Morgunblaðið - 24.10.1999, Síða 33

32 SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1999
MORGUNBLAÐIÐ
+
MORGUNBLAÐIÐ
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
SENDIRAÐ
í BERLÍN
VÍGSLA hinnar sameigin-
legu sendiráðsbyggingar
Norðurlandanna fímm í Berlín
er merkilegur atburður fyrir
margar sakir. Með rekstri
sameiginlegrar sendiráðs-
byggingar sýna Norðurlöndin
fram á einstaka samstöðu
þjóða, því líkt og Eberhard
Diepgen, borgarstjóri Berlín-
ar, benti á í ræðu við vígsluna
hefur það ekki gerst áður að
fímm ríki reisi sameiginlega
sendiráð á erlendri grundu.
Að það hafí nú verið gert er
til marks um hið einstaka
samband Norðurlandanna og
það traust, vináttu og ekki síst
skynsemi er ríkir í samskipt-
um þeirra á milli.
Opnun sendiráðsins vakti
mikla athygli í Þýskalandi og
færa má rök fyrir því að með
samstöðu af þessu tagi geti
Norðurlöndin aukið vægi sitt í
samskiptum við önnur ríki.
Þessi tilraun vekur einnig þá
spurningu hvort ekki sé skyn-
samlegt að ríkin standi sam-
eiginlega að rekstri sendiráða
á fleiri stöðum í heiminum.
Slíkt gæti annars vegar gert
Norðurlöndin sýnilegri en þau
hafa burði til hvert í sínu lagi
og jafnframt dregið úr þeim
mikla kostnaði er fylgir því að
halda uppi starfsemi í öðrum
ríkjum. Jafnvel er hægt að
hugsa sér að ganga megi
skrefí lengra en í Berlín og að
ýmis starfsemi og þjónusta
tengd rekstri sendiráða, t.d.
símsvörun og tölvukerfí, verði
rekin á sameiginlegum grund-
velli. Sameiginlegur rekstur
sendiráðsbygginga hefur
marga kosti og hentar ekki
einungis smáríkjum, líkt og
sameiginleg sendiráðsbygging
Þjóðverja og Breta hér í
Reykjavík er til marks um.
Opnun sendiráðanna í
Berlín í sameiginlegri bygg-
ingu er hins vegar einnig tákn
um það, hversu ríka áherslu
Norðurlöndin leggja á tengsl
sín við Þýskaland. Margrét
Þórhildur Danadrottning kom
inn á þau tengsl í ræðu sinni
og lagði ekki síst áherslu á
menningartengsl Norðurland-
anna og Þýskalands. „Nú
streyma ungir norrænir
myndlistarmenn, kvikmynda-
gerðarmenn og rithöfundar
aftur til Berlínar til að drekka
í sig allt sem hér er að gerast.
Nýir norrænir rithöfundar eru
lesnir á ný í Þýskalandi,“
sagði Danadrottning. Síðar í
ræðu sinni sagði hún: „Sam-
skiptin við Þýskaland, jafnt
efnahagsleg sem pólitísk, hafa
alltaf leikið afgerandi hlutverk
fyrir Norðurlönd, til ills og til
góðs. Þýskaland hefur alltaf
verið granni, jafnt þegar land-
ið hefur verið vinveitt og
fjandsamlegt í þeirri fjöl-
breyttu mynd sem nokkur
hundruð ára sameiginleg saga
skilur eftir sig.“
Þýskaland mun vafalítið
halda áfram að leika afgerandi
hlutverk fyrir Norðurlöndin.
Þýskaland er öflugasta efna-
hagsveldi Evrópu og Þjóðverj-
ar hafa í auknum mæli tekið
við forystunni á sviði hinnar
pólitísku þróunar í Evrópu. Ut-
anríkisstefna Þýskalands ein-
kennist af auknu sjálfstrausti
og þátttaka Þjóðverja í alþjóð-
legum friðargæsluverkefnum í
Kosovo og á A-Tímor er greini-
leg sönnun þess að Þjóðverjar
ætla sér stærra hlutverk á al-
þjóðavettvangi í framtíðinni.
