Morgunblaðið - 30.01.2000, Síða 37

MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
SUNNUDAGUR 30. JANÚAR 2000 37
ARMANN KR.
EINARSSON
+ Ármann Kr. Ein-
arsson fæddist í
Neðradal í Biskups-
tungum 30. janúar
1915. Hann lést á
Landakotsspítala 15.
dcsember síðastlið-
inn og fór útför hans
fram frá Bústaða-
kirkju 22. desember.
í dag, 30. janúar, eru
85 ár liðin frá því Ár-
mann Kr. Einarsson
fæddist en hann lést 15.
desember 1999, rétt um
það leyti sem jólabæk-
umar voru að koma á markaðinn á
leið í jólapakka barnanna. Bækur
hans höfðu einmitt hafnað í jóla-
pakka bama áratugum saman og
margra beið skemmtileg stund á að-
fangadagskvöld og jóladag þegar
undraheimur Armanns opnaðist
þeim.
Desember var alla tíð spennandi
tími fyrir höfunda sem fylgdu bókum
sínum í hillur bókabúðanna fyrir jól-
in. En í þetta sinn var skáldið fjarri
góðu gamni.
Armann var fæddur í Biskups-
tungunum en mestalla sína starfsævi
var hann í Reykjavík. Þegar lífshlaup
hans er skoðað má það einstakt telj-
ast hversu fjölbreytt það var. Hann
var í hringiðu breytinganna allt frá
því að hann hóf störf sem farkennari í
Saurbæ í Dalasýslu þar sem kennt
var á tveimur bæjum frá nóvember
og fram í apríl. Ekld var um neina
kennslustofu að ræða umfram það
sem baðstofan bauð, og kennslu-
gögnin bar hann á bakinu á milli
bæja en þau voru helst gamalt Islan-
dskort og eitthvað smávegis af náms-
bókum. Hann upplifði eitt mesta um-
brotaskeið íslandssögunnar og var
þátttakandi í bæði jákvæðri og nei-
kvæðri þróun íslensks samfélags.
Hann var leigubílstjóri í aukavinnu á
stríðsárunum og kynntist því þá af
eigin raun þegar þessi bændaþjóð
var að komast í snertingu við nýja
tíma. Sama máli gegndi um starf
hans í lögreglunni þegar hann kynnt-
ist skuggahliðum höfuðborgarinnar.
En mestan hluta ævi sinnar helg-
aði hann bömum. Hann var kennari
að aðalstarfi í hálfa öld og fjölmörg
era þau börn og unglingar sem minn-
ast hans sem skemmtilegs kennara.
Hann var alla tíð í nánum tengslum
við bömin, las fyrir þau úr handritum
sínum og gat þannig kannað viðbrögð
við sögunum þegar þær vora að mót-
ast. Nánara samband milli höfundar
og lesenda er ekki hægt að hugsa sér.
Armanns verður lengst minnst
sem barnabókahöfundar og þar skip-
ar nafn hans sérstakan sess enda
ekki heiglum hent að standa þar í
broddi fylkingar í 60 ár. Hann tók
virkan þátt í útgáfuþróun lestrarefn-
is fyrir íslensk börn, allt frá þeim
tíma að tímaritin Unga ísland og
Æskan vora helstu gleðigjafar í lífi
barna í dreifðum byggðum landsins.
Fyrsta saga hans birtist á prenti í
Jólablaði Unga íslands árið 1931
þegar Armann var aðeins 16 ára ára
gamall og hét sagan Kappaksturinn.
Fyrsta bók Armanns, „Margt býr í
fjöllunum", kom út sama ár og hann
lauk kennaraprófi eða árið 1937 og
geymdi ævintýri þar sem fyrirmynd-
in er gjarnan sótt í íslenska náttúra.
