Morgunblaðið - 26.01.2000, Blaðsíða 30

30 MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2000
MORGUNBLAÐIÐ
pltrgmmMnlíilf
STOFNAÐ 1913
ÚTGEFANDI: Árvakur hf., Reykjavík.
FRAMKVÆMDASTJÓRI: Hallgrímur B. Geirsson.
RITSTJÓRAR: Matthías Johannessen,
Styrmir Gunnarsson.
KONUR OG
FJÖLMIÐLAR
\ RÁÐSTEFNU Kvenréttindafélags Islands sl. laugardag
XX. voru kynntar niðurstöður rannsókna um konur og karla í
íslenzkum fjölmiðlum. f þeim hluta könnunarinnar, sem sneri
að dagblöðum kom fram skv. frásögn Morgunblaðsins í gær af
umræðum á ráðstefnunni, að „meirihluti frétta og blaðagreina
er án kynjaslagsíðu, þ.e. ekki má greina kynjabundna áherzlu,
en þegar því sleppir er hlutur kvenna í dagblöðum rýr. Mun
meira er fjallað um karla en konur og karlar eru mun oftar til-
efni frétta.“
Síðan segir í frásögn Morgunblaðsins: „Er það einkum í
málaflokkum eins og minningargreinum og slúðurfréttum,
sem konur fá tiltölulega mesta umfjöllun.“
Um þessar niðurstöður segir Þorgerður K. Gunnarsdóttir,
alþingismaður og formaður nefndar menntamálaráðuneytis
um konur og fjölmiðla: „Þegar maður hugsar um þessa niður-
stöðu er það nokkuð ljóst, að auðveldasta leiðin til að ná at-
hygli blaðanna er að vera ung, kvikmyndastjarna eða dauð eða
alltísenn."
Er það raunverulega svo? Að sjálfsögðu ekki. Fjölmiðlar,
hvort sem um er að ræða dagblöð, sjónvarp eða útvarp, eru
fyrst og fremst að endurspegla þjóðfélagið og umhverfi sitt. Ef
karlar eru meira áberandi í fjölmiðlum er það vegna þess, að
þeir eru að gera fleira sem þykir fréttnæmt en konur. Hins
vegar er auðvitað hægt að deila um fréttamat fjölmiðla og líta
svo á, að það einskorðist um of við stjórnmál, efnahagsmál og
atvinnumál, þar sem karlar eru kannski meira á ferð en konur.
Eftir því sem konum fjölgar í ábyrgðarstöðum á opinberum
vettvangi er augljóst, að umfjöllun um þær eykst. Nú eru kon-
ur í stöðum borgarstjóra og oddvita minnihlutans í borgar-
stjórn. í ríkisstjórn sitja fjórar konur. Þetta leiðir til þess, að
umfjöllun um konur í stjórnmálum verður mun meiri í fjölmiðl-
um en áður.
Konur þurfa því hvorki að vera „ungar, kvikmyndastjarna
eða dauðar" til þess að um þær sé fjallað.
Hins vegar er augljóst, að þegar kafað er dýpra ofan í málið,
kemur í ljós, að víða er pottur brotinn hjá fjölmiðlum. Konur
sem stunda knattspyrnu kvarta t.d. mjög undan því og hafa
veruleg rök fyrir sínu máli, að lítið sé fjallað um kvennaknatt-
spyrnu í íþróttafréttum, svo að dæmi sé nefnt. Lítil umfjöllun
verði svo til þess, að ungar stúlkur hafi minni áhuga en ella á
að stunda knattspyrnu að því marki að þær nái verulegum
árangri. íþróttafréttamenn benda hins vegar á, að um leið og
konur nái árangri í íþróttum sé um þær fjallað ekki síður en
karla, sem ná árangri.
Þarna er hugsanlega ákveðinn vítahringur á ferðinni, sem
vel má vera, að nái til fleiri sviða þjóðlífsins en íþrótta.
En hvað sem þessum vangaveltum líður er það þarft verk að
fjallað hefur verið skipulega um þetta mál og ákveðnar stað-
reyndir dregnar fram í dagsljósið. Það fer ekki fram hjá fjöl-
miðlum, sem hafa áreiðanlega vilja og löngun til að bæta stöðu
sína í augum kvenna.