Þjóðverjar eru ekki síður for-
ysturíki innan Evrópusam-
bandsins og sú þjóð sem hvað
mesta áherslu leggur á að að-
ildarríkjum sambandsins verði
fjölgað og landamæri þess
færð til austurs.
Berlín er miðpunktur þess-
ara breytinga og hefur nú tek-
ið við hlutverki sínu sem mið-
stöð þýsku stjórnsýslunnar á
ný. Þýska þingið hefur þegar
flutt starfsemi sína til Berlín-
ar og flutningur ráðuneyta er
langt á veg kominn. Borgin er
smám saman að endurheimta
fyrri sess sinn sem ein af meg-
inborgum Evrópu, á sviði
menningar, ekki síður en við-
skipta og stjórnmála, suðu-
pottur þar sem framsæknar
hugmyndir fá útrás.
Þess sér ekki síst stað í
þeim byggingum, sem á síð-
astliðnum árum hafa verið að
spretta upp og breyta ásjónu
Berlínar. Það er því vel við
hæfí að í Tiergarten skuli rísa
vegleg og glæsileg bygging til
að hýsa sendiráðsstarfsemi
N orðurlandanna.
Smátt og smátt munu leiðir
Islendinga liggja í auknum
mæli til Berlínar til náms og
starfa, í viðskiptaerindum og
til þess að sinna pólitískum
samskiptum við hið öfluga for-
ysturíki Evrópu, sem alla tíð
hefur litið svo á, að Island
njóti sérstöðu vegna sögu
sinnar og menningararfleifðar,
sem haft hefur mikil áhrif á
þýska menningu. Það er því
fagnaðarefni að svo vel hefur
tekist til um opnun íslensks
sendiráðs í Berlín og að full-
trúum íslands þar hefur tekist
óvenju vel að efla tengsl við
æðstu forystumenn í þýskum
stjórnmálum í öllum flokkum.
M: Þú kynntist Sig-
fúsi þjóðsagnara frá
Eyvindará, þegar þú
varst fyrir austan.
G: Jú, ég átti því
mikla láni að fagna að
kynnast honum, ég
var þá drengur. Hann var sagna-
þulur í þeim gamla stíl. Eg minn-
ist þess, þegar hann kom á vetrar-
kvöldum heim til fóstra míns og
las fyrir okkur sögur. Það var í
húsinu Skuld austur á Seyðisfirði.
Mér þótti ákaflega vænt um Sig-
fús, ég leit á hann sem auðnuleys-
ingja og listamann, en áleit þá að
þetta tvennt væri óaðskiljanlegt,
þó það væri raunverulega ekki eitt
og hið sama. Sigfús var mjög við-
kvæmur og vandur að virðingu
sinni, ágætt skáld á gamaldags
vísu, vínhneigður nokkuð, en
drakk helzt einn. Mér virtist hann
raunverulega lifa í heimi þjóð-
sagnanna og löngu liðinna tíma.
Hann setti þjóðsöguna ofar öllu
öðru, hann var hvað þetta snerti
hinn fullkomni ofstækismaður.
Það var honum hin æðsta siðferði-
lega skylda að trúa þjóðsögunni í
bókstaflegri merkingu þess orðs
og án undanbragða.
Sigfús var mér alltaf ímynd hins
íslenzka fræðimanns og alþýðu-
skálds frá fyrri tímum, einmana og
fátækur sérvitringur, sem fáir
skildu eða vildu skiija. Hann var
viðkvæmur maður og geðríkur og
mér fannst alltaf eins og hann
heyrði ekki til hinum litlausa heimi
veruleikans. Fólk virt-
ist yfírleitt frekar sjá
galla hans og ófull-
komleik en kosti, en
svo fer oft að því er
frekar haldið á loft
sem illa fer en hinu,
sem er mönnum til einhverrar
sæmdar.
M: Þú varst handgenginn þjóð-
sögunni, en hverjum augum leiztu á
hana?
