Morgunblaðið - 15.04.2000, Qupperneq 38

MORGUNBLAÐIÐ
LAUGARDAGUR 15. APRIL 2000
Tóbak
Tóbaksverkendur leyna
upplýsingum.
Heilsurækt
Réttur búnaður og við-
eigandi þjálfun.
Krabbamein
Meðferðin er markvissari
og aukaverkanir minni.
Þrívíð geislun gegn krabba
Medical News Today.
BRESKIR vísindamenn hafa þróað
nýja aðferð við geislalækningar
sem byggist á notkun geisla sem
myndar þrívíða geisladreifingu um-
hverfis krabbameinsæxli og sneiðir
hjá heilbrigðum vef. Markmið með
þessari aðferð er að stöðva út-
breiðslu krabbameins, eyða því og
draga úr aukaverkunum geislameð-
ferðar. Hún verður fyrst notuð í
meðferð á blöðruhálskirtilskrabba,
en gangi rannsóknir vel kann hún
að verða notuð á aðrar gerðir
krabbameins.
Sérfræðingar segja að þessi nýja
aðferð verði mun áhrifaríkari en
hefðbundin geislameðferð þar eð
hægt verði að nota stærri geislask-
ammt og draga eigi úr aukaverkun-
um um allt að 75%. Aðferðin gerir
læknum kleift að móta meðferð ná-
kvæmlega eftir óreglubundinni og
ílókinni lögun krabbameinsæxla,
sem vefja sig utan um heilbrigða
vefi í líkamanum.
Hefðbundin geislameðferð felur í
sér að geislarnir mynda „kassa“ ut-
an um æxlið áður en því er eytt, en
sú aðferð getur valdið töluverðum
skemmdum á heilbrigðum vefjum
og leitt til varanlegra aukaverkana.
Prívíddaraðferðin, sem var þróuð
við bresku krabbameinsrannsókn-
arstofnunina, er tæknileg útfærsla
á svokölluðu Intensity modulated
radiotherapy (IMRT), og segir dr.
David Dearnaley, fyrirlesari við
stofnunina, að spennandi tímar séu
framundan við frekari þróunar-
vinnu.
Með IMRT er tekin tölvusneið-
mynd af líkama sjúklingsins og
upplýsingar settar í tölvu til þess að
finna út hvar geislunar er helst þörf
og hvar ekki og reiknar tölvan út
hvernig móta þarf meðferðina.
Hreyfanlegt vélmenni er notað til
að beina misjafnlega miklu magni
geisla á mismunandi svæði í æxlinu.
Með þessum hætti er unnt að nota
33% meiri geislun en við hefð-
bundna aðferð. IMRT-aðferðin er
nú notuð í 15 krabbameinsmið-
stöðvum í Bretlandi.
Óskað hefur verið eftir fjármagni
til kaupa IMRT-tækjabúnað að
Landspítalanum, háskólasjúkra-
húsi, að sögn Garðars Mýrdal for-
stöðumanns Geislaeðlisfræðideildar
spítalans. Tveir línuhraðlar eru á
sjúkrahúsinu og þarf að endurnýja
annan þeirra á næstu árum.
„Þessi aðferð er framför í með-
ferð á krabbameinum sem liggja á
ákveðnum stöðum svo sem í ná-
munda við líffæri sem eru viðkvæm
fyrir geislun. Hún hentar t.d. við
meðferð á blöðruhálskirtli eða höf-
Morgunblaðið/Ásdís
Garðar Mýrdal við geislaáætlanakerfíð, sem gerir geislaáætlanir á grundvelli sneiðmynda af sjúklingum.
uð- og hálssvæðinu svo sem þegar
meðferðarsvæðið vefur sig í hálf-
hring utan um rnænuna," segir
Garðar. „Tæknin hefur verið prófuð
víða, aðallega á stórum sjúkrahús-
um eins og í Boston. Núna eru
spítalar t.d. í Bergen og Stokkhólmi
að fara út í þessa meðferð."
Garðar vonast til að innan
tveggja ára verði búið að fjárfesta í
IMRT-tækninni og hún komin í
notkun á Landspítalanum.
Reuters
Er breytingaskeið karla staðreynd eða innantómt hugtak?
Karlar á breyt-
ingaskeiði?
New York. Reuters Health.