Þegar farið var að þýða bamabæk-
ur og efnahagur þjóðarinnar batnaði
svo mjög að bamabækur urðu mark-
aðsvara kom hann með sínar eigin
ævintýrabækur sem áttu rætur í ís-
lensku samfélagi. Og þegar íslenskar
myndabækur urðu til átti Armann
eina þá fyrstu, „Sólfaxa" sem prent-
uð var í fullum litum og kom út árið
1972. Loks hafa margar af bókum
hans hafa einnig verið þýddar á
Norðurlandamálin meðal annars
færeysku og grænlensku.
Eftir Armann liggja liðlega 40
barnabækur og í áratugi var Armann
ókrýndur konungur ævintýrasagna
fyrir börn og unglinga. A hverju ári
biðu íslensk börn eftir nýrri bók um
Árna í Hraunkoti eða Óla og Magga.
Ármann notaði líka íslenskar sérað-
stæður til að skapa
spennandi söguþráð,
t.d. Surtseyjargosið,
leit að gullskipi á sönd-
um Skeiðarár, land-
helgisdeiluna og gosið á
Heimaey, og Leifur
heppni varð einnig
söguhetja í einni af æv-
intýrabókum Armanns.
En Armann reyndi líka
fýrir sér með annarri
tegund barnabóka. Með
sögumun, „Afastrák"
og „Ömmustelpu“ fet-
aði hann inn á nýjar
brautir á rithöfunda-
ferli sínum enda ævintýrabækur ekki
lengur í tísku á áttunda áratug al-
darinnar. Félagslegt raunsæi var
boðskapur tíðarandans í bamabók-
menntum og ævintýrin þóttu yfir-
borðskennd og óraunsæ. En Armann
var fyrst og fremst höfundur sem
hafði það að markmiði að skemmta
lesendum sínum og þótt sögusviðið
færðist inn á heimilið og leikskólann
var þetta ekki sorglegt leiksvið,
vandamálin vora ekki ofarlega í huga
hans. Þótt mamma fljúgi til útlanda
og sé fjarri dóttur sinni er það ekki
sorglegt, heldur fyllir amma í skarðið
og afi er einhvers staðar líka til að
segja sögu. Mamma kemur svo heim
með leikföng og föt og auk þess ban-
ana sem hún hefur tínt af himninum
um leið og hún flaug framhjá nýju
tungli. Ævintýri hversdagsleikans
tóku við af þyrlum og hraðskreiðum
farartækjum.
Sagan „Himnaríki fauk ekki um
koll“ er einnig i anda raunsæis en eft-
ir það tóku við nokkrar skemmtilegar
sögur þar af ein, „Lagt út í lífið“, þar
sem hann er sjálfur í hlutverki aðal-
persónu, enda þótt ævintýrið sé ekki
langt undan og mörk raunveraleika
og skáldskapar séu ekki alltaf skýr.
Armann hlaut Bamabókaverðlaun
Fræðsluráðs Reykjavíkur árið 1977
fyrir bók sína um „Ömmustelpu“ og
hafði dómnefnd valið hana bestu
bamabók ársins á undan. Árið 1980
fékk hann riddarakross hinnar ís-
lensku fálkaorðu einkum fyrir rit-
störf sín íyrir böm og unglinga. En
Armann var ekki eingöngu að hugsa
um eigin hag, hann vildi sjá veg ís-
lenskra bamabóka sem mestan og í
þeim tilgangi stofnaði hann og fjöl-
skylda hans íslensku bamabóka-
verðlaunin árið 1985 með bókaútgáf-
unni Vöku-Helgafelli. Á þann hátt
var hægt að örva unga höfúnda til að
skrifa handrit og senda í keppni í von
um að fá bókina útgefna. Það var
ákaflega ánægjulegt að starfa með
Armanni í nefndinni sem valdi besta
handritið. Hann las hvert einasta
handrit af kostgæfni, og þótt hann
væri ekki sammála dómnefnd og
hefði sín eigin viðmið, var hann alltaf
tilbúinn að taka rökum, sérstaklega
þegar börnin sem vora í úthlutunar-
nefndini áttu í hlut. Hann virti smekk
þeirra meira en nokkurra bók-
menntamanna.