G: Eg tók enga sérstaka eða
ákveðna afstöðu til þjóðsögunnar,
ég var bam sem kunni ekki að trúa
eða efast. Seinna meir hefur mér
fundizt hún hugarheimur horfinna
kynslóða. I einveru og fásinni var
nauðsynlegt að hafa sér eitthvað til
skemmtunar, en fólkið varð sjálft að
skapa þessa skemmtun, yrkja,
syngja, flytja kvæði, lesa sögur -
semja tónlist. Þeir eru til sem segja
að fólkið í landinu hafi ekki skapað
neitt af þessu, alþýðulistin okkar,
sem svo má kalla, sé öll af erlendum
toga spunnin. Ég legg ekki dóm á
slíkt, en mitt álit er að fólkið í land-
inu hafi skapað margt af öllu því,
sem ég hef áður nefnt. Ég áUt t.d.
að sagan af manninum sem stóðst
allar freistingar nema þá að éta flot,
sé íslenzk. Stundum eru menn að
bollaleggja um það, hvort þessar
sögur séu sannar eða ekki. Mér
finnst slíkar vangaveltur út í bláinn,
- þeir sem á sínum tíma voru höf-
undai’ þessara sagna hirtu lítið um
þá hlið málsins, skemmtunin var að-
alatriðið.
M: Trúðir þú ekki einhverju af
því, sem sagt var frá í þjóðsögum og
Islendinga sögum?
G: Ég veit það raunverulega ekki.
Allar þessar sagnir voru mér þá
einhver fjarlægur, en litríkur heim-
ur, handan við tilbreytingarleysi og
rökkur langra vetrarkvölda.
M: Trúðir þú á álfa - eða dverga í
steinum?
G: Þeir áttu heima handan við
rökkur langra vetrarkvölda. Ég á
þá ósk, að þeir séu til. Álfarnir eru
ímynd þess, sem þjóðin vildi vera.
Þeir voru yfirleitt heiðnir, fast-
heldnir á gamla siði og báru virð-
ingu fyrir náttúru landsins. Þeir
voru elskir að dýrum, kunnu þá list
að klappa kú, jafnvel köngurlóin
átti hlutdeild í ást þeirra á náttúr-
unni. Þeir vildu ekki að fallegir hól-
ar, steinar eða önnur slík fyrirbæri
í sköpun landsins væru óvirt eða
eyðilögð, því þar áttu þeir heima.
Þeir vissu að stirfni, þrái og samúð-
arleysi var af hinu vonda. Ég trúi
því, að það sé gæfuleysi að brjóta á
móti hugarfari álfa, og ber tvennt
til. I fyrsta lagi að það liggur heil-
brigð skynsemi að baki hugarfari
þeirra, og í öðru lagi að álfarnir
voru langminnugir, jafnt á gott sem
illt. En annars eru þessir andar
náttúrunnar manninum hliðhollir,
góðar vættir. Jónas Hallgrímsson
segir í kvæðinu sínu, að þegar
dvergurinn sé flúinn og tröllið í
hamrinum dáið, þá sé fólkið í land-
inu „hnípin þjóð í vanda.“
M.
HELGI
spjall
SUNNUDAGUR 24. OKTÓBER 1999 33
FRU AUÐUR AUÐ-
uns, sem jarðsett verður
á þriðjudag, var einn
fremsti forystumaður
íslenzkra kvenna á þess-
ari öld. Hún braut niður
hvern múrinn á fætur
öðrum, sem staðið hafði
í vegi íyrir því, að konur nytu jafnréttis á
við karla. Hún var glæsileg kona, ljúf í við-
móti en einbeitt og hörð af sér, þegar á
þurfti að halda. Hún var í hópi þeirra for-
ystumanna Sjálfstæðisílokksins, sem einna
minnisstæðastir verða frá þessari öld.