FINNA karlmenn fyrir „breyting-
um“ á miðjum aldri, hoiTnónabreyt-
ingum hliðstæðum tíðahvörfum
kvenna? Hugmyndin um „breytinga-
skeið“ karla er umdeild eins og í Ijós
kom þegar tvö andstæð viðhorf
breskra vísindamanna voru birt sem
„með og á móti“ leiðari í vísindari-
tinu British Medical Journal 25.
mars.
Duncan C. Gould og samstarfs-
maður hans við Goldcross-lækna-
miðstöðina í London birtu vísbend-
ingar um umtalsverðar horm-
ónabreytingar í körlum, og bentu á
þá staðreynd að magn testósteróns
minnkar um allt að 50% frá 25 til 75
ára aldurs. Þar að auki hafi annar
hver maður yfir fimmtugu óeðlilega
lítið magn testósteróns vegna breyt-
inga í hormónakerfi þeirra.
Vísindamennirnir benda á að ein-
kenni testósterónminnkunarinnar
séu oft svipuð þeim sem konur á
breytingaskeiði finni fyrir, t.d. svita-
köst, þunglyndi, taugaóstyrkur,
þreyta og minni kraftur. Þótt Gould
haldi því fram, með þessum hætti, að
karlar verði fyrir hliðstæðum breyt-
ingum og konur segir hann þó, að
hugtakið „breytingaskeið karla“ sé
villandi, þar eð hormónabreyting-
arnar í körlum verði smátt og smátt
á löngum tíma og verði ekki í öllum
mönnum, en allar konur verði fyrir
hormónabreytingum sem gerist
skyndilega.
Árangur
ekki hliðstæður
Howard S. Jacobs heldur því aftur
á móti fram að engu máli skipti hvað
þetta sé kallað, hjá körlum sé ekki að
finna neitt sem sé hugtakalega sam-
bærilegt við breytingaskeið kvenna.
Jacobs heldur því fram, að þessar
hægfara hormónabreytingar í eldri
mönnum séu í grundvallaratriðum
öðru vísi en snögg estrógenlækkun í
konum á breytingaskeiði.
Segir Jacobs að testósterónmeð-
ferð á körlum, hliðstæð estrógen-
meðferð sem konur gangast undir,
skili ekki sambærilegum árangri, og
vísar til rannsókna máli sínu til
stuðnings. Segir hann, að ef hlið-
stæðar meðferðir skili ekki hliðstæð-
um árangri megi álykta að kvillarnir
hafi ekki verið sambærilegir til að
byrja með. Þessar breytingar, sem
menn finni fyrir, séu einfaldlega til
marks um að þeir séu að eldast.
í viðtölum við Reuters fullyrtu
Gould og Jacobs hvor um sig að við-
horf þeirra væri réttmætt og
skynsamlegt. Gould lagði áherslu á,
að þótt „breytingaskeið karla“ væri
„kjánalegt orðalag“ sem gæti leitt til
misskilnings, vísaði það engu að síð-
ur til raunverulegra hormónabreyt-
inga sem verði í öðrum hverjum
manni. Jacobs hélt því hins vegar
fram, að hugtakið ætti sér augljós-
lega engar læknisfræðilegar for-
sendur.
Lyftingar
fyrir konur
sem karla
New York. Reuters Health.
HVERNIG geta þeir sem stunda
heilsurækt komið í veg fyrir að
þeir slasi sig við æfingar? Að mati
sérfiæðinga, er komu saman á ráð-
stefnu í New York nýverið, skiptir
mestu máli að nota réttan útbúnað,
fá viðeigandi þjálfun og skipu-
leggja vandlega markmið og leiðir.
Flestir ættu að stunda leikfími í
30 til 45 mínútur fimm sinnum í
viku, og ættu að bæta við það lyft-
ingum, sagði dr. Stuart A. Hirsh,
bæklunarlæknir sem stýrði ráð-
stefnunni. fþróttamenn verði að
hlusta á líkamann og fara sér ekki
svo hratt að öryggi þeirra sé stefnt
í voða.
Hann bætti því við, að bæði karl-
ar og konur ættu að stunda lyfting-
ar að einhveiju marki, þótt hingað
til hafi þær fyrst og fremst talist
íþrótt fyrir karlmenn.
h