Morgunblaðið - 07.09.1999, Blaðsíða 28

28 ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Verk Hjartar Hjartarsonar í IS
Kunst í Ósló.
Hjörtur
Hjartarson
sýnir í Osló
NU stendur yfír sýning Hjartar
Hjartarsonar í IS Kunst gallery &
café í Ósló. Yfíi'skrift sýningarinnar
er Fólk, nýjar teikningar og sækir
Hjörtur hugmyndir sínar í atburði
hversdagsins. Hjörtur útskrifaðist
úr MHI árið 1996 og frá Granada á
Spáni ári síðar. Hjörtur hélt sýn-
ingu á Spáni í sumar og í Bílar og
list í Reykjavík.
IS Kunst galleiy & café er list-
munasala sem leggur áherslu á list
eftir íslenska listamenn og er með
verk eftir tæplega 70 listamenn (þar
af tvo norska).
Orgeltón-
leikar í Sel-
fosskirkju
TÓNLEIKARÖÐ Selfosskirkju
verður framhaldið í kvöld, þriðju-
dagskvöld. Þá leikur Reynir Jónas-
son, organisti við Neskirkju í
Reykjavík, á orgelið kl. 20.30.
Reynir hóf nám í orgelleik hjá
Páli Kr. Pálssyni og var í einn vetur
við nám í Danmörku. Hann stund-
aði nám hjá dr. Róbert A. Ottóssyni
í söngstjóm og tónfræði. Hann var
organisti og stjórnandi lúðrarsveit-
ar á Húsavík. Hann hefur ennfrem-
ur stundað nám hjá Antonio Cor-
veiras, Hauki Guðlaugssyni, Pavel
Schmidt o.fl. Reynir lauk 8. stigi í
orgelleik frá Tónskóla Þjóðkirkj-
unnar.
„List um
list“
Ljósmynd/Bragi Ásgeirsson
Dæmi frá 17. öld um náið samband milli grunnmálunar, sjálfrar
málunartækninnar og handbragðs listamannsins.
MYNDLIST
Listasafn Kópavoas
FORVARSLA LISTAVERKA
FARANDSÝNING FRÁ
FLÓRENZ
Opið alla daga frá kl. 12-18. Lokað
mánudaga. Til 10. október. Að-
gangur 200 krónur. Skrá í formi
hugleiðinga um nútíma forvörslu
200 kr.
FORVARSLA er heitið á við-
gerðum hvers konar handgerðra
listaverka sem listíða, og telst
mikið mál í heimi hér. Er dregið
af latneska nafninu Konservator
en svo nefnast sérmenntaðir
menn í viðhaldi og viðgerðum
listaverka, handíða og handrita,
einnig muna á náttúrusögusöfn-
um. Almennara og skilvirkara er
hugtakið „Restaurator", einnig
komið úr latínu, og er til á fjölda
tungumála sbr. „restaurere“ þ.e.
endurreisa, endurgera, og á allt í
senn við lagfæringar og viðgerðir
á listaverkum, antíkmunum og
húsum.
Forvörslu og viðgerðum hefur
ekki verið gefinn tiltakanlegur
gaumur á Islandi hvað myndlist-
arverk snertir fyrr en á síðustu
árum, helst fyrir tilkomu Morkin-
skinnu og forvörsluverkstæðis
Listasafns Islands. Hér áttu Is-
lendingar til skamms tíma trú-
lega enn eitt metið í vanrækslu
og amlóðahætti og áður varð í
flestum tilvikum að senda sködd-
uð listaverk til útlanda, helst til
Ríkislistasafnsins í Kaupmanna-
höfn, og munu viðgerðirnar hafa
kostað ærið fé, ósjaldan mun
meira en myndirnar í innkaupi.
Ennþá verr stendur málunar-
tækni hvers konar og hefur aldrei
verið sinnt á markvissan hátt í
listaskólum frekar en almennri
sjónmenntasögu í víðasta skiln-
ingi, sem er nokkuð annað en
hrein listasaga, og er af hvoru-
tveggja mikill vansi. Að öllu sam-
anlögðu er þetta þrennt þó
grunnur listsræns uppeldis, sem
æskilegt er að allir listnemar
þekki meira eða minna til, þótt
svo sjálf forvarslan sé að stórum
hluta til hreint handverk. Erlend
listasöfn eru farin að leggja meiri
áherslu á milliliðalausa miðlun
aðskiljanlegustu þátta málunar-
tækni til safngesta, ásamt hvers
konar fróðléik um tilorðningu
myndlistarverka. Þannig varð á
vegi mínum spánný deild í Lista-
höll Hamborgar í október sl. sem
hafði með bakgrunn, vinnsluferli
og efni málverka að gera og þar
festi ég mér stórfróðlega bók er
ber heitið: „Ekki aðeins með
pensli og olíu, 99 málarar í Lista-
höll Hamborgar og málunar-
tækni þeirra“. Tæpum tveim
mánuðum seinna kom ég í tvö
herbergi Kunstforum í Berlín,
þar sem hægt var að fá allar upp-
lýsingar um listaverk safnins á
stórum og afar fullkomnum
tölvuskjám. Hafi einhver mynd-
listarmaður einhvern tímann sagt
að söfnin væru besti skólinn, sem
margur hefur x-aunar fullyrt í
tímans rás, má það vissulega til
sanns vegar færa og í n'kara
mæli en nokkru sinni fyrr ...