Auður Auðuns varð fyrst íslenzkra
kvenna til þess að ljúka prófi í lögfræði frá
Háskóla Islands. Hún var fyrst kvenna til
þess að stjórn fundum bæjarstjórnar
Reykjavíkur. Hún varð fyrsta konan til
þess að taka við embætti borgarstjóra í
Reykjavík. Hún varð fyrsta konan til þess
að taka við ráðherraembætti. Hún varð
meira að segja fyrsta konan til þess að setj-
ast í dómarasæti á Islandi, en það gerðist
þegar hún var kvödd til þess að vera setu-
dómari í máH í heimabæ sínum, Isafirði,
þegar bæjarfógetinn Torfi Hjartarson,
þurfti að víkja sæti.
Auður Auðuns átti sér djúpar rætur í
stjórnmálabaráttunni á íslandi. Faðir henn-
ar, Jón Auðunn, sat á Alþingi fyrst fyrir
ísafjarðarkaupstað frá 1919 til 1923 og síð-
an fýrir Norður-ísafjarðarsýslu frá 1923 til
1933 og aftur frá 1934 til 1937. Jón Auðunn
sat á þingi fyrir Ihaldsflokkinn en við sam-
einingu þess flokks og Frjálslynda flokks-
ins árið 1929 varð hann þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins. Hún komst í tengsl við
sjálfstæðisbaráttu aldamótaáranna, þegar
hún ung menntaskólastúlka kom á heimili
Jóhannesar Jóhannessonar, bæjarfógeta,
sem var formaður Sambandslaganefndar-
innar 1918.
Líklega er eitthvert ítarlegasta blaðavið-
tal, sem til er við Auði Auðuns um líf henn-
ar og störf og stjórnmálaferil, viðtal, sem
Ingólfur Johannessen, læknir, átti við frú
Auði á árinu 1983, og birtist hér í blaðinu
hinn 7. ágúst það ár. Þar segir hún m.a. um
viðhorf sín í stjómmálum: „Ég er aHn upp í
borgaralegum hugsunarhætti eins og hann
gerist beztur og fellur hann saman við
stefnuyfirlýsingu míns flokks, Sjálfstæðis-
flokksins. Hann felst í virðingunni fyrir ein-
stakHngnum og frjálsræði hans og þeirri
ábyrgðartilfinningu, sem hver einstakUng-
ur þarf að hafa.“ Og Auður bætir við þegar
hún ræðir um stjórnmálaafskipti sín: „Ég
hafði mínar skoðanir og dró ekki dul á
þær.“ Þetta var eiginleiki, sem samstarfs-
menn hennar og viðmælendur í Sjálfstæðis-
flokknum kynntust vel, ekki sízt á seinni
hluta starfstíma hennar þar.
Frú Auður kom fram á sjónarsviðið í
stjómmálabaráttunni í einhverjum hörð-
ustu bæjarstjórnarkosningum, sem fram
hafa farið í Reykjavík, en það var árið 1946.
Meirihluti sjálfstæðismanna í höfuðborg-
inni var talinn í mikilli hættu. Sósíalistar
trúðu því, að þeir mundu hafa sigur. Einar
Olgeirsson keyrði um Reykjavík og ávarp-
aði borgarbúa með aðstoð gjallarhorns.
Ung forystusveit Sjálfstæðisflokksins í
bæjarstjórninni barðist eins og ljón undir
forystu Bjarna Benediktssonar, sem þá var
borgarstjóri. Þarna voru þau öll á ferð,
Bjami, Gunnar Thoroddsen, Auður og Jó-
hann Hafstein, sem skipaði baráttusætið og
nutu tilstyrks Hallgríms Benediktssonar,
föður Geirs Hallgrímssonar og þeirra
systkina, og Sigurðar Sigurðssonar, berkla-
yfirlæknis. í þessum kosningum hlaut Auð-
ur Auðuns sína póUtísku eldskírn. Sjálf-
stæðisflokkurinn vann sigur og hélt meiri-
hluta sínum.
