Morgunblaðið - 19.11.1999, Blaðsíða 58

UMRÆÐAN

Við uppfyllum ekki
- Maastricht-skily r ðin
um við Islendmgar staðið okkur bet-
ur en mörg ESB-ríki í því að upp-
fylla skilyrði íyrir þátttöku í
sameiginlegri mynt, Evrunni. Slík-
ur samanburður við efnahagsþróun
annarra ríkja er annað og meira en
grobb. Hann segir í raun til um það
hvemig lífskjör okkar muni þróast
til framtíðar, óháð því hvort við höf-
um áhuga á þátttöku í myntbanda-
lagi með Evrópuríkjunum eða ekki.
Alþjóðlegur raunveruleiki
ísland er ekki eyland í efnahags-
legu tilliti og við verðum að gæta
þess að helstu hagstærðir þróist
ekki á verri veg en í viðskiptalönd-
um okkar. Með hliðsjón af því er
uggvænlegt að skoða nú hvemig
staða íslands hefur þróast gagnvart
hinum svonefndu Maastricht-skil-
yrðum.
Skilyrðin sem sett vora fyrir þátt-
töku í gengissamstarfinu vora
traust staða opinberra fjármála, til-
tölulega lágir vextir, stöðugt verð-
lag og gengi. Þessi skilyrði era enn í
fullu gUdi og verður þeim beitt jafnt
gagnvart þeim ríkjum ESB sem enn
oiþafa ekki ákveðið að taka upp Evr-
una sem þeim ríkjum sem sótt hafa
um aðild að ESB.
Samningurinn um myntbanda-
lagið var undirritaður í hollensku
borginni Maastricht í desember
1991 og tók hann gildi í ársbyrjun
1993. Maastricht-skilyrðið varðandi
verðlagsþróun var þannig að verð-
bólgan á síðustu 12
mánuðum mátti ekki,
fyrir mitt ár 1998, hafa
verið meira en IV2 %
umfram meðaltal í
—þ>eim þremur ríkjum
sem bjuggu við lægsta
verðbólgu.
Verðbólga og vextir
úr böndum
Á meðfyigjandi
mynd ei\ verðlagsþró-
unin á íslandi borin
saman við þróunina í
þeim þremur ríkjum
sem á hverjum tíma
hafa búið við minnsta
verðbólgu á síðustu
misserum. Byggt er á
upplýsingum Hagstofu íslands um
samræmda vísitölu neysluverðs í
ESB- og EFTA-ríkjunum sem er
.J'rábrugðin þeirri íslensku í því að
'fiúsnæði, menntamál og heilsugæsla
er ekki meðtalin. Undanfama mán-
uði hafa ríkin með minnstu verð-
bólguna verið eitthvert eftirtalinna
fjögurra ríkja; Austurríki, Frakk-
land, Svíþjóð og Þýskaland. Eins og
myndin sýnir þá hefur verðbólgan í
þremur lægstu ríkjunum jafnan
verið í kringum V2 % en meðaltal
tímabilsins sem myndin sýnir er
einmitt V2 %. Verðbólga umfram
u.þ.b. 2 % er því ósamrýmanleg Ma-
astricht-skOyrðunum
um þessar mundir.
Samkvæmt síðustu
tölum, sem era frá því í
september, þá var
meðalverðbólgan í
þremur lægstu ríkjun-
um 0,7% og viðmiðun-
armörkin því 2,2%.
Þrjú ríki ESB vora
rétt yfir þessum mörk-
um, þ.e. Danmörk, írl-
and og Spánn með 2,4-
2,6% verðbólgu.
EFTA-ríkin Noregur
og Sviss vora veþundir
mörkum en Island
skar sig úr með 3,8%
verðbólgu og ört vax-
andi því það var ekki
fyrr en í júlí sem landið fór yfir við-
miðunarmörkin.
Maastrict-skilyrðið varðandi
langtímavexti hljóðar þannig að
meðalvextir á langtímabréfum skuli
ekki vera meira en 2% hærri en í
þeim þremur löndum sem hafa
minnsta verðbólgu. Á meðfylgjandi
mynd kemur fram að meðaltal lang-
tímavaxta þriggja lægstu landanna
hefur farið ört hækkandi á þessu ári
og var komið í 4,9%_ í október.
Vaxtamunur milli Islands og
þriggja lægstu ESB-ríkjanna í
myntsamstarfinu, á þeim skulda-
bréfum sem hér era til skoðunar
sem era fimm ára ríkisskuldabréf,
hefur aldrei nálgast það að vera 2%
eða minni á þessu og síðasta ári.
Vaxtamunurinn hefur verið á bilinu
4-5% á þessu ári og 3-4% á því síð-
asta.
Samstaða um stöðugt verðlag
I stjómmála- og efnahagsum-
ræðu í vestrænum ríkjum (og nú
nýlega í A-Evrópuríkjum) ríkir um
Efnahagsmál
Frá því um mitt þetta
ár, segir Hannes G. Sig-
urðsson, er ekki lengur
--------------------:—-—•—■ 7—.
hægt að segja að á Is-
landi sé stöðugt verðlag.
það almenn samstaða að stöðugt
verðlag er mikilvægasta forsenda
hagvaxtar og atvinnusköpunar þeg-
ar til lengri tíma er litið. Þá er gjarn-
an litið á verðbólgu um eða undir 2%
sem stöðugt verðlag og stöðugt
gengi gjaldmiðils er mikilvæg for-
senda verðstöðugleika. Ef verð-
bólga í einu ríki er langtímum sam-
an meiri en í helstu viðskiptaríkjum
þá gerist annað tveggja að gengið
gjaldmiðilsins lækkar ef gengisfyr-
irkomulagið gefur kost á því eða að
úr hagvexti og atvinnu dregur eins
og gerist ef gengi gjaldmiðilsins er
óijúfanlega fast í myntbandalagi.
Hér á landi er Hklegt að niðurstaðan
yrði blanda af þessu tvennu.
Frá því um mitt þetta ár er ekki
lengur hægt að segja að á íslandi sé
stöðugt verðlag. Þeirri þróun þarf
að snúa við og það er hægt. Þar
skiptir tvennt höfuðmáli, opinbera
fjármálin, bæði fjárlög næsta árs og
fjárhagsáætlanir sveitarfélaga, og
kjarasamningar næsta árs. Opin-
bera fjármálin verða að vera með
þeim hætti að þau véiti innlendri eft-
irspurn meira aðhald en þau gerðu á
þessu ári og kjarasamningarnir
mega ekki valda því að launakostn-
aðarhækkanir verði meiri hér á
landi en í viðskiptalöndunum. Ef
þróunin verður á annan veg mun
það grafa undan samkeppnisstöðu
atvinnulífsins og draga úr hagvexti,
atvinnu og lífskjörum innan örfárra
missera.
Höfundur er hagfræðingur Samtaka
atvinnulffsins.
Byltingarkenndar
. , . snyrtivörur
ur heimi hafsins
Phytomer kynning
Föstudaginn 19.11
Snyrtistofa Eddu, Radison SAS Hótel Saga
Snyrtistofan Anita, Vestmannaeyjum
Laugardaginn 20.11
Snyrtistofan Kristó, Egilsstöðum
Phvtomer
Umboösaðili: Tara heildverslun / Digranesheiöi 15
Sími 564 5200 / Fax 554 1101 / tara@isgatt.is
Hannes G.
Signrðsson
Hvenær
endar öld og
árþúsund?
Á YFIRSTAND-
ANDI ári er næstum
daglegur viðburður að
heyra í Ijósvakamiðl-
um ellegar sjá í
prentmiðlum yfirlýs-
ingar í þá vera að árið
1999 sé hið síðasta á
tuttugustu öldinni og
að nýtt árþúsund hefj-
ist um næstu áramót
með árinu 2000. Stöku
sinnum heyrist öðra
haldið fram en þær
raddir era í greinileg-
um minnihluta miðað
við fjölda hinna full-
yrðinganna. Þessi fá-
mennari hópur heldur
því fram að tuttugustu öldinni ljúki
ekki fyrr en árið 2000 sé að baki og
tuttugasta og fyrsta öldin hefjist
ekki fyrr en árið 2001 gengur í garð.
Sá sem þessar línur ritar fyllir
seinni hópinn og hyggst hér á eftir
færa fram nokkuð haldbær rök því
til sönnunar að þar sé farið með rétt
mál.
Fyrst skal gengið út frá því að
þeir sem vilja láta nýja öld byrja um
næstu áramót haldi ekki fram þeirri
skoðun að í einni öld séu 99 ár.
Hingað til hefur verið almennt og
óumdeilt samkomulag um að í tíma-
talsreikningi okkar táknaði orðið
öld einmitt 100 ár. Af því leiðir að
fyrstu öld eftir fæðingu Krists lauk
ekki fyrr en að Uðnu árinu 100 e. Kr.
Önnur öld eftir Krist hófst sem sagt
á árinu 101 og lauk árið 200.
Svo vikið sé að öðr-
um atburði sem teng-
ist þessari umræðu,
kristnitöku okkar Is-
lendinga árið 1000, þá
átti hún sér stað á síð-
asta ári tíundu aldar-
innar en ekki fyrsta ári
þeirrar elleftu. E.t.v.
raglar einhverja í rím-
inu ósamræmi sem er
milli ritháttar ártal-
anna og raðnúmers
aldanna í tímans rás.