Það var eðlilega af drjúgri for-
vitni sem rýnirinn nálgaðist
framnínginn, List um List, í
Listasafni Kópavogs fyrr í sum-
ar. Um var að ræða farandsýn-
ingu á forvörslu listaverka, sem
sett er upp í samvinnu við
l’Instuto per l’Arte e il Restauro
vPallazzo Spinelli“ í Flórenz,
ítalska sendiráðið á Islandi og
Itölsu menningarmiðstöðina í
Osló. Þar sem hún stóð einungis
yfir eina helgi gafst skiljanlega
ekki tóm til neinna skrifa í það
sinnið, en nú er hún komin aftur
á fyrri stað og verður þar til 10.
október. Engum blöðum er um
það að fletta að sýningin á afar
mikið erindi til Islands, og þess
vegna kom frumstæð fram-
kvæmd hennar mér strax meira
en lítið spánskt fyrir sjónir. Fyrir
hið íyrsta voru allir textar á
ensku og ítalskt tal á myndbandi
sem í gangi er. Atti eðlilega von á
að nægur tími hafi unnist til að
bæta úr þessu er mig bar að
garði á dögunum, enda naumast
tiltakanlega mikið verk að þýða
textana á spjöldunum og mynd-
bandinu. Það hafði þó ekki verið
gert en hins vegar var komin við-
bót í formi ljósprentaðs texta sem
er 9 heftaðar síður, þar sem til-
greindar eru allar aðferðir sem
notaðar eru við sjálfa forvörsl-
una; „Hugleiðingar um nútíma
forvörslu", sem virðist í raun
frekar í formi skilaboða og al-
mennra upplýsinga til nemenda á
verkstæðum en hins tilfallandi
sýningargests. Gæti einnig hafa
verið upplýsandi fyrirlestur í fá-
mennum hópi áhugamanna.
Saknaði jafnt almenns fróðleiks
um tildrög sem aðdraganda sýn-
ingarinnar, sem kemur þó að
hluta til fram í fréttatilkynningu
(!), hver væri höfundur hugleið-
inganna og þýðandi þeirra. Hins
vegar er textinn gild viðbót sem
gott er að hafa á milli handanna,
þó svo að þýðingin virki á köflum
innhverf og stofnanaleg. Það
kemur gestinum og sýningunni í
sjálfu sér þannig ekki hið
minnsta við, að forvörðurinn njóti
enn ekki þeirrar faglegu virðing-
ar sem hann verðskuldar, og að
ekki skuli vera fyiir hendi laga-
leg viðurkenning á réttarstöðu
hans og reglugerð um starfs-
greinina, eins og þar stendur.
Það er stéttarfélagsmál sem
kemur sömuleiðis forvörslu í
innsta eðli sínu lítið við. Hver
upplýstur maður hlýtur hins veg-
ar að vera því hjartanlega sam-
mála, að þörf sé á heildrænni
stefnumótun sem tekur til vernd-
unar umhverfisins í víðasta skiln-
ingi og varðveislu og verndunar
handvei’kshefðanna. Það mun
hins vegar mörgum nýr og afleit-
ur fróðleikur, að hvergi séu fyrir
hendi viðmiðunarreglur um sér-
hæfða menntun í faginu og að
hvorki menningarstofnanir né
stjórnmálamenn hafi gefið til
kynna hvemig þau sjái fyrir sér
hlutverk forvöi’slu í framtíðinni.
Á síðustu tímum myndfalsana í
stórum stfl, er afar mikilvægt að
menn geri sér nokkra grein fyrir
eðli forvörslu og málunartækni.
Það gæti aftrað stórslysum við
uppsetningu fornminjasýninga og
innkaup listaverka á söfn eins og
hér hefur gerst, er alls ófróðir
menn um þessa þætti hafa átt í
hlut, þótt bóklegir fræðititlar
væru í lagi.
Hvernig sem á málið er litið, er
forvarsla eitt hið mikilvægasta i
starfsemi safna, allt í senn til að
sjá um viðhald listaverka, að
tryggilegast sé gengið frá þeim,
fyrii-byggja slys og vei'a til ráðu-
neytis við innkaup ef einhver vafi
leikur á um höfund myndverka.
