Morgunblaðið - 24.10.1999, Side 14

Morgunblaðið - 24.10.1999, Side 14
14 SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1999 If MORGUNBLAÐIÐ INNBLÁSINN ANDI Tónlistarhátíðin Norðurljós hefst í Lista- safni Islands í kvöld. Þá leikur strengja- kvartettinn Quatuor Mosaiques, sem Árni Matthíasson segir með fremstu strengja- kvartettum heims. LISTIR Morgunblaðið/Jón Svavarsson Quatuor Mosaiques, Erich Höbarth, Andrea Bischof, Anita Mitterer, Christophe Coin. * KVÖLD hefst í Listasafni ís- lands tónlistarhátíðin Norður- ljós með tónleikum Quatuor Mosaiques, sem er með fremstu strengjakvartettum heims um þess- ar mundir. Kvartettinn er tólf ára gamall og honum hefur hlotnast fjöldi viðurkenninga fyrir leik sinn og segja má að hver einasta plata sem hann hefur sent frá sér undan- farin ár hafí hlotið verðlaun og við- urkenningar. Félagar í kvartettnum eru fíðluleikararnir Erich Höbarth og Andrea Bischbf, lágfiðluleikarinn Anita Mitterer og sellóleikarinn Christophe Coin. Erich Höbarth verður fyrir svör- um um tilurð og tilgang Quatuor Mosaiques en auk þess að vera fé- lagi í honum er hann leiðtogi Concertus Musicus, sem mikið hef- ur tekið upp af barokktónlist. Hann segir að Christophe Coin hafi oft leikið með Concertus Musicus sem gestaleikari og þá hafí kviknað sú hugmynd að setja saman kvartett sem léki á upprunaleg hljóðfæri. Þetta var fyrir tólf árum og þá var fátt um slíka kvartetta, líklega ekki nema tveir eða þrír sem nokkuð kvað að að sögn Höbarths. Hann segir að kvartettmeðlimir hafi þeg- ar kunnað samstarfinu vel og hljóm- ur þeirra fallið mjög vel saman. „Það var eiginlega aldrei tekin ákvörðun um að við værum starf- andi fastmótaður kvartett, það má segja að allt hafi þetta komið smám saman og af sjálfu sér.“ Höbarth segir að nafn kvartetts- ins sé þannig til komið að um tíma hafi þau tengst hópi tónlistarfólks sem kallaðist Mosaique og Coin stofnaði og tekið nafnið þaðan. Sá félagsskapur leystist upp vegna anna Coins og eftir varð kvartettinn sem tók upp tónleikahald í Frakk- landi og var svo vel tekið að ákveðið var að fara í hljóðver sem aftur kall- aði á meiri vinnu við spilamennsku. Fyrsti diskurinn sem Auvidis gaf út með Mosaiques-kvartettinum var strengjakvartettar eftir Haydn. Höbarth segir að það hafi legið beint við að leika Haydn á uppruna- leg hljóðfæri með gimisstrengi því tónlist hans falli mun betur að slík- um leik en til að mynda kvartettar Schuberts eða Beethovens. „Kvar- tettar Haydns verða skýrari og náttúrulegri með upprunalegum hljóðfærum, en einnig var lítið til af góðum upptökum á kvartettum Ha- ydns og nánast engar upptökur fá- anlegar á opus 20 kvartettunum, þótt síðar hafi fleiri upptökur bæst við. Þetta kom sér eðlilega vel fyrir okkur að byrja upptökuferilinn með verkum í lítilli samkeppni," segir Höbart og kímir. Okkar hljóðfæraleikur er málamiðlun Mikið hefur verið deilt um það hvort nota eigi stálstrengi og styrkt hljóðfæri eða upprunaleg með girn- isstrengjum þegar verk eru leikin eftir fyrri tíma tónskáld og sýnist sitt hverjum. Höbarth tekur ekki undir það að dregið hafi úr deilum um þessi