Morgunblaðið - 23.05.2000, Qupperneq 34

34 ÞRIÐJUDAGUR 23. MAÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Lögin
úr
leik-
húsinu
TOIVLIST
Þjóðleikhúsið
OPNUNARTÓNLEIK AR
LISTAHÁTÍÐAR
Lög úr lcikritum. Höfundar laga:
Bjarni Þorsteinsson, Ámi Thor-
steinsson, Sigvaldi Kaldalóns, Emil
Thoroddsen, Páll Isólfsson, Sigurö-
ur Þórðarson, Jón Nordal, Hróð-
mar I. Sigurbjörnsson, Leifur Þór-
arinsson, Hjálmar H. Ragnarsson,
Þorkell Sigurbjörnsson, Atli Heim-
ir Sveinsson, Jón Ásgeirsson, Jón
Múli Árnason, Kjartan Ólafsson,
Jóhann G. Jóhannsson og Gunnar
Reynir Sveinsson.
Laugardag kl. 13.30.
MÖRG vinsælustu sönglög þjóð-
arinnar eiga rætur að rekja til
leikhússins. Það er býsna merki-
legt og talsvert sérstakt hvað þessi
hefð hefur orðið sterk hér á landi.
Það líður varla það leikár að ekki
verði til eitt eða tvö sönglög sem
eiga eftir að lifa lengi með þjóð-
inni. Leikhúsið hefur staðið tón-
skáldum þjóðarinnar opið og þeir
sem þar hafa ráðið hafa séð kosti
þess og jafnvel nauðsyn að leyfa
jiessum listformum að njóta sín
saman. Oftar en ekki hafa sam-
legðaráhrifin orðið mjög mikil;
góður texti hefur gert gott lag
betra og gott lag gert góðan texta
betri. Ur þessu hafa orðið til perl-
ur sem eru greyptar í þjóðarvit-
undina; perlur sem hafa sannar-
lega skerpt vitund okkar um það
hver við erum og hvaðan við kom-
um. Opnunartónleikar Listahátíðar
í Reykjavík voru helgaðir lögunum
úr leikhúsinu og liður í tónlistar-
hátíð Tónskáldafélagsins. Tónsmíð-
arnar sem valdar voru til flutnings
spanna alla okkar öld og endur-
spegla á margan hátt breytingar á
samfélagi okkar og tíðaranda,
breytingar á viðfangsefnum skáld-
anna, og viðfangsefnum leikhús-
anna og vitaskuld breytingar í
tónlistinni sjálfri. Þetta var fróð-
legt yfirlit yfir margt það merk-
asta sem til hefur orðið í þessu
gróskumikla túni menningarlífsins.
Flytjendur dagskrárinnar voru
Marta Guðrún Halldórsdóttir
sópran, leikararnir Edda Heiðrún
Backman, Steinunn Ólína Þor-
steinsdóttir, Örn Árnason og Jó-
hann Sigurðarson og loks Olafur
Kjartan Sigurðarson baritón.
Píanóleikari hópsins og sá sem
setti dagskrána saman var Jóhann
G. Jóhannsson, tónlistarstjóri
Þjóðleikhússins, en sviðsetning var
í höndum Guðjóns Pedersens.
Vafalítið hefur verið erfitt að
velja tónlist í þetta prógramm. Það
er af mörgu að taka, margt gott
sem samið hefur verið fyrir leik-
húsið. Nokkur lög raða sér sjálf í
svona dagskrá: Búðarvísur Emils
Thoroddsens úr Pilti og stúlku; Ég
beið þín lengi, lengi eftir Pál ís-
ólfsson úr Gullna hliðinu; Hvert
örstutt spor eftir Jón Nordal úr
Silfurtúnglinu; lög Jóns Múla
Árnasonar úr Deleríum búbónis;
Afmælisdiktur Atla Heimis Sveins-
sonar úr Ofvitanum; Maður hefur
nú eftir Gunnar Reyni Sveinsson
úr Undir suðvesturhimni og Maí-
stjarnan eftir Jón Ásgeirsson úr
Húsi skáldsins. Þetta eru lög sem
varla hefði verið hægt að sleppa úr
svona dagskrá. Þetta er drjúg
upptalning. En málið er að hin lög-
in sem flutt voru eru næsta sjálf-
valin einnig, þótt þau séu ekki öll
jafn þekkt og hin fyrri. Elstu lög-
in; eins og lög Bjarna Þorsteins-
sonar úr Nýársnóttinni og úr sjón-
leiknum Skipið sekkur; lög
Sigvalda Kaldalóns úr Dansinum í
Hruna og lög Sigurðar Þórðarson-
ar úr óperettunni í álögum, eru
vaxin frá uppruna sínum, og líf
þeirra er líf einsöngslagsins; fáir
muna lengur uppruna þeirra í leik-
húsinu. Þau eiga sér ýmis sameig-
inleg einkenni. Oft er slegið á mjög
þjóðlega strengi; til dæmis með því
að endurvekja vikivakaformið. Álf-
ar og tröll og yfirnáttúrulegar
stemmningar eru klassískt við;
fangsefni þessara eldri verka. í
þeim niðar þungur tregi og ein-
semd. „Ein sit ég úti á steini, angr-
ið mér verður að meini... eru upp-
hafsorð fyrsta ljóðsins sem sungið
var; og dæmigerð fyrir elstu leik-
húslögin Yngri lögin eru enn of
tengd leikverkum þeim sem ólu
þau, og hafa ekki enn fengið að
heyrast nógu oft utan leikhússins
til að njóta sömu vinsælda. Þó skal
fullyrt að það eigi þau eftir að
gera. Dagskráin var fallega svið-
sett. Sviðið var þakið grænum
flöskum með gulum sólblómum.