Þá eykur það vægi foxvörslunn-
ar að á þessum tímum hvers kon-
ar tilrauna með efni og útfærslu
myndverka, verða óhjákvæmilega
einhver mistök og hendir jafnvel
nafnkenndustu listamenn samtíð-
arinnar, allt frá pop-listamönnum
fram á daginn í dag og mætti
nefna hér fjölda dæma. Jafnvel
myndir Anselms Kiefers, enx þeg-
ar farnar að láta á sjá og sumar í
svo slæmu ástandi að eiginlega
ættu þær að óbreyttu ekki að vera
til sýnis almenningi. Ekkert lista-
vei-k varðveitist að eilífu í upp-
nxnalegri mynd, en hér hefði Ál-
bi-echt Diirer væntanlega rifið í
hár sér, því hann vildi að myndii'
sínar héldu sér hreinar og ferskar
í 500 ár!
Að öllu samanlögðu nær sýn-
ingin List um list ekki tilgangi
sínum eins og frá henni er geng-
ið, fer um margt fyrir ofan gai'ð
og neðan, og er að auk alltof smá
í sniðum, virkar tóm og innihalds-
lítil þótt hún beri í sér ómældan
fróðleik og myndbandið sé hið
áhugaverðasta. En ef hún mark-
ar upphaf stærri og skilvii'kari
framníngs á sviðinu og verður til
aukins og almennari skilnings á
þýðingu forvörslu og málunai'-
tækni mega menn meira en vel
við una.
Bragi Ásgeirsson

í leit að lífi
KVIKMYIVDIR
lláskólabfó
BRASILÍUSTÖÐIN
„Central do Brasil" ★★★
Walter Salles/Brasilía 1998.
UM aðaljárnbrautarstöðina í Ríó
de Janeii'o fara þúsundir manna á
dag. Mitt í þessum ys og þys, skít
og hávaða situr hin fúla Dora, sem
eitt sinn var kennari, en skrifar nú
bréf fyrir fólk sem hún fyrirlítur.
Ana kemur með níu ára son sinn,
Josué, til Doru og lætur hana
skrifa bréf til foður hans sem hann
hefur aldrei þekkt. Þegar Ana deyr
af slysförum tekur Dora, af ein-
hverjum ástæðum, Josué með sér
heim, og það á eftir að mýkja vexnx-
lega gamalt og harðnað hjarta
keriingar.
Brasflíustöðin er saga af tveimur
ólíkum manneskjum sem leggja af
stað í leiðangur þvert yfir Brasilíu í
leit að nýjum byrjunai-reit; Josué í
leit að pabba sínum, en Dora í leit
að sjálfri sér og nýrri og bjartari
lífssýn. Handritið er ekki sérlega
viðburðamikið, heldur lýsir á
skemmtilegan og hugljúfan hátt
samskiptum Josué og Doru. Strák-
urinn er skemmtilegur, hreinskil-
inn, næmur á umhverfið og fólk og
grípur tækifærin sem gefast. Dora
hefur í rauninni aldrei gefið lífinu í
sjálfri sér, eða lífinu almennt, tæki-
færi til að blómstra, heldur logið,
komið sér létt frá hlutunum og
reynir af vanmáttugri illkvittni að
ráðskast með líf fólksins sem hún
skrifar fyrir. Það verður ekki annað
sagt en að Fernanda Montenegro
og Vinícius de Oliveira séu stór-
kostleg í hlutverkum sínum sem
Dora og Josué. Samleikur þeirra er
einstaklega áhrifaríkur; það er
ótrúlegt hversu sannfærandi þessi
tíu ára fyrrverandi skóburstari er,
hvernig kellu tekst að leika á móti
algjörlega óreyndum leikara og
honum að hafa í fullu tré við hana.
Myndin gefur áhorfendum einn-
ig nýja og upplýsandi sýn á Brasil-
íu og brasilísku þjóðarsálina, bæði
gegnum fólkið sem Dora skrifar
fyrir og fólkið sem þau skötuhjú
kynnast á leiðinni. Höfuðbox-ginni
er lýst sem grimmum og hörðum
heimi þar sem einmana fólk hefur
ekki tíma fyrir tillitssemi og þar
sem eins dauði er annars brauð.
Falleg myndataka sýnir stórkost-
lega landsbyggðina, þar sem óupp-
lýst og fátækt fólk býr. Það er smá
landkynningarbragur á þessari
vegamynd, en hún er skemmtilega
laus við allar klisjur og örugglega
mjög áreiðanleg.
Saga stráksa og kerlingar er fal-
leg saga af fólki í leit að betra lífí.
Hún er skemmtileg og forvitnileg
stundarvera í framandi heimi.
Hildur Loftsdóttir
J