Morgunblaðið - 26.01.2000, Blaðsíða 35

MORGUNBLAÐIÐ
MIÐVIKUDAGUR 26. JANÚAR 2000 35
UMRÆÐAN
Eigum við
ekki ísland?
KRISTJÁN Bersi Ólafsson, fyrr-
verandi skólameistari í Hafnarfirði,
skrifaði grein í Morgunblaðið 29.
desember síðastliðinn sem hann
nefnir „Dapur dagur“. Við lestur
greinarinnar kemur í ljós að sá
„dapri dagur“ var stysti dagur árs-
ins, 21. desember. Ekki þó vegna
þess hve stuttur hann var heldur
vegna þess að þann dag samþykkti
Alþingi með 39 atkvæðum gegn 22
þingsályktunartillögu sem staðfestir
heimild þingsins frá 1981 til handa
iðnaðaiTáðherra til að veita Lands-
virkjun leyfí til að virkja Jökulsá í
Fljótsdal.
Enda þótt ég sé á öðru máli en Kri-
stján Bersi um Fljótsdalsvirkjun er
það ekki tilefni þessa greinarkorns,
enda sýnist mér að það mál sé honum
svo mikið tilfinningamál að þar stoði
rökræður lítið. En í grein hans kem-
ur fram staðhæfing sem mér finnst
ástæða til að gera athugasemdir við
Hún er svohljóðandi:
„Við eigum auðvitað ekki þetta
land; það á sig sjálft, - en við höfum
rétt til að nýta það og njóta þess, og
þeim rétti eigum við að skila áfram til
afkomenda okkar. En við höfum ekki
rétt til að vinna á því varanlegar
skemmdir.“
Landið á sig sjálft! Hvernig stend-
ur á því að maður með fullu viti lætur
aðra eins endaleysu frá sér fara?
Þetta er endaleysa vegna þess að
hvorki dýr, plöntur né dauðir hlutir
geta verið eigendur að neinu af þeirri
einföldu ástæðu að þeir eru alls ófær-
ir um að fara með eignarrétt. Það
ætti að vera óþarfi að rökstyðja nán-
ar. Og hvaðan fengum við réttinn til
að nýta landið og njóta þess úr því að
við eigum það ekki? Væntanlega frá
eigandanum, landinu sjálfu? Hvernig
skyldi sú heimild hafa verið veitt?
Sóttu forfeður okkar um nýtingar-
réttinn? Og hvemig fór landið að því
að afgreiða þá umsókn? Hvar skyldi
vera að finna heimildir fyrh- því rétt-
indaframsali?
Nei! Fyni hluti setningarinnar er
alger firra. Réttur - þar með auð-
vitað talinn eignarréttur - er hugtak
sem lýtur einvörðungu að vissum
þáttum mannlegra samskipta. Ein-
ungis menn hafa forsendur til að vera
rétthafai’, þar með talið eignarréttar-
hafar, eigendur. Auðyit-
að eigum við landið. Það
hefur verið skilningur
forfeðra okkar og for-
mæðra frá alda öðli.
Eignarrétturinn felur í
sér réttinn til að nýta
landið og njóta þess. Sá
réttur er ekki eitthvað
aðskilið frá eignarréttin-
um. Að okkur beri að
skila þessum rétti til af-
komenda okkar er næst-
um því of sjálfsagt mál
til að það þurfi að nefna
það því að erfðaréttur
hefur verið í gildi á ísl-
andi síðan það byggðist.
En enginn eignarréttur er alger.
Hann takmarkast af réttindum ann-
Orkumál
Gengu kynslóðir 20. ald-
ar á rétt þeirra, spyr Ja-
kob Björnsson, sem eru
-----------7---------------
ungir á Islandi í dag?
arra manna, borinna og óborinna.
Þótt við sem nú lifum eigum Island
með öllum gögnum þess og gæðum
leiðir ekki af þvi að við getum farið
með það að vild. Við megum ekki
ganga á rétt afkomenda okkar. Um
það held ég að menn séu sammála.
Um hitt kann sitt að
sýnast hverjum hvað
felist í því að ganga á
rétt afkomenda okkar.
Kristján Bersi sýnist
vilja svara því á þann
veg að við höfum ekki
rétt til að vinna á land-
inu „varanlegar
skemmdir". Varanleg-
ar skemmdir eru
óæskilegar breytingar
sem ekki er unnt að
láta ganga til baka.
Spurningin er þá
hvaða breytingar séu
óæskilegar. Kristján
Bersi nefnir þar til „varanlega land-
breytingu á stóru svæði“. Hafnar-
fjörður er að verulegum hluta byggð-
ur á hrauni sem mulið hefur verið
niður í húsgranna. Enginn mannleg-
ur máttur getur fært það hraun í
upprunalegt horf þótt öll hús í Hafn-
arfirði væru rifin. Voru unnar varan-
legar skemmdir á landinu með
byggðinni í Hafnarfirði? Var óæski-
legt að byggja Hafnarfjörð á hraun-
inu? Gengu menn á rétt afkomenda
sinna með því? Og hvað um allar
ósnertu fjörurnar sem fóru undir
hafnarmannvirki og uppíyllingar í
Hafnarfírði? Eða í Reykjavík? Eða á
Akureyri? Eða...? Eða...? Eða...?
Var óæskilegt að gera þessar hafn-
ir og uppfyllingar?
Sannleikurinn er auðvitað sá að
það verður með engu móti búið í
þessu landi með þeim hætti að mætt
sé kröfum nútímamannsins án þess
að gera „varanlegar landbreytingar
á stóru svæði". Meira að segja mörg-
um stórum svæðum. SpurningunnSÍ
um rétt afkomenda okkar og hvernig
við forðumst að ganga á hann verður
að svara heildstætt með því að reyna
eftir bestu getu að svara þessari
spumingu: Hvemig eigum við að
fara að því að skila afkomendum okk-
ar ekki lakara íslandi, þegar á heild-
ina er litið, en það ísland var sem við
tókum við? Helst betra íslandi! Þetta
er ekki endilega auðveld spurning.
Kannske getur það orðið til einhverr-
ar hjálpar við að svara henni að
spyrja annarrar spumingar, þar sem
við reynum að setja okkur sjálf í spor
afkomendanna: Myndum við sem nú
lifum, ef við ættum þess kost, vilja
skipta á íslandi ársins 2000 og Is-
landi ársins 1900? Með öllum ósnert-
um hraunbreiðum þess síðarnefnda,
ósnertum fjömm, fjallshlíðum ósn-
ertum af bílvegum ografmagnslínum
og ám ósnertum af brúm og virkjun-
um? Var ísland ársins 1900 kannske
eftir allt saman betra en ísland árs-
ins 2000? Gengu kynslóðir 20. aldar á
rétt þeirra sem em ungir á íslandi í
dag? Af svöram við þessum spurn-
ingum getum við kannske eitthvað
lært um það, hvemig við skilum af-
komendum okkar betra íslandi.
Höfundu r er verkfrædingnr og
fyrrverandi orkumálastjóri.
Jakob
Björnsson
Meisturum verður
á í messunni
SKAK
Faxafen 12
SKÁKÞING
REYKJAVÍKUR
9.jan.-4.feb. 2000
ÓVENJU skemmtilegt hefur verið
að fylgjast með Skákþingi Reykjavík-
ur sem nú stendur yfír. í bland við
góða taflmennsku hafa
hinir ótrúlegustu afleik-
ir litið dagsins ljós, jafn-
vel hjá sumrnn sterk-
ustu þátttakendunum
eins og fram kemur síð-
ar í þættinum. Þá hafa
nokkrir ungir skák-
menn stigið enn eitt
sjömílnaskrefið í átt að
æðri metorðum með frá-
bærri frammistöðu sinni
á mótinu. Það má því
segja, að mótið hafi upp
á allt það að bjóða sem
kætir skákáhugamenn.
Þó að sjö umferðum sé
lokið á mótinu hafa línur
lítið skýrst og fjölmarg-
ir skákmenn eygja enn
von um efsta sætið á mótinu:
1. Þröstur Þórhallsson 6 v.
2. -5. Bragi Þorfinnsson,
Jón Viktor Gunnarsson,
Sigurður P. Steindórss.,
Stefán Kristjánsson 514 v.
6.-10. Björn Þorfinnsson,
Davíð Kjartansson,
Sigurbjörn Björnsson,
Arnar E. Gunnarsson,
Bragi Halldórsson 5 v.
11.-15. Júlíus Friðjónsson,
Kristján Eðvarðsson (+fr.),
Róbert Harðarson (+fr.),
Dagur Arngrímsson,
Ólafur í. Hannesson 4!4 v.
o.s.frv.