mál og nefnir máli sínu tO stuðnings að víða í Þýskalandi eigi Mosaiques-kvartettinn erfitt upp- dráttar, því tónleikahaldarar þar vilji fá verkin flutt á nútímalegri hátt. Einnig hafi sitt að segja að tónlistarmenn leika í sífellt stærri sölum og erfitt að láta girnis- strengjahljóðfæri fylla slíka sali. „Mér finnst mjög gagnlegt til að skiija tónskáld og tíðaranda að heyra hvernig samtímahljóðfæra- leikur var svo langt sem við náum í að endurskapa hann, en það er ekki markmið í sjálfu sér. Þær fiðlur sem eru í mestum metum meðal hljóð- færaleikara í dag eru frá fyrri tím- um og bygging þeirra hefur ekki breyst í langan tíma. Það er því eritt að segja hvar nýr tími byrjar og gamall endar og við erum ekki heittrúarfólk. Okkar hljóðfæraleik- ur, strengir og fleira er málamiðlun, enda erum við að leika tónlist allt frá barokktíma í klassíkina, frá Kunst de Fuge eftir Bach í Brahms, en einna mestu skiptir í því sam- bandi að okkar mati að nota gimis- strengi því þeir voru í notkun fram undir 1920. Okkur virðist því gefa augaleiá að rétt sé að reyna að leika með þá strengi sem verkin voru samin fyrir og nota sams konar böga og voru í notkun þá. Við viljum þó ekki gera of mikið úr því að við séum að leika á upp- runaleg hljóðfæri, við erum ekki að leika í safni. Við reynum að finna nýjan skOning á tónverkum þeim sem við erum að leika og skOa and- anum í verkinu og ef leikið er með of mikla áherslu á nútímalegan spOahátt er hætt við að fjölröddun týnist og smáatriði hverfi í hljóm- styrknum." Höbarth leggur áherslu á að ekki sé rétt að gera of mikið úr því að þau séu að leika á uppunaleg hljóð- færi með gimisstrengjum, „við ósk- um þess eins að fólk komi og hlusti fordómalaust og meti tónlistina út frá henni sjálfri en ekki því á hvaða hljóðfæri við séum að leika eða hvemig við séum klædd.“ Skammt er síðan Quatuor Mosa- iques sendi frá sér disk á vegum Auvidis með verkum eftir Mendels- sohn, en síðasti diskur sem frá kvartettnum kom er með „rúss- nesku“ kvartettum Mozarts, K 575 og 590, og hlaut meðal annars mikið lof í Gramophone fyrir flutninginn. Quatuor Mosaiques er margverð- launaður og segja má að allar plötur hans hafi fengið verðlaun fyrir spOamennsku og túlkun, margar fjölda verðlauna. Höbarth segir að þetta skipti tónlistarmennina litlu máli, en þó hafi það sitt að segja því verðlaunin auðveldi þeim mjög allt tónleikahald, „við rekumst hvað eft- ir annað á að fólk þekkir til okkar vegna verðlaunanna, en þau skipta okkur ekki máji, það eina sem skipt- ir máli er að við lærum og vöxum sem listamenn við gerð hverrar plötu“. Upptökur eru mynd af augnabliki Plöturnar eru orðnar allmargar og Höbarth segir að hann hlusti stundum á gamlar upptökur og líki þær misjafnlega. „Það kemur mér skemmtilega á óvart stundum hvað margar þeirra eru góðar, en það má ekki gleyma því að upptökur eru bara mynd af augnabliki og því hvernig við spOum á því augnabliki og síðan breytumst við í tímans rás. Það er því engin ástæða tO að skammast sín fyrir það sem gert var eins vel og hægt var á því augnabliki þegar við vorum í hljóð- verinu.