Á áttræðisafmæli Armanns árið
1995 söfnuðust vinir og vandamenn
hans saman til að heiðra hann. Kenn-
pa"e9 . Sér
^auelsalerö
•nerktar
BÆKUR
a/greiðsla
póstlistinn
1960
ostiisúnn.is
arar fjölmenntu og aðrir samferða-
menn hans komu og glöddu'st með
honum. Sá hópur sem var áberandi
fámennur í afrnælinu vora rithöfund-
ar. Ef til vill kristallaðist þama við-
horf samferðamanna hans í rithöf-
undastétt. Barnabókahöfundurinn
sem hafði skrifað meira en 40 bækur
sem selst höfðu í þúsundum eintaka,
hafði samt ekki verið tekinn inn í
innsta hring rithöfunda. Kannski var
það vegna þess að hann hafði aldrei
haft neinn pólitískan boðskap - aldrei
neinar tillögur um að breyta heimin-
um. Hans tilgangur var ætíð að
skemmta bömum og unglingum með
því að segja þeim sögur og miðla
þeim af þeirri bjartsýni sem ein-
kenndi allt hans lífshlaup.
Armann var kvæntur Guðrúnu
Rebekku Runólfsdóttur sem studdi
mann sinn ötullega við skriftirnar og
var ósínk á tíma sinn við að aðstoða
hann. Hún lést árið 1985 sama ár og
íslensku bamabókaverðlaunin voru
stofnuð. Þau áttu þrjár dætur og
bamabamahópurinn er fríður. Síð-
ustu árin naut hann félagsskapar Að-
alheiðar Þorsteinsdóttur, einstak-
lega myndarlegrar konu sem var
honum góður félagi og studdi hann í
því sem hann tók sér fyrir hendur.
Það var gaman að hitta þau og
njóta þess að heyra um ferðalög eða
bara skemmtileg atvik úr hversdags-
lífinu.
Öllum sem Armann mætti vildi
hann gott gera og með lífsstfl sínum
og óbilandi þrautseigju bauð hann
öllum hindranum byrginn. Mótlæti
lét hann ekki á sig fá en heldur hélt
alltaf ótrauður áliram. I honum sjáum
við aldamótamanninn, rótfastan í ís-
lenskri menningu, en með bjarta sýn
á framtíðina.
Það er í raun einstakt afrek að
vera rithöfundur og skrifa fyrir böm
í nær 60 ár. Þetta er langur tími og
ekki síst á mesta umbyltinga- og
breytingaskeiði í sögu íslenskú þjóð-
arinnar. Þótt Armann væri fæddur í
torfbæ var hann alinn upp við sagna-
hefð þar sem hversdaglegir hlutir
fengu á sig ævintýrablæ því utanað-
komandi ævintýri vora ekki til stað-
ar. Bækur vora ekki til í uppvexti Ár-
manns og því var gripið til þess ráðs
að búa til lestrarefni. Bamæskan og
umhverfið í nánd við Geysi efldi hug-
myndaflugið og ýtti undir ævintýrið.
Skrýtin kýr verður að tröllkonu og
hylur í bæjarlæknum verður að inn-
gangi inn í ævintýraheim. Hugurinn
var alla tíð fijór og hversdaglegir
hlutir fengu á sig myndir - sagan
varð til. Ármann gaf samferðafólki
sínu, einkum bömum og unglingum,
gleði og trú á framtíðina. Hann snerti
gleðistrengi sálarinnar, kveikti
neista sem getur lifað innra með
þeim sem tók á móti, löngu eftir að
bókinni er lokað og sagan sögð.
Dr. Sigrún Klara Hannesdóttir.
Persónuleg,
alhliða útfararþjónusta.
Áralöng reynsla.