ERFÐABREYTT
MATVÆLI
HAGKAUP hefur að sögn innkaupastjóra fyrirtækisins ritað
bandarískum birgjum sínum og beðið um upplýsingar um
hvort erfðabreytt hráefni sé að finna í vörum frá þeim. Þá hefur
fyrirtækið Nathan & Olsen flutt innkaup sín á ákveðinni tegund af
nasli frá Bandaríkjunum til Evrópu. Nói-Síríus hefur fengið vott-
orð um að engin erfðabreytt hráefni séu í morgunkorni er fyrir-
tækið flytur inn.
Röksemdir talsmanna erfðabreyttra matvæla eru margvísleg-
ar. Þeir færa rök fyrir því að til að metta stöðugt fjölmennara
mannkyn verði að leita nýrra leiða. Þeir benda á að þróaðir hafa
verið stofnar sem gera t.d. notkun skordýraeiturs óþarfa er hljóti
að vera fagnaðarefni í augum neytenda. Þá er það vissulega svo að
á þeim þrettán árum sem liðin eru frá því að byrjað var að rækta
erfðabreytt matvæli hefur að mati bandarískra stjórnvalda ekki
verið sýnt fram á að þau séu skaðleg.
Það breytir hins vegar ekki því að greinilega er langt í að neyt-
endur beri traust til þessara afurða. Enda kannski ekki nema von.
Á síðustu árum hafa komið upp mýmörg mál er hafa grafið undan
því trúnaðartrausti er verður að ríkja á milli matvælaframleið-
enda og neytenda.
Stöðugt fleiri neytendur sniðganga iðnaðarmatvæli og sækja
þess í stað í lífrænt ræktaðar afurðir. Hugsanlega er þetta óttinn
við hið óþekkta. Vel kann að vera að í framtíðinni muni ríkja sátt
um þessar afurðir og að litið verði á tilkomu þeiiTa sem mikilvægt
framfaraspor.
Sem stendur ríkir hins vegar engin slík sátt og það hlýtur því að
vera eðlileg krafa að neytendur geti sjálfir, út frá merkingum á
umbúðum, tekið ákvörðun um hvort þeir vilji neyta matvæla er
innihalda erfðabreytt hráefni.
Er aukin áhersla á
nám það sem kc
Minnka gæði menntunar með tilkomu þver-
faglegs náms eða aukast þau jafnvel? Hver er
reynsla Háskóla Islands af þverfaglegu námi
og hver eru viðbrögð atvinnulífsins? Ætti HI
að hafa stefnu í kennslumálum og hver ætti
hún þá að vera? Þessum og fleiri spurningum
var varpað fram á kennslumálaráðstefnu inn-
✓
an Háskóla Islands um síðustu helgi, en einnig
var fjallað um fjármál skólans og ráðstefnu-
gestir veltu fyrir sér hlutverki Netsins í al-
mennri kennslu. Hildur Friðriksdóttir var
meðal þeirra sem sátu ráðstefnuna.
RÁÐSTEFNAN, sem stóð yfir
síðdegis síðastliðinn föstudag
og allan laugardaginn, bar
heitið Betri kennsla - betra
nám. Að henni stóðu Stúdentaráð Há-
skóla Islands auk kennslusviðs og
kennslumálanefndar HI. Fyrri daginn
var fjallað um Ijármál skólans, svo sem
reiknilíkan og skiptingu fjáveitinga inn-
an hans, en síðari dagurinn fór í að ræða
námið, námstilhögun og kennslu.
Þverfaglegu námi hefur venð vel tek-
ið af nemendum Háskóla íslands að
sögn þriggja kennara við skólann, sem
greindu frá reynslu sinna deilda eða
stofnana af því en einnig voru tveir nem-
endur fengnir til að lýsa eigin reynslu.
Nemi í umhverfisfræðum, Sebastian
Peters, mannfræðingur, líkti falli hins
akademíska múrs milli hugvísinda og
raunvísinda við fall Berlínarmúrsins og
sagði að sér þætti merkilegt að hafa tek-
ið þátt í þeim báðum. Hann benti á, að
raunvísindi og félagsvísindi væru ekki
tvær andstæður eins og margir héldu
fram, heldur töluðu menn sama tung-
umál en frá sitthvoru sjónarhorninu.
Þegar raunvísindamaður spyrði hugvís-
indamann eða öfugt, hvemig í ósköpun-
um hann gæti hugsað eins og hann gerði
þá yrðu oft til nýjar hugmyndir. Ekki
síst myndaðist nýr skilningur, sem ætti
eftir að skila sér út í atvinnulffið og jafn-
vel fjölskyldulíf, þar sem menn skildu
betur sjónarhom hver annars.