Staðsetning og hreyfing flytjenda
um sviðið var einföld og falleg. Jó-
hann G. Jóhannsson hélt dag-
skránni saman með fagmannlegum
píanóleik. Sjálfur er hann fínn leik-
húslagasmiður, og auk laganna
sem flutt voru hér, úr Bróður mín-
um Ljónshjarta og Litla-Kláusi og
Stóra-Kláusi, hefði verið hægt að
prýða dagskrána með t.d. ágætum
lögum hans úr Skilaboðaskjóðunni.
Ekki var þess getið í leikskrá hver
útsetti þau lög sem ekki hljómuðu
eins og þau gera í upprunalegri
mynd; vera má að það hafi verið
Jóhann sjálfur. Leikararnir áttu í
fullu tré við söngvarana hvað söng-
inn snerti, Ólafur Kjartan baritón-
söngvari er fæddur leikari og átti
ekki í neinum vandræðum með að
hafa í við leikarana hvað leikræna
þáttinn varðaði. Marta Guðrún átti
erfiðara um vik; hún er fyrst og
fremst fagmannleg söngkona og
féll ekki alveg að hópnum. Vöggu-
kvæði Emils Thoroddsens og
Hvert örstutt spor eftir Jón Nor-
dal sem Marta söng, voru þó hvor
tveggju meðal hápunkta dagskrár-
innar; bæði lögin feiknar fallega
sungin. Ólafur Kjartan tók smell
Sigurðar Þórðarsonar, Kom ég
upp í Kvíslarskarð, með bravúr.
Örn var frábær í Tunglsöng djöfsa
eftir Leif Þórarinsson og Jóhann
gæddi Lokasönginn úr Ofvitanum
alveg nýju lífi. Leikararnir voru í
aðalhlutverkum í lagasyrpu úr Del-
iríum búbónis eftir Jónas og Jón
Múla Árnasyni. Ástardúettinn var
safaríkur og erótískur í flutningi
Arnar og Eddu Heiðrúnar og
Steinunn Ólína söng yndislega fal-
lega og af heitri ástarþrá Sérlegur
sendiherra. Söngur Djáknans á
Myrká var stórbrotinn í flutningi
Jóhanns. Flutningur þessarar
lagasyrpu var sérdeilis góður og
létti talsvert á dagskránni eftir
fremur langa törn fremur nostal-
gískra laga. Glansnúmerið í dag-
skránni var aldeilis frábær flutn-
ingur Eddu Heiðrúnar á lagi
Gunnars Reynis Sveinssonar, Mað-
ur hefur nú. Edda fór á kostum í
frábærum söng og leik sem drykk-
felld stjarna sem mátti muna sinn
fífil fegri. Þetta var stórfín dag-
skrá; framúrskarandi vel flutt, sem
gæti vafalítið gengið lengi, og gæti
tvímælalaust getið af sér fleiri
dagskrár með enn fleiri lögum úr
leikhúsinu.
Bergþóra Jónsdóttir
*
Ovenju-
legur þrí-
hyrningur
KVIKMYNDIR
Kringlubíó, Bíóborg-
i n, B f ó h ö 11 i n, IN .v .i a
b í ó A k u r e y r i o g IV ý i a
bíó Keflavík
Þrjú í tangó „Three to
Tango“tk^
Leikstjóri: Damon Santostefano.
Handrit: Rodney Vaccarro. Aðal-
hlutverk: Matthew Perry, Neve
Campbell, Dylan McDermott og
Oliver Platt.
ÞEIR sem hafa yndi af vitleys-
unni í Chandler Bing í gamanþátt-
unum Vinum í sjónvarpinu, ættu að
hafa mjög gaman af þessari róm-
antísku gamