Morgunblaðið - 16.03.2000, Síða 12

12 FIMMTUDAGUR 16. MARS 2000
MORGUNBLAÐIÐ
-
FRÉTTIR
Framkvæmdastjóri Alþjóða orkuráðsins
Island til fyrirmynd-
ar í notkun orkugjafa
Morgunblaðið/Jim Smart
Gerald Doucet, framkvæmdastjóri Alþjóða orkuráðsins.
Gagnagrunnur með náttúrufarsupp-
lýsingum kynntur á Orkuþingi
Grunnrannsókn-
ir skilvirkari
ALÞJÓÐAORKURÁÐIÐ hefur
þrjú meginmarkmið að leiðarljósi í
allri stefnumótun sinni á næstu
tveimur áratugum, að bæta aðgang
íbúa heimsins að orkugjöfum, að
auka gæði og stöðugleika á fram-
boði þeirra og gæta þess að fram-
leiðsla orku brjóti ekki í bága við
sjónarmið umhverfisverndar. Þetta
kom fram í erindi sem Gerald
Doucet, framkvæmdastjóri Alþjóða
orkuráðsins, flutti á ársþingi Örku-
stofnunar í gær.
Doucet sagði að nær einn þriðji
jarðarbúa hefði ekki aðgang að til-
búinni orku og það væri nokkuð
sem afar brýnt væri að bæta. Einn-
ig sagði hann mjög mikilvægt að
þjóðir heimsins ykju notkun endur-
nýtanlegra orkugjafa og sagði hann
ísland til fyrirmyndar í þeim efn-
um.
ísland er lítill markaður en til
fyrirmyndar að mörgu leyti
Doucet sagði, í samtali við Morg-
unblaðið, að þótt ísland væri lítið
land gætu önnur lönd lært ýmislegt
af því hvernig orkumálum væri
háttað hér.
„Island hefur góða stöðu í um-
hverfismálum, endurnýtanleg orka
er notuð hér að miklu leyti, loftið er
tært og almenn velsæld virðist
ríkja. ísland er auðvitað lítill mark-
aður, en hann er til fyrirmyndar að
mörgu leyti. Ykkur hefur tekist að
nýta jarðhita og raforku til að upp-
fylla stóran hluta orkuþarfar ykkar
pg geta önnur lönd lært margt af
Islandi hvað nýtingu jarðhita varð-
ar,“ segir Doucet
Hann sagði einnig vert að horfa
til íslands með tilliti til þess hvern-
ig standa mætti að endurskipulagn-
ingu orkumarkaða.
„Þið eruð lítill og einangraður
markaður og við getum lært af því
hvernig þið breytið skipulagi orku-
markaðar ykkar en ljóst er að
einkavæðing þarf ekki endilega að
vera fyrsta skrefið í slíkri endur-
skipulagningu. Mikilvægast er að
stjórnvöld hætti að koma að
ákvarðanatöku og svo fylgir spurn-
ingin um eignarhald á eftir. Til
lengri tíma litið gæti einkavæðing
síðan orðið valkostur."
Doucet sagðist telja líklegt að ís-
land ætti í framtíðinni eftir að
tengjast meginlandi Evrópu með
sæstreng.
„Þá verður hægt að flytja út raf-
orku og inn ef þess yrði þörf. Þið er-
uð lítil þjóð og eigið mikið af orku-
lindum en þær eiga ekki endilega
eftir að endast að eilífu og því er
nauðsynlegt að þið séuð varkár í því
hvernig þið þróið orkuvinnslu ykk-
ar.“ Doucet sagðist kunna vel við
sig á Islandi og ætlar hann að koma
aftur hingað í sumar ásamt vinnu-
hópi á vegum Alþjóða orkuráðsins.
„Við erum með ýmis alþjóðleg
verkefni í gangi og eitt aðalverkefni
okkar núna kallast „Lifað í einum
heimi“. Verkefnið tengir orkunotk-
un við ýmsa aðra þætti samfélags-
ins eins og til dæmis heilsufar og
stöðu kvenna. í mörgum þróunar-
löndum líða konur vegna þess hve
aðgengi að orkugjöfum er lélegt.