Ágúst Ágústsson laganemi taldi þver-
faglegt nám alls ekki draga úr gæðum
menntunar, heldur ýtti það undir fjöl-
breytni og víðsýni nemenda. Hann lagði
áherslu á að treysta ætti nemendum iyr-
ir ákveðnu vali og hafnaði því að þeir
reyndu sem best þeir gætu að velja létt
námskeið. Þá taldi hann að nemendur úr
sérhæfðu námi hefðu mun minni aðlög-
unarhæfileika en hinir sem hefðu þver-
faglegt nám að baki.
Viðbrögð atvinnulífsins
Ekki era nemendur einir um að telja
þverfaglega námið til kosta, því að sögn
eins frummælandans, Klöra Gunnlaugs-
dóttur starfsmannaráðgjafa hjá Ráð-
garði, hafa atvinnurekendur einnig sýnt
jákvæð viðbrögð. Hún sagði að almennt
væri markaðurinn farinn að kalla eftir
víðtækari þekkingu einstakra starfs-
manna, þótt þörfin fyrir
djúpa sérþekkingu á
einu fræðasviði væri enn
fyrir hendi og mundi allt-
af verða. Hún tók dæmi
um iðnfyrirtæki sem
óskaði eftir markaðs-
manni með tæknilegan bakgrunn og þar
kæmi þverfaglegt nám vel til greina. Þá
væri áberandi um þessar mundir, að fyr-
irtæki sæktust eftir starfsmanni sem
hefði tölvu- eða verkfræðimenntun, auk
viðskiptafræði og tungumálakunnáttu,
svo dæmi væra tekin.
Klara velti fyrir sér, hvort betra væri
að vita lítið um mikið eða mikið um lítið
og sagði að meta yrði aðstæður hverju
sinni. Draumablanda hvers atvinnurek-
anda væri starfsmaður sem hefði til-
skilda menntun að baki, starfsreynslu,
tölvukunnáttu, tungumálakunnáttu og
hefði ákveðin persónueinkenni. „Ég
neita því ekki að stundum vildi ég geta
tekið tvo einstaklinga og skeytt þeim
saman í einn,“ sagði hún.
Námið þarf slípunar við
Þrátt fyrir að ánægja sé með þverfag-
lega námið era ekki allar hindranir úr
vegi. Kom það fram í erindum Júlíusar
Sólnes, sem fjallaði um umhverfisfræði
á meistarastigi, Rannveigar Trausta-
dóttur sem fjallaði um kynjafræði, sem
er aukagrein á BA-stigi og Guðrúnar
Pétursdóttur, sem ræddi um sjávarút-
vegsfræði; nám á meistarastigi og jafn-
framt elsta þverfaglega námið við skól-
ann.
Þau voru sammála um að þverfaglega
námið passaði ekki inn í stjómkerfið;
stýring MS-námsins væri úrelt, það
passaði ekki inn í fjárhagslegt reiknilík-
an skólans og þyrfti því endurskoðunar
við. Sem dæmi væri erfitt að koma á
laggirnar nýjum námskeiðum, „því allar
deildir væra á hausnum", eins og Júlíus
sagði.
Kynjafi'æðin er kennd sem 30 eininga
aukagrein til BA-prófs og er samvinnu-
verkefni félagsvísinda- og heimspeki-
deildar. Sagði Rannveig að reynslan af
því að láta umsjón námsins vera tvö ár í
hverri deild hefði ekki gefist vel. Of mik-
ill losarabragur væri á því og þverfag-
legu greinamar þyrftu að eiga einhvem
samastað með fastan starfsmann sem
héldi utan um námið.
Bæði Guðrún og Rannveig bentu á að
þar sem nemendur kæmu úr mjög fjöl-
breyttu umhverfi væri mikilvægt að þeir
hefðu ákveðinn samastað, þar sem þeir
gætu meðal annars fengið stuðning hver
af öðram. Þrátt fyrir að mismunandi
deildir útskrifuðu nemendur væra þeir
„utangarðsmenn" þegar leitað væri eftir
vinnuaðstöðu. í svipaðan streng tók Júl-
íus, sem sagði að þó svo að búið væri að
finna flestum nemendum pláss í deildum
væri undantekning þar á. Nefndi hann
sem hugsanlegan möguleika, að stofn-
anhTiar sjálfar útskrifuðu nemendur
sína í framtíðinni í stað þess að þeir út-
skrifuðust úr mismunandi deildum.
