun-
um allt undir hið síðasta. Þær
rannsóknir sem hafa farið fram eru
ekki annað en skriflegar skýringar
þeirra sem voru í stjórnunarstörf-
um á þeim tíma er slysið varð.
Dómsmálaráðherra hefur ekki
orðið við kröfu eins aðstandenda
koma verður til þess að ýfa upp
sárin. Ragna Aðalsteinsdóttir,
bóndi á Laugabóli, missti dóttur og
barnabarn í snjóflóðinu og hún
sættir sig ekki við að rannsókn
skuli ekki fara fram. Henni er tíð-
Súðavíkurslysið
Hvers vegna fæst ekki
lögreglurannsókn sam-
kvæmt lögum, spyr
Páll Arnór Pálsson,
á einu mesta mann-
skaðaslysi þessarar
*
aldar á Islandi?
rætt um óréttlætið sem blasir við
og þá sérstaklega að mannorð
þeirra sem við stjórnvölinn sátu
eða gegndu störfum með ábyrgð
skuli vega meira en mannslífin.
Hvers vegna fæst ekki lögreglu-
rannsókn samkvæmt lögum á einu
mesta mannskaðaslysi þessarar
aldar á íslandi? Slysið hafði þá sér-
stöðu að snjóflóðið sem olli því átti
ekki að koma á óvart og því var
nauðsynlegt að hlutlaus opinber
rannsókn færi fram á öllu varðandi
slysið.
Það er rétt að dómsmálaráð-
herra geri þjóðinni grein fyrir því
hvers vegna lögreglurannsókn fór
ekki fram.
Höfundur er starfandi
hæstaréttarlögmaður í Reykjavík.
HUGBUNAÐUR
FYRIRWINDOWS
Frábær þjónusta
KERFISÞROUN HF.
Fákafeni 11 • Sími 568 8055
www.islandia.is/kerfisthroun
Suðurlandsbraut 52, við Faxafen • Fax 530 1501 • www.husakaup.is
BYGGGARÐAR - IÐNAÐARHÚSNÆÐI
650 fm iönaöarhúsnæöi að mestu á einni hæð m..góðum innkeyrsludyrum á báðum hæðum og allt
að 4,5 metra iofthæð. Engar súlur á efri hæð og nýting því mjög góð. Góðar skrifstofur og lyftuop á
milli hæða. Húsið stendur í enda botnlanga og er gott athafnarými kringum húsnæðið og næg
bílastæði. Eignin öll (góðu standi. Getur nýst margs konar iðnaði eða inn-/ útflutningsfyrirtækjum.
Verð 35 millj. Frekari upplýsingar veitir Magnús Einarsson á skrifstofu okkar.
lt.I .A G . S ASA I\ (£> 530 *■ 500
EIGNASALAN flÉ HÚSAKAUP