Þær þurfa jafnvel að eyða sex til sjö
klukkustundum á dag í að safna
eldiviði og víða verður það til þess
að ungar stúlkur fá ekki tækifæri til
að mennta sig og deyja jafnvel úr
fátækt," sagði Gerald Doucet.
VERIÐ er að þróa samræmdan
gagnagrunn um náttúru íslands,
sem er ætlað að vera forveri gagna-
grunns sem nær til gagna og upp-
lýsinga á öllum sviðum náttúruvís-
inda. Ámi Snorrason,
forstöðumaður Vatnamælinga,
kynnti verkefni þetta á ársþingi
Orkustofnunar í gær en að verkinu
standa auk Vatnamælinga, auðlinda-
deild Orkustofnunar, Náttúrufræði-
stofnun íslands, Líffræðistofnun pg
Raunvísindastofnun Háskóla ís-
lands, Hafrannsóknastofnun, Veiði-
málastofnun, Verkfræðistofan Hnit,
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
og Landgræðslan.
Ávinningur bæði fyrir
vísindamenn og almenning
Verkefnið felst í því að tengja sam-
an náttúrufarsupplýsingar af ýmsu
tagi og gera þær aðgengilegar. Árni
sagði að þegar á frumstigi verkefnis-
ins yrði ávinningur af því fyrir þátt-
takendur, bæði vísindamenn og al-
menning.
Hann sagði að búast mætti við að
skilvirkni við rannsóknir ykist vegna
minni hættu á tvíverknaði, ásamt því
BIFREIÐ var ekið á ljósastaur á
bílastæðinu fyrir framan verslunina
Nettó í Mjódd um klukkan átta í
gærkvöld.
Að sögn lögreglu voru tveir tæp-
lega tvítugir menn í bílnum og voru
þeir báðir fluttir með sjúkrabifreið á
slysadeild Landspítalans í Fossvogi.
Samkvæmt upplýsingum frá slysa-
deild er líðan mannanna eftir atvik-
sem möguleikar á samvinnu og sér-
hæfingu aukist. Einnig muni grunnr-
annsóknir styrkjast þegar hægt
verður tengja saman náttúrufars-
upplýsingar og fá samhengi í hluti
sem áður voru sundurlausir. Árni
sagði að almenningur og skólakerfið
muni ekki síst njóta góðs af gagna-
grunninum og öllum þeim upplýsing-
um sem hann hefði að geyma.
Samþætting' í umhverfís-
rannsóknum er mikilvæg
Árni benti á að samþætting í um-
hverfisrannsóknum væri mjög mikil-
væg þar sem sífellt væru gerðar
kröfur um auknar upplýsingar en
fjármagn væri hins vegar takmark-
að. Með samþættingu mætti hins
vegar ná fram hagræðingu og endur-
bótum í rekstri og rannsóknum. Hún
leiddi einnig til betri heildarsýnar og
nýrra lausna og hugmynda sem yrðu
til að bæta ákvarðanir samfélagsins
og auka skilvirkni í starfi og rekstri.
Fyrir hið opinbera, stofnanir og fyr-
irtæki, ætti samþætting að auðvelda
stefnumörkun, ýta undir betri með-
ferð fjármuna og tryggja betri þekk-
ingargrunn.
um en þeir eru ekki í lífshættu.
Að sögn lögreglu er ekki vitað um
tildrög slyssins en hvorugur mann-
anna var í bílbelti og er talið að þeir
hafi báðir lent á framrúðunni. Annar
kvartaði um innvortis meiðsl en hinn
var með áverka í andliti og hand-
leggsbrotinn. Bíllinn er talinn mikið
skemmdur og var fluttur í burtu með i
kranabíl. 1
Ekið á ljósastaur á
bílastæði í Mjódd
Forstjóri Skeljungs um ákvörðun um að hætta að styrkja starfsemi stjórnmálaflokka
Eindregin tilmæli
komu frá Shell
KRISTINN Björnsson, forstjóri
Skeljungs, segir að ástæða þess að
stjórn fyrirtækisins hafi ákveðið að
hætta að styrkja starfsemi stjóm-
málaflokka sé sú að Shell-samsteyp-
an hafi beint þeim tilmælum til fyr-
irtækja, sem eru í eigu
samsteypunnar að hluta til eða öllu
leyti, að þau taki upp viðskiptaregl-
ur hennar. I einum kafla reglnanna
segir m.a. að Shell styðji ekki starf-
semi stjómmálaflokka.