Þröstur Þórhallsson, eini stór-
meistarinn á mótinu, hefur því náð
forystunni, þótt einungis skilji hálfur
vinningur hann frá næstu keppend-
um. Þar á eftir koma ungir og efnileg-
ir skákmenn. Ánægjulegt er að sjá
eitt okkar mesta skákmannsefni,
Braga Þorfinnsson, ná svo góðum
árangri. Hann dró verulega úr skák-
iðkun eftir að hann hóf nám í mennta-
skóla, en greinilegt er að hann er aft-
ur kominn með óbilandi sjálfstraustið
sem einkenndi hann áður. Hann er
m.a. búinn að tefla við þá Þröst og
Jón Viktor og báðar skákirnar end-
uðu með jafntefli. Búist var við því
fyrirfram að Jón Viktor mundi berj-
ast um efsta sætið, enda annar af
tveimur alþjóðlegum meistumm á
mótinu. Þetta hefur gengið eftir þrátt
fyrir að ýmislegt hafi gengið á í skák-
um hans eins og sjá má hér á eftir.
Sigurður Páll Steindórsson hefur
komið verulega á óvart með árangri
sínum og ljóst er að hann hefur tekið
stórt stökk upp á við í
styrkleika. Hann hefúr
m.a. sigrað þá Róbert
Harðarson, Sævar
Bjarnason og Júlíus
Friðjónsson. Stefán
Kristjánsson er annar
ungur skákmaður sem
hefur verið í stöðugri
framför undanfarin ár.
Eftir óvænt tap í ann-
arri umferð hefur hann
fengið 4V4 vinning í síð-
ustu fimm umferðum
og jafnteflið var gegn
sjálfum Þresti Þór-
hallssyni í sjöundu um-
ferð.
Mörg óvænt úrslit
hafa litið dagsins ljós á
mótinu, sem meðal annars hafa verið
rædd á umræðuhomi skákmanna á
Netinu (www.vks.is/cgi-bin/conf-
ig.pl). Tveir af afkastamestu pennum
hornsins og einu þátttakendurnir í
Skákþinginu sem bera titil alþjóðlegs
meistara hafa komið þar við sögu og í
kringum skákir þeirra hafa spunnist
hressilegar umræður. Þær kveiktu
áhuga undirritaðs á skákunum, sem
sýna svo ekki verður um villst að allt
er mögulegt í skák og hitt að hún ger-
ir ekki greinarmun á Jóni og séra
Jóni þegar byrjunarmistök em ann-
ars vegar.
Hvítt: Sævar Bjarnason
Svart: Jóhann Yngvason
Frönsk vörn [C15]
l.e4 e6 2.d4 d5 3.Rc3 Bb4 4,Rge2
de 5.a3 Bxc3+ 6.Rxc3 Rf6 7.Bg5 h6?!
8.Bh4?! Rc6 9.Rxe4g5
Eftir ónákvæmni beggja keppenda
er komin upp staða sem býður upp á
spennandi flækjur eftir 10. Rxf6 Dxf6
11. Bg3 Rxd4 12. Bxc7. Hvað gerðist
núna er erfitt að útskýra, en með vís-
an til ummæla Sævars um fingur-
brjót kollega síns mætti ætla að staða
himintunglanna þetta kvöldið hafi
verið honum andsnúin.
10.Bg3??
Ótrúlegt en satt! Hvítur missir
mann fyrir borð bótalaust.
10.. ..Rxe4 ll.BbS Bd7 12.c3 Rxg3
13.hg Re7 14.Bd3 Bc6 15.Hh2 Dd5
16.Dd2 Ba4 17.De2 0-0-0 18.Bc4
Dc6 19.Hcl a6 20.Ba2 Bb5 21.c4
Hxd4 22.Kfl Hhd8 23.Hxh6 Hd2
24.Del Ba4
Eftir mannsvinninginn hefur
svartur teflt af nokkru öryggi, en eft-
irfarandi leikjaröð sýnir að hægt var
að útkljá skákina með glæsilegri
hætti: 24...RÍ5! 25.cb (25.Hh3 g4
26.cb Re3+ 27.Dxe3 Dxcl+)
25....Rxg3+ 26.Kgl Re2+.
25.De5 Db6 26.Df6Hdl +
Aftur var 26...RÍ5 betra.