Engan hef ég heyrt
bera brigður á að sú
öld sem við lifum á sé
hin tuttugasta frá upp-
hafi tímatals okkar. En
ártölin sem fylla hana era 1901,
1902-1999,2000, hefjast öll á tölust-
öfunum 19 nema hið síðasta, en
þann fjölda sem þar er táknaður má
með fullum rétti einnig nefna tutt-
ugu hundrað.
Rétt er að víkja einnig að árþús-
undum. Sammála hygg ég að allir
muni vera um að sá fjöldi sem í töl-
ustöfum er ritaður 999 sé ekki hinn
sami og felst í töluorðinu þúsund. Af
því leiðir að nýtt árþúsund, hið
þriðja í tímatali okkar, hefst í ár-
sbyrjun 2001. Tvö fyrstu árþúsund
tímatalsins era ekki fullskipuð fyrr
en árinu 2000 er lokið.
Að lokum tvö atriði frá fyrri tím-
um sem horfa til stuðnings því sem
á undan er ritað. Þeir sem réðu fyrir
málum okkar Islendinga um síðustu
aldamót óðu ekki í villu eða svíma í
Guðmundur
Guðmundsson
Athugasemd
sem snertir
Ríkisútvarpið
BLAÐAMENN
Morgunblaðsins
kunna ekki frönsku.
Þetta er ósatt, svara
menn hjá Morgunblað-
inu. Hjá blaðinu vinna
nokkrir blaðamenn
sem era _vel færir í
frönsku. Ég veit það,
enda meinti ég ekki
alla blaðamenn Morg-
unblaðsins, heldur
bara suma þeirra. Aft-
ur svara Morgunblaðs-
menn því til að það sé
ekki nóg að segja
blaðamenn og meina
bara suma þeirra, það
að sleppa óákveðnu
fomafni valdi misskilningi. Menn
haldi að enginn blaðamaður Morg-
unblaðsins kunni frönsku, ef ég
haldi fast við að orða þetta svona.
Jæja þá, SUMIR blaðamenn Morg-
unblaðsins kunna frönsku.
„Starfsmenn Ríkisútvarpsins
hafa lagt til að Rfidsútvarpinu verði
breytt í Ríkisútvarpið hf.“ Þetta
segir Morgunblaðið á blaðsíðu 25
sunnudaginn 7. nóvember og það er
ósatt. Líkt og í dæminu hér á undan
veldur vöntun á óákveðnu fomafni
því að þessi fullyrðing um starfs-
menn Rfldsútvarpsins er alröng.
Réttara væri að segja „nokkrir yfir-
menn Ríkisútvarpsins vilja að því
verði breytt í hlutafélag." Saga
þessarar tillögu örfárra núverandi
starfsmanna (7 af 370) að breyta
fyrirtækinu í hlutafélag skýrir það
hversu fáir aðrir starfsmenn hafa
sýnt henni áhuga. í júní 1996 skip-
aði Heimir Steinsson þáverandi út-
varpsstjóri sjö manna starfshóp
sem átti að gera sér grein fyrir
tækniþróun komandi ára og hvernig
Ríkisútvarpið gæti
nýtt sér þá þróun. í
samræmi við erindis-
bréfið skipaði Heimir
formann hópsins Eyj-
ólf Valdimarsson, þá-
verandi framkvæmda-
stjóra tæknisviðs
Ríkisútvarpsins. I
lokaskýrslu sinni tók
hópurinn sérstaklega
fram að hann fjallaði
ekki um dagskrárlega
þróun Rfldsútvarpsins,
það er að segja hópur-
inn fjallaði ekkert um
aðalviðfangsefni Ríkis-
útvarpsins - dagskrá
og dagskrárgerð. Bara
um tækniþróun. Reyndar bætti
hópurinn við bollaleggingum um
breytingu á rekstrarformi fyrh-tæk-
isins.
í því sambandi er rétt að hafa í
huga að á landsfundum árin 1993 og
1996 ályktaði Sjálfstæðisflokkurinn
að huga þyrfti að breytingu á
rekstrarformi Ríkisútvarpsins, svo
og að loka fyrir hverskonar fjár-
framlög þjóðarinnar til Ríkisút-
varpsins. Breyting á rekstrarformi
merkir eins og menn hafa kynnst á
síðustu árum, breytingu í hlutafélag
og einkavæðingu.
Bogi Ágústsson, fréttastjóri
Sjónvarpsins, var einn af þátttak-
endum í ofangreindum starfshóp
Heimis Steinssonar. Bogi hefur
sjálfur sagt frá því að það hafi verið
hann sem fékk hópinn til þess að
mæla með breytingu í hlutafélag.
Höfuðröksemdir vora þær að við
háeffun næðist fram „breyttur
hugsunarháttur yfirmanna og
starfsmanna í fyrirtæki sem býr við
sömu skilyrði og einkafyrirtæki",
Jón Ásgeir
Sigurðsson