Kristinn sagði að á stjórnarfundi
í Skeljungi fyrir nokkra hefði verið
ákveðið að fyrirtækið tileinkaði sér
viðskiptareglur Shell. Shell hefði
beint þeim eindregnu tiimælum til
fyrirtækisins eins og annarra fyrir-
tækja sem Shell á hlut í. Shell er
með starfsemi í 178 löndum. Öll
dótturfyrirtækin hafa fallist á þessi
tilmæli. I reglunum er fjallað um
markmið félagsins, ábyrgð gagn-
vart samfélaginu, hluthöfum, við-
skiptavinum, starfsfólki og sam-
starfsaðilum, efnahagslegar
forsendur, heiðarleika, hollustu, ör-
yggi og umhverfi. í einum kafla
reglnanna er fjallað um stjórnmála-
starfsemi en þar segir að fyrirtækið
ætli ekki að greiða fé til stjórnmála-
flokka né hafa afskipti af flokks-
pólitísku starfi. Kristinn sagði að
þetta þýddi ekki að félagið legðist
gegn því að starfsmenn tækju þátt í
pólitísku starfi eða sæktust eftir
kjöri til opinberra embætta.
Kristinn sagði að þetta væra
mjög góðar reglur sem mikil vinna
hefði verið lögð í. Stjórn Skeljungs
hefði þess vegna ekki séð ástæðu til
annars en að gera þær að sínum
þrátt fyrir að Shell ætti einungis
20% í Skeljungi. Fyrirtækið yrði að
taka upp allar reglurnar en gæti
ekki undanskilið ákveðna þætti í
þeim. „Það er mín persónulega
skoðun að sá kafli reglnanna þar
sem vikið er að stjórnmálastarfsem-
inni eigi við í öðrum löndum miklu
fremur en hér á íslandi. Eg hef
ekki þá sannfæringu að hér sé ein-
hver pottur brotinn eins og kannski
er í einhverjum vanþróaðri ríkjum
þar sem Shell-menn hafa lent í ein-
hverjum útistöðum eða þar sem
hafa verið ástunduð vinnubrögð
sem þeir vilja ekki viðhafa,“ sagði
Kristinn.
Kallar ekki á viðbrögð,
að mati forsætisráðherra
Davíð Oddsson, formaður Sjálf-
stæðisflokksins, sagðist ekki útiloka
að þessi ákvörðun gæti haft áhrif á
fjármál stjórnmálaflokkanna. Fyrir
lægi að stórfyrirtæki hefðu styrkt
starfsemi stjómmálaflokka, en hann
væri þó þeirrar skoðunar að meira
hafi verið gert úr fjárstuðningi fyr-
irtækja við stjórnmálaflokka í um-
ræðunni í fjölmiðlum en ástæða
væri til. A.m.k. þekkti hann ekki til
þess að íslenskir stjómmálaflokkar
hefðu fengið háar styrktargreiðslur
frá fyrirtækjum.
„Þetta er ákvörðun þessa fyrir-
tækis og það er dálítið dapurlegt að
um hana skuli koma fyrirmæli frá
útlöndum, en það er það sem gerð-
ist,“ sagði Davíð.
Davíð kvaðst ekki telja að
ákvörðun Skeljungs kallaði á nein
sérstök viðbrögð stjórnmálaflokk-
anna.
Vafasöm auglýsing
hjá Shell International
„Þetta íyrirtæki verður að gera
það upp við sig hvernig það vill
verja sínu fjármagni til menningar-
mála, stjórnmálaflokka eða annaira
þeirra mála sem því er heimilt að
gera innan ákveðins ramma,“ segir
Halldór Ásgrímsson, utanríkisráð-
herra og formaður Framsóknar-
flokksins.
„Mér finnst nauðsynlegt að
benda á að stjómmálastarfsemi í
landinu er afar mikilvæg, hún er
undirstaða lýðræðis og hún verður
að byggja á því að fá framlög frá
einstaklingum og fyrirtækjum,
ásamt ríkisvaldinu. Ég tel að það sé
stjórnmálastarfinu hollt að hafa
ákveðin tengsl við atvinnulífið í
landinu, án þess að það megi á
nokkurn hátt vera háð því,“ sagði
Halldór.