Sverrir OLsen,
Sverrir Einarsson,
útfararstjóri útfararstjóri
Útfararstofa íslands
Suðurhlíð 35 ♦ Sími 581 3300
Allan sólarhringinn. www.utfararstofa.ehf.is/

ÍÍJJLÍJíií ÍÍL) XJ! JjJuliilJ
Útfararstofan annast meginhluta allra útfara á höfuSborgarsvæðinu. Þar starfa nú 15 manns við útfararþjónustu og kistuframleiðslu.
AlúSleg þjónusta sem byggir á langri reynslu
Útfararstofa Kirkjugarðanna ehf. Vesturhlíð 2-Fossvogi-Sími 551 1266-www.utfarQstofa.com • «1 w
t
Elskuleg móðir mín og tengdamóðir,
VIGDÍS SIGURÐARDÓTTIR,
elli-og hjúkrunarheimilinu Grund,
Hringbraut 50,
lést laugardaginn 22. janúar síðastliðinn.
Útförin hefur farið fram í kyrrþey að ósk hinnar
látnu.
Þökkum auðsýnda samúð og vinarhug.
Innilegar þakkir til starfsfólks elli- og hjúkrunarheimilisins Grundar fyrir
frábæra umönnun.
Freyja Ingólfsdóttir, Terence Ashton.
t
Ástkær móðir, tengdamóðir og systir,
HULDA SIGURÐARDÓTTIR HANSEN,
Fresno,
Kaliforníu,
U.S.A.,
lést miðvikudaginn 19. janúar.
Jarðarförin hefur farið fram.
Phyllis Brown, Terry Brown,
Vilborg Áslaug Sigurðardóttir.
t
Ástkær sambýlismaður minn, faðir okkar,
tengdafaðir og afi,
GUNNLAUGURJÓNSSON
verksmiðjustjóri,
sem lést fimmtudaginn 20. janúar, verður jarð-
sunginn frá Fossvogskirkju mánudaginn
31. janúar kl. 13.30.
Anna Soffía Óskarsdóttir,
Jónína Hulda Gunnlaugsdóttir, Steinn Þórarinsson,
Jón Elías Gunnlaugsson, Þórhildur Rúnarsdóttir,
Guðrún Erla Gunnlaugsdóttir, Heiðar Reynisson,
Ósk Gunnlaugsdóttir,
Friðþjófur Helgi Gunnlaugsson,
Hrafnhildur Björg Gunnlaugsdóttir,
Berglind Sigurðardóttir
og barnaböm.
t
Ástkær faðir okkar, tengdafaðir, afi og sonur,
LÁRUS SVEINSSON
trompetleikari,
Leirutanga 35b,
Mosfellsbæ,
sem lést á gjörgæsludeild Sjúkrahúss Reykja-
víkur þriðjudaginn 18. janúar, verður jarðsung-
inn frá Bústaðakirkju þriðjudaginn 1. febrúar
kl. 15.00.
Blóm og kransar eru vinsamlega afþakkaðir, en þeim, sem vildu minnast
hans, er bent á Hjartavemd eða minningarsjóð Karlakórsins Stefnis.
Ingibjörg Lárusdóttir, Björn Óli Ketilsson,
Þórunn Lárusdóttir, James Healy,
Hjördís Elín Lárusdóttir, Ægir Öm Bjömsson,
Sigurlaug Sara, Ágúst Leó,
Þórunn Lárusdóttir.
+
Ástkær eiginmaður minn, faðir okkar, tengda-
faðir, afi og langafi,
SCHUMANN DIDRIKSEN,
Hverafold 27,
Reykjavík,
sem lést laugardaginn 22. janúar, verður jarð-
sunginn frá Fossvogskirkju miðvikudaginn
2. febrúar kl. 13.30.
Dagmar Didriksen,
Rúna Didriksen, Ásmundur Jóhannsson,
Bjarma Didriksen, Guðmundur Gunnarsson,
Siri Didriksen,
Rita Didriksen, Ásmundur Pálmason,
Schumann Didriksen, Heidi Didriksen,
Diba Didriksen,
barnabörn og langafastrákur.