Um tildrög þess, að hún fór í framboð til
borgarstjórnar Reykjavíkur, sagði Auður
Auðuns í samtali við höfund þessa Reykja-
víkurbréfs, hinn 12. september árið 1970,
daginn eftir að hún fyrst kvepna hafði tekið
sæti í ríkisstjóm íslands: „Ég veit í raun-
inni ekki, hvernig það atvikaðist. En það
var María vinkona mín Maack, sem spurði
mig að því, hvort ég vildi taka sæti á fram-
boðsUstanum. Ég samþykkti það. Ég geri
ráð fyrir, að það hafi verið vegna þess, að
I borgar-
stjórastól
REYKJAVIKURBRÉF
Laugardagur 23. október
mér fannst töluvert til um það traust, sem
mér var sýnt með því að biðja mig um þetta
og að það mundi vera áhugavert að fá tæki-
færi til að kynnast og hafa áhrif á stjóm
þess byggðarlags, sem ég var búsett í.“
Auður var 35 ára, þegar hún tók sæti í
bæjarstjóm Reykjavíkur. Hún hafði eign-
azt tvö böm, þegar hún tók sæti í bæjar-
stjóminni og eignaðist önnur tvö eftir að
hún hóf þar störf. Hver var afstaða þessar-
ar konu, sem hafði aflað sér háskólamennt-
unar og var að hasla sér völl í stjórnmálum,
til hlutverks konunnar og hvemig það gæti
samræmst því að ala upp ung börn að kasta
sér út í hringiðu stjórnmálanna? í viðtalinu
við Auði 12. september 1970 er að finna at-
hygHsverð ummæH hennar um þetta efni.
Hún segir:
„Ég lít svo á, að kona, sem á börn, hljóti
óhjákvæmilega að vera mikið bundin sínu
heimili, a.m.k. á meðan bömin era ung, en
þetta veltur mikið á því, hvort konan þarf
að verja fullum vinnudegi til stjómmálaaf-
skipta. Ef við lítum t.d. á störf borgarfiill-
trúa er út af fyrir sig möguleiki á að sam-
eina þetta tvennt, ef maður er ekki bundinn
í þeim mun tímafrekari nefndum, að ekki sé
talað um borgarráði.
Þær stofnanir, sem þama geta hlaupið
undir bagga, barnaheimilin, ættu að geta
auðveldað konum störf utan heimiHs en ég
er hrædd um, að það sé ekki heppilegt, ef
kona þarf að vera fjarvistum við mjög ung
börn allan daginn. I þessum efnum varð ég
fyrir mjög miklum áhrifum af bók eftir
brezkan sálfræðing, sem minn gamli skóla-
bróðir, Símon Jóhann Ágústsson, lánaði
mér en í þessari bók voru niðurstöður
könnunar um rofin tengsl milli móður og
barna, sem benti til þess, að barn gæti orðið
fyrir miklu tjóni af því að vera ekki í tengsl-
um við móður eða einhvem, sem kæmi í
móður stað, sem bamaheimilin geta að
sjálfsögðu ekki. I þessari bók kom fram, að
tengsl ungs bams við móður, sem kannski
væri ekki talin upp á marga fiska, hefðu
meiri þýðingu fyrir þess seinna líf og
þroska en vist á fullkomnu barnaheimili
með beztu umönnun, sem þar er hægt að
veita. En hér er að sjálfsögðu átt við böm á
fyrstu aldursárum."