“ Kvartettinn hefur ekki tek- ið upp aftur neitt verk sem hann hefur áður hljóðritað og gefið út, enda segir Höbarth ekki ástæðu tO þess því allar plötur Quatuor Mosa- iques eru enn fáanlegar, því þær seljast enn jafnt og þétt. „Við eigum svo enn mikið eftir að taka upp. T0 að mynda vdjum við gjarnan taka mikið upp af Haydn-kvartettunum, þó ekki vOjum við endilega taka þá upp alla. Það er líka mikið sem okk- ur langar tO að taka upp eftir Schubert og svo má telja.“ Höbai’th segir að framan af hafi kvartettinn tekið upp tvær plötur á ári, en nú orðið sé það yfirleitt að- eins ein á ári, enda vilji þau gefa sér góðan tíma tO að vinna með verkin áður en haldið er í hljóðver. „Það er ekki hægt að taka verk upp fyrr en við erum búin að leika það oft á tón- leikum, finna hraðann í því og áherslurnar. Það er ekki nóg að læra verk og fara strax með það í hljóðver.“ Á dagskrá tónleikanna í kvöld verða verk sem Mosaique- kvartettinn hyggst hljóðrita á næst- unni, kvartett nr. 135 í f-dúr, eftir Beethoven, Schumann strengja- kvartett í a-moll op 41, nr. 1, fjórar fúgur úr Kunst der Fuge, nr. 1, 5, 6 og 9 eftir Bach sem Höbarth segir þau líklega aldrei eiga eftir að taka upp. „Það er ekki skrifað fyrir nein ákveðin hljóðfæri, en okkur finnst mjög gaman að fást við það, kunn- um vel að meta innblásinn andann í því.“ Tónleikar Quatuor Mosaiques, upphafstónleikar tónlistarhátíðar- innar Norðurljósa, verða í Lista- safni íslands í dag, sunnudag, og hefjast kl. 20.00. Fortíð og nútíð, skáld- skapur og raunveruleiki ERLEJVDAR BÆKIJR Spennusaga „INSTRUMENTS OF NIGHT“ eftir Thomas H. Cook. Bantham Books 1999. 320 síður. THOMAS H. Cook heitir banda- rískur spennusagnahöfundur sem er vel þess virði að kynnast. Hann er sjálfsagt ekki allra því saga eins og „Instrument of Night“, sem nýlega kom út í vasabroti hjá Bantham-út- gáfunni, er varla kjörlesefni fyrir við- kvæmar sálir; slíkur er óhugnaðurinn að maður situr sem lamaður eftir lesturinn. En hann er einstaklega fær spennusagnahöfundur sem vinnur með fortíð og nútíð, skáldskap og raunveruleika, býr til bæði krassandi og drungalega sögufléttu og setur í aðalhlutverk persónu sem engist um í sálarflækju og svartnætti vegna ólýs- anlegrar persónulegrar reynslu úr æsku. Allt kemur það heim og saman í fantagóðum nútímalegum, sálfræði- legum trylli og safaríkri gátusögu, sem merkOegt nokk minnir sífeUt á Agöthu Christie. Þrjú svið Thomas H. Cook á að baki langan rithöfundarferil. „Instrument of Night“ er fjórtánda skáldsaga hans. Hann býr í New York og Massachu- setts og hefur unnið til fjölda verð- launa fyrir spennusögur sínar. Sú þekktasta er að líkindum „The Chat- ham School Affair" en af öðrum sög- um hans má nefna „Sacrificial Ground“ og „Blood Innocents". Hann hefur einnig skrifað bækur um raunverulega glæpi svo Ijóst má vera að hann er ákaflega niðursokkinn í heim morða og meiðinga. Thomas H. Cook kann vel að fara með þann áhuga sinn. „Instruments of Night“ er með bestu spennusög- um sem komið hafa út á undanföm- um árum. Hún gerist eiginlega á þremur sviðum. Aðalpersónan, Paul Graves, er rithöfundur og hefur skrifað, eins og