Þá vék Guðrún að lokaverkefnum í
meistaranámi og sagði að í stað þess að
vinna 30 eininga rannsóknarverkefni
vildu nemendur hafa möguleika á að
Ijúka 15 eininga rannsóknarverkefni en
hafa í staðinn val um fleiri
námskeið á eigin áhuga-
sviði. Hún gagmýndi að
deildir byggju til forkröfur
þannig að allt að 20 einingar
bættust við í deild áður en
menn gætu hafið meistara-
námið. Hún tók undir með Ágústi
Ágústssyni um að háskólanemar væra
ekki að reyna að sleppa vel frá námi
heldui’ vildu þeir setja saman óskalista
um námskeið.
Fyrirlestrarform eða
aðrar aðferðir?
I inngangserindi sínu í upphafi síðaii
ráðstefnudagsins sagði Páll Skúlason
rektor það hlutverk Háskólans að skoða
sífellt nýjar leiðir bæði í grannnáminu
og framhaldsnáminu. Starf kennarans
jöfnum höndum rannsókir og kennsla og
höfuðuppspretta nýjunga fælist í því að
tír Háskóla íslands. Páll Skúlason rel
og framhaldsnáminu. Starf kennarans
í því að spyrja tveggja spurninga: H\
spyrja tveggja spuminga: Hvað væri
forvitnilegt að vita og hvað nemendur
skólans þyrftu að vita og skilja. Þá
nefndi hann nokkur atriði sem mikil-
vægt væri að hyggja að og þar á meðal
væri að bæta kennsluna og efla sjálfs-
nám nemenda „í stað þess að kenna
þeim allt það sem við vitum,“ eins og
hann sagði.
Samkvæmt orðum Ingvars Sigur-
geirssonar kennslufræðings er engin
kennsluaðferð jafn mikið notuð á há-
skólastigi og fyrirlestrar en jaftiframt
engin kennsluaðferð jafn umdeild. Vitn-
aði hann í rannsóknir og sagði að gæði
fyrirlestra stæðu og féllu með fyrirles-
uram en margir þeirra þekktu ekki ein-
földustu íýrirlestrartækni. „í háskólun-
um tveimur standa mikils metnir
fræðimenn og þylja sæmilega áheyri-
lega efni sem nemendur íylgjast vel með
og telja sig skilja ágætlega, en hafa engu
að síður lítinn áhuga á um leið og þeim
finnst efnið hafa takmarkaða þýðingu!"
var túlkun hans á fyrirlestrarforminu
samkvæmt þeim niðurstöðum sem hann
fékk. Fellur þetta nokkuð að þeim niður-
stöðum, sem Ingibjörg Bjömsdóttir
meistarafræðinemi skýrði frá varðandi
athugun á kennsluaðstæðum í félagsvís-
indadeild. Nemendur töldu að kennara
skorti ýmiss konar kennslutækni, svo
sem að stýra umræðum og hópvinnu.
Vildu nemendur gjaman sjá námskeið
fyrir kennara í þessum þáttum.
Ingvai’ Sigurgeirsson sagði að ætti
hann að ráðleggja kennumm, legði hann
til að 30 mínútur yrðu notaðar í fyrir-
lestur en 15 mínútur til að velta fram
spurningum, fá fram umræður og fá
nemendur til að taka saman niður-
stöður.
Ingibjörg Bjömsdóttir sagði að nem-
endur vildu fá þjálfun í akademískum
fræðum en slfkt væri erfitt í fjölmennum
námskeiðum. Ur því væri hægt að bæta
með því að skipta í umræðuhópa og mál-
stofur. Þá vildu nemendur markvissari
þjálfun í sjálfstæðum faglegum vinnu-
brögðum, sem gætu falist í stuttum, erf-
iðum verkefnum, þar sem forsendur
væra metnar og fæmi í rökhugsun æfð.
Ennfremur vildu þeir fá þjálfun í fræði-
legri umræðu með virkri þátttöku nem-
enda. Þá sagði hún að jákvæð reynsla
Raunvísindi og fé-
lagsvísindi ekki
andstæður eins
og margir halda