I þessu sama viðtali er frú Auður spurð
spurningar, sem endurspeglar væntanlega
umræður fyrir þremur áratugum en blaða-
maður Morgunblaðsins spurði: „Sumar
ungar konur vilja halda því fram, að karl-
menn eigi að annast heimiUshald og uppeldi
alveg til jafns við konur. Hvert er þitt sjón-
armið í því efni? Og Auður svai-ar: „Ef
hægt er að sameina þetta á þann veg, að
foreldrar séu ekki báðir fjarvistum við
barnið meiri hluta dagsins, tel ég að þetta
sjónarmið eigi rétt á sér.“
Á SUÐURLANDI
Morgunblaðið/RAX
HAUSTIÐ _ 1959
myndaði Olafur
Thors Viðreisnar-
stjórnina. Hann
skipaði Bjarna
Benediktsson, sem þá var varaformaður
Sjálfstæðisflokksins, dóms- og iðnaðarráð-
herra og Gunnar Thoroddsen, fjármálaráð-
herra. Til era upplýsingar um, að Bjarni,
sem þá var ritstjóri Morgunblaðsins, hafi
ekki haft sérstakan áhuga á að yfirgefa
blaðið en hafi látið til leiðast, þegar Ólafur
lagði að honum. Ennfremur eru til heimild-
ir í bréfum fyrir því, að Ólafur hafi lagt
áherzlu á, að Gunnar kæmi inn í ríkisstjórn-
ina til þess að skapa jafnvægi á milli
tveggja fylkinga í Sjálfstæðisflokknum,
sem þeir Bjarni og Gunnar töldust í forystu
fyrir. Þessi ákvörðun Ólafs var Birgi Kjar-
an, sem þá var einn helzti forystumaður
sjálfstæðismanna í Reykjavík og tók sæti á
Álþingi þá um haustið, ekki að skapi og
varð til þess m.a. að Birgir lét af þing-
mennsku í kosningunum 1963, þótt hann
tæki sæti á þingi á nýjan leik árið 1967.
Birgir sóttist sjálfur eftir ráðherradómi
haustið 1959.
Gunnar Thoroddsen taldi, að ekki væri
hægt að treysta á langlífi ríkisstjórnarinnai’
og var ekki tilbúinn til að útiloka þann
möguleika, að hann tæki á ný við embætti
borgarstjórans í Reykjavík. Til þess að auð-
velda þá endurkomu fékk hann leyfi frá
störfum og valdi þá leið að setja tvo borgar-
stjóra í sinn stað með ákveðinni verkaskipt-
ingu þeirra í milli. Þetta voru þau Auður
Auðuns og Geir Hallgrímsson.
Um þessa skipan mála segir Auður Auð-
uns í íýrrnefndu samtaH við Ingólf Johann-
essen í Morgunblaðinu 7. ágúst 1983: „Gert
var ráð íýrir, að Gunnar Thoroddsen gæti
tekið aftur við borgarstjóraembættinu, ef
illa færi, en hann var kjörinn forseti borgar-
stjómar í minn stað. Engan óraði íýrir því,
að Viðreisnarstjórnin sæti í þrjú lqörtímabil.
Gengið var út frá því, að þegar komin væri
festa á ríkisstjómina færi allt í sama horfið í
borgarstjóm og áður. Einn borgarstjóri
tæki aftur við. Ég gekk í upphafi samstarfs
okkar Geirs HaUgrímssonar út frá því, að
þegar gamla kerfið yrði tekið upp á ný, þá
mundi ég láta af störfum borgarstjóra. Um
það höfðum við Geir rætt. Ég hafði alls ekld
hugsað mér starf borgarstjóra til frambúðai’
og gat reyndar ekki heldur bætt sh'ku starfi
á mig, þar sem ég sat auk starfa í borgar-
stjóm og borgarráði á þingi og hafði fimm
manns í heimiH. Nokkrir vinir okkar Geirs
höfðu orð á því, að samstarf okkar yrði upp-
hafið að tvískiptingu borgarstjórastöðunnar.
Slíkt kom þó ekki til tals held ég megi segja í
borgarstjómarflokknum. Það hefði ekki ver-
ið mér að skapi. Þegar sannreynt þótti, að
stjómarsamstarfíð mundi haldast, varð það
þegjandi samkomulag innan borgarstjómar-
flokksins, að Geir tæki við embætti borgar-
stjóra.“
Gunnar Thoroddsen, sem gegnt hafði
embætti forseta borgarstjórnar þetta ár,
hvarf úr því og frú Auður tók við forsæti
borgarstjórnar Reykjavíkur á nýjan leik.