Cook, fjórtán bækur um óþokkann Kessler, aðstoðar- mann hans, Sykes, og lögreglufor- ingjann Slovak, sem er sífellt á hött- unum eftir þeim. Bókaskrifin eru einskonar sálfræðileg lækningaað- ferð sem Graves notar til þess að fást við af veikum mætti óhugnað sem henti hann og systur hans þegar þau voru unglingar; hann hefur aldrei getað sagt frá því sem kom fyrir þau nema óbeint í bókum sín- um. Og í þriðja Iagi gerist sagan á Riverwood-búgarðinum í um klukku- stundar fjarlægð frá New York en þangað hefur Graves verið kallaður til þess að ímynda sér hver hafi get- að myrt unga stúlku sem bjó á bú- garðinum fyrir um hálfri öld en morðið á henni hefur aldrei verið upplýst að fullu. Cook blandar þessum þremur mjög svo ólíku en um leið mjög svo keimlíku atburðum og sögusviðum saman í eina órofa heild sem Paul Graves heldur utan um umvafinn svartnætti minninganna. Svipleiftur úr sögum hans og frá nóttinni hrylli- legu þegar ráðist var á hann og syst- ur hans ein á heimili þeirra fyrir öll- um þessum árum fléttast inn í fjöl- skyldusögu sem geymir óleysta gátu úr fortíðinni og enginn er fær um að leysa nema maður eins og Graves. Það er í hinni dæmalaust sorg- mæddu persónu Paul Graves sem sálin í bókinni leynist. Hann er ein- stæðingur af því hann vill ekki bera ábyrgð. Líf hans hangir í raun á blá- þræði og athugull lesandi bóka hans getur séð í hvað stefnir; endalokin nálgast óðum. Heima bíður hans ekkert annað en stálbiti, reipi og kollur. Að kafa of djúpt í fortíðina gæti riðið honum að fullu og hann veit það manna best sjálfur. Fjöldamargar persónur koma við sögu með einum eða öðrum hætti og eru dregnar skýrum og einföldum dráttum. Yfir sögunni hvflir drungi og depurð, sem á einkar vel við efni- viðinn, og hún er sögð með sérstakt innsæi í eyðileggingarmátt tak- markalausrar illsku, sem bitnar á sakleysingjum og skilur lesandann eftir dofinn. Arnaldur Indriðason Tímarit • ALMANAK Hins íslenska Þjóð- vinafélags erkomið útí 126. sinn, en það kom fyrst út í Kaupmanna- höfn árið 1874. Alla tíð síðan hefur almanakið komið út á vegum þjóð- vinafélgsins og nú um langa hríð í samvinnu við Háskóla íslands. Auk almanaksins sjálfs hefur ár- bók íslands alltaf verið fastur liður í ritinu og má þannig fínna í almanökunum samfelldan annál um sögu 20. aldar og aftur á 19. öld. I árbókini er fjailað um ár- ferði, helstu atvinnuvegi, stjórn- mál, allar helstu íþróttagreinar, verklegar framkvæmdir um land allt, andlát og margt fleira. Þorsteinn Sæmundsson stjörnu- fræðingur hefur reiknað og búið álmanakið sjálft til prentunar. Þar gerir hann glögga grein fyrir því, hvenær aldamótin eru. Arbókina fyrir árið 1998 ritar Heimir Þor- leifsson menntaskólakennari. Kápa almanaksins fyrir árið 2000 er með nokkru hátíðarsniði og er þar leitað fyrirmynda í kápu þess árið 1990. Forseti Hins íslenska þjóðvina- félags og umsjónarmaður alman- aksins er Jóhannes Halldórsson cand.mag. Almanakið er 212 bls., prentað í Prentsmiðjunni Odda. Sögufélag, Fischersund 3, sér um dreifíngu. Verð: 1.254 krónur. I I I

x

Morgunblaðið

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.