27.Hxdl Hxdl+
Hvítur gafst upp. 0:1
Hvítt: Jón Viktor Gunnarsson
Svart: Júlíus Friðjónsson
Caro-Kann [B12]
l.e4 c6 2.d4 d5 3.e5 Bf5 4.Rc3 e6
5.g4 Bg6 6.Rge2 c5 7.h4 f6 8.Rf4 Bf7
9.De2?
9. exf6 hefði verið betra.
9.. ..Rc6 lO.ef Rxd4 ll.Db5+ Dd7
12.fg Bxg7
13.Dxc5??
Torfi Stefánsson benti á að hvítur
hefði eftir 13. Kdl getað haldið taflinu
Þröstur
Þórhallsson
gangandi og má það til sanns vegar
færa. Þó að svartur standi þá óneit-
anlega betur er baráttunni fjarri því
að vera lokið þar sem hvítur hefur
meira rými á kóngsvæng og svartur
þarf að svara þeirri erfiðu spurningu
hvemig miðborðspeðastaða sín eigi
að vera. Eftir textaleikinn tapar hvít-
ur liði.
13.. ..b6!
Á umræðuhominu er margt skop-
legt lagt til málanna. Til að mynda
hélt Sævar því fram að þennan leik
hefði hann getað séð frá geimstöðinni
Mír, en eins og kunnugt er ku hún
ekki vera langt frá hinum örlagaríku
himintunglum!
14.Dxd4
Tapar drottningunni en eftir 14.
Bb5 hefði hvítur bara verið manni
undir! Framhaldið þarfnast ekki
skýringa, en furðulegt var af hálfu
hvíts að halda áfram vonlausri bar-
áttu sinni þar sem auðsætt er að hon-
um yfirsást að eftir 15. Bb5 kemur 15.
. . Bxc3+ og drottningin fellur bóta-
laust. Hins vegar em skýringar á öllu
og sjálfsagt hefur flensan spilað þar
stóra rallu því að stjórnandi hvítu
mannanna var undirlagður af þeim
óskunda!
14.. ..Bxd4 15.Rb5 Bg7 16.Rh5
Bxh5 17.gh Rh6 18.Hgl Rf5 19.Bf4
Bxb2 20.Hbl Bf6 21.Bd3 Rxh4
22.Rc7+ Kf7 23.Bb5 De7 24.Rxa8
Rf3+
Hvítur gafst upp. 0:1
Corus-mótið í Wijk aan Zee
Átta umferðum er nú lokið á Cor-
us-skákmótinu í Wijk aan Zee. Öllum
skákum í áttundu umferð lauk með
jafntefli, nema hvað Adams sigraði
Short með svörtu. Staðan á mótinu er
sem hér segir:
1. Gary Kasparov 5'A v.
2. Vladimir Kramnik 5V4 v.
3. Viswanathan Anand 5 v.
4. Peter Leko 5 v.
5. Jeroen Piket 4‘/2 v.
6. Alexander Morozevich 4'A v.
7. Michael Adams 4V2 v.
8. Jan H. Timman 4 v. —
9. Predrag Nikolic SV2 v.
10. Nigel D. Short 3‘/2 v.
11. Viktor Korchnoi 3 v.
12. Smbat G. Lputian 3 v.
12. Judit Polgar 2‘/2 v.
13. Loek Van Wely 2 v.
Skák aldarinnar
Frestur til að velja skák aldarinnar
rennur út 31. janúar, þannig að fáir
dagar em til stefnu. Skákáhugamenn
eru hvattir til að taka þátt í valinu.
Skákirnar sem valið stendur um og
leiðbeiningar um valið má finna á
heimasíðu Taflfélagsins Hellis: sim-
net.is/hellir. Skák aldarinnar verður
kynnt og skýrð á skemmtikvöldi
skákáhugamanna 11. febrúar.
Skákmót á næstunni
30.1. SÍ & Síminn-Internet. Mátnet-
ið
6.2. SI. Grunnskólamót stúlkna
6.2. TR. Skákþing Rvk. Hraðskák
7.2 Hellir. Atkvöld kl. 20
11.2 Skerumtikvöld kl. 20
11.2. TR. Islandsm. framhaldssk.
12.2. SI. SÞI, barnaflokkur
14.2. TG. Mánaðarmót
14.2. Hellir. Meistaramót Hellis
Daþi Örn Jónsson
Helgi Áss Grétarsson
mið. 26. jan. • mið. 2. feb.
mið. 16. feb. • mið. 23. feb.
Ðorgarleikhúsið
Miðasala í sfma 568 8000