Þar sat hún fram að borgarstjórnarkosn-
ingum árið 1970. Þeir sem fylgdust með
henni í borgarstjóm Reykjavíkur á þessum
áram minnast tignarlegrar konu, sem
stjórnaði fundum borgarstjórnar af þeirri
einbeitni og röggsemi en sanngirni að fáir
dirfðust að gera athugasemdir við fundar-
stjóm hennar. Hún naut óskoraðrar virð-
ingar, í sumum tilvikum óttablandinnar
virðingar, og samstarf þeirra Geirs var
augljóslega mjög gott og einkenndist af
gagnkvæmri væntumþykju.
Á ráð-
herrastóli
ATBURÐIR SUM-
arsins 1970 höfðu
djúp áhrif í þjóðlíf-
inu öllu en innan
Sj álfstæðisflokksins
sérstaklega. Ekki voru allir á einu máH um
að Jóhann Hafstein ætti að taka við flokkn-
um eftir hið sviplega fráfall Bjarna Bene-
diktssonar og ungir menn vildu fá Geir
Hallgrímsson. Morgunblaðið átti hlut að því
að kveða upp úr um forystu Jóhanns Haf-
stein en Geir Hallgrímsson var þá stjórnar-
formaður útgáfufélags blaðsins. Þeir Jó-
hann og Geir innsigluðu samkomulag sín í
milli og um haustið urðu breytingar á ríkis-
stjórn á þann veg, að Auður Auðuns tók þar
sæti, sem dóms- og kirkjumálaráðherra.
Um þá ákvörðun Jóhanns Hafstein var
samstaða og því fylgdi ferskur blær fyrir
Sjálfstæðisflokkinn, að hann varð fýrstur
flokka til að tilnefna konu í ríkisstjóm. Á
þeim tíma var það samdóma álit manna, að
þessi ákvörðun mundi styrkja stöðu Sjálf-
stæðisflokksins mjög. I samtali við blaða-
mann Morgunblaðsins daginn, sem hún tók
sæti í ríkisstjórn fyrst íslenzkra kvenna,
var Auður kát og glöð en hógvær og sjálfri
sér lík.
Þrettán árum seinna sagði hún í samtal-
inu við Ingólf: „Það er margt sem kemur
inn á borð hjá ráðherra, sem ekki kemur
íýrir þingið. Það urðu líka viðbrigði að ég
var komin í fast og krefjandi starf... Meðal
framvarpa, sem ég lagði fyrir þingið á mín-
um ráðherraferH var framvarp til nýrra
laga um stofnun og slit hjúskapar, sem
sifjalaganefnd hafði samið, mikill bálkur
með afar ítarlegri greinargerð ... Annað var
það frá minni ráðherratíð, sem ég hlaut
misjafnar þakkir fyrir, en það voru reglur,
sem bönnuðu lögfræðingum í ýmsum ríkis-
stofnunum og í ráðuneytunum og við dóm-
araembættin að stunda lögfræðistörf önnur
en í þágu sinnar stofnunar eða embættis."
U.þ.b. sem Auður Auðuns tók við ráð-
heiraembætti var jafnréttisbarátta kvenna
að taka nýja stefnu. Ragnhildur Helgadótt-
ir, sem fylgdi fast í fótspor Auðar sem önn-
ur fremsta forystukona Sjálfstæðisflokks-
ins á síðara helmingi aldarinnar, segir í for-
mála fyrir Auðarbók Auðuns, sem Lands-
samband sjálfstæðiskvenna og Hvöt gáfu út
á sjötugsafmæU Auðar árið 1981: „Auður
hefur alla tíð verið mikil kvenréttindakona.
Mestum árangri hefur hún náð á því sviði
með þeim sporum er hún sjálf steig með
miklum sóma inn á nýjar brautir og efldi
þannig kjark og þrótt með öðram konurn."
I samtalinu í ágúst 1983 sagði Auður um
jafnréttisbaráttu kvenna: „Ég get tekið
undir það, að konur verða að koma sér
áfram innan flokkanna. Ég tel núverandi
ástand konum sjálfum að kenna. Auðvitað
geta konur látið meira að sér kveða innan
flokkanna og úti í þjóðfélaginu yfirleitt.