Hann sagði að Framsóknarmenn
hefðu iðulega leitað eftir fjárstuðn-
ingi hjá fyrirtækjum, þótt hann
segðist ekki hafa staðið í því sjálfur.
„Mér finnst miður ef íslensk fyr-
irtæki telja það ekki vera samboðið
sinni starfsemi að styðja við bakið á
stjórnmálaflokkum. Ég tel það vera
heldur vafasama auglýsingu hjá
Shell International að koma sér á
framfæri með þeim hætti. Ég lít
þannig á að Shell á íslandi sé að
hlýða einhverjum fyrirmælum að
utan,“ sagði Halldór Ásgrímsson.
Fleiri fyrirtæki hafa sett sér
þá stefnu að styðja ekki flokka
„Mér skilst að þetta sé gert
vegna þess að í höfuðstöðvum fyrir-
tækisins hafi menn tekið þessa
ákvörðun og menn hér á íslandi
telji sig þurfa að fylgja henni eftir,“
sagði Steingrímur J. Sigfússon, for-
maður Vinstrihreyfingarinnar -
græns framboðs. „Auðvitað kunna
að liggja að baki þessari ákvörðun
heimsfyrirtækisins Shell einhverjar
ástæður sem era alls óskyldar að-
stæðum hér uppi á íslandi eða í
Vestur-Evrópu. Þetta er fyrirtæki
með starfsemi um allan heim og
kannski er þetta einhver aðgerð hjá
þeim til að undirstrika sjálfstæði
sitt frá stjórnmálum eða stjórnvöld-
um annars staðar í heiminum,“
sagði Steingrímur.
Aðspurður hvort hann teldi að
fieiri fyrirtæki fylgdu í kjölfarið
sagðist Steingrímur ekkert geta
sagt um það. „Þetta hefur verið
breytilegt. Það era misjafnar hefðir
hjá fyrirtækjum í þessu efni. Sum
hafa haft þá reglu að láta alla flokka
eða framboð fá einhvern tiltekinn
stuðning, sem er auðvitað að mörgu
leyti til fyrirmyndar. Önnur fyrir-
tæki hafa gert þetta öðravísi, þó ég
þekki ekki hvernig þessu hefur ver-
ið háttað í einstökum atriðum,"
sagði Steingrímur og benti einnig á
að þess væra dæmi að fyrirtæki
hefðu markað sér þá stefnu að veita
ekki stjórnmálasamtökum stuðning.
„Sum hafa vísað til stjórnarsam-
þykkta og sum hafa vísað til þess að
þau hafi valið aðrar leiðir í sam-
bandi við svona mál. Eitt af stærri
fyrirtækjum landsins gaf upp þá
ástæðu að þar hefði verið tekin
ákvörðun fyiir allmörgum árum um
að gefa eingöngu til líknarmála, án
þess að auglýsa það sérstaklega.
Þetta er því með mismunandi hætti
en ég veit ekki frekar en aðrir hver
þróunin verður," sagði Steingrímur.
Þörf á lagasetningu um
starfsemi og fjárreiður
stjórnmálaflokka
Margrét Frímannsdóttir, tals-
maður Samfylkingarinnar, sagði
það skipta máli ef fyrirtæki drægju
stuðning sinn við starf stjórnmála-
flokka til baka þar sem framlög rík-
isins til starfsemi þeirra væra ekki
há. Hún sagðist hins vegar vita til
þess að fleiri fyrirtæki hefðu sett
sér þá reglu að styðja ekki stjórn-
málaflokka, þótt það hefði ekki orð-
ið tilefni til fjölmiðlaumfjöllunar
eins og í tilviki Skeljungs.
Margrét kvaðst ekki telja að neitt
tilefni væri fyrir stjórnmálaflokkana
til að bregðast við þessari ákvörðun
að öðru leyti en því að full þörf væri
á að setja lög um starfsemi stjórn-
málaflokka og um fjárstyrki fyrir-
tækja og einstaklinga til þeirra.