Hins vegar verð ég að segja það, að eftir
því sem ég eldist og umræður um jafnrétti
harðna, verður mér æ oftar hugsað til barn-
anna. Hvernig er hægt að koma því við, að
foreldri geti sinnt bömunum hvort um sig?
Það verður að finna grundvöll, sem slík
verkaskipting á að byggja á. Við núverandi
aðstæður verður ekki hjá því komizt að
börn séu að talsverðu leyti alin upp á stofn-
unum. Þetta á ekki að vera stefnan. Það
þarf að finna annan grundvöll verkaskipt-
ingar karla og kvenna svo hjá þessu verði
komizt.“
ÞOTT AUÐUR
Klettur Auðuns hefði látið af
störfum í borgar-
stjórn Reykjavíkur
árið 1970 og á Al-
þingi 1974 átti hún enn eftir að koma við
sögu Sjálfstæðisflokksins og það svo um
munaði. Stjómarmyndun Gunnars
Thoroddsens í febráar 1980 hafði slík áhrif
innan Sjálfstæðisflokksins, að þeir sem ut-
an við stóðu eiga erfitt með að skilja það.
Þau Auður og Gunnar höfðu átt langa sam-
leið innan flokksins og í skóla á yngri áram.
Milli þeirra var gömul vinátta.
Geir Hallgrímsson vék öllum persónuleg-
um sjónarmiðum sínum og hagsmunum til
hliðar og lagði áherzlu á það eitt að halda
Sjálfstæðisflokknum saman í gegnum þessa
erfiðu þolraun. Hann hafnaði afdráttarlaust
öllum hugmyndum um að víkja Gunnari og
samstarfsmönnum hans úr flokknum. Hann
lét meira yfir sig ganga í þessum efnum en
sumir töldu að hægt var að ætlast til.
I þessum ólgusjó stóð Auður Auðuns eins
og ídettur að baki Geir Hallgrímssyni. Á
öllum fundum og í öllum umræðum innan
Sjálfstæðisflokksins, veitti hún honum öfl-
ugan stuðning og gaf ekkert eftir. Þessi
eindregna og afdráttarlausa afstaða hlýtur
að hafa verið Auði mjög erfið vegna fyrri
samskipta hennar og Gunnars Thorodd-
sens. Hún lét það ekki á sig fá. Fyrir Geir
var þessi afstaða Auðar ómetanleg. Hún
átti mikinn þátt í að tryggja að afstaða hans
til stjórnarmyndunar Gunnars naut þess
tráverðugleika innan Sjálfstæðisflokksins
og utan, sem hann þurfti á að halda til þess
að stýra Sjálfstæðisflokknum heilum í höfn
í gegnum þetta mikla brimrót. Það tókst
honum og verður seint fullþakkað af sjálf-
stæðisfólki fyrir það afrek. I þessum miklu
átökum var Auður Auðuns sá bakhjarl, sem
Geir Hallgrímsson gat alltaf reitt sig á.
Á milli ritstjórnar Morgunblaðsins og
Auðar Auðuns var náið samband í meira en
hálfa öld. Að leiðarlokum eru þessari merku
konu færðar þakkir fyrir þau samskipti og
börnum hennar og tengdabörnum og öðram
ættingjum sendar samúðarkveðjur.
„Frú Auður Auð-
uns, sem jarðsett
verður á þriðju-
dag, var einn
fremsti forystu-
maður íslenzkra
kvenna á þessari
öld. Hún braut
niður hvern múr-
inn á fætur öðr-
um, sem staðið
hafði í vegi fyrir
því, að konur nytu
jafnréttis á við
karla. Hún var
glæsileg kona, ljúf
í viðmóti en ein-
beitt og hörð af
sér, þegar á þurfti
að halda. Hún var
í hópi þeirra for-
ystumanna Sjálf-
stæðisflokksins,
sem einna minnis-
stæðastir verða
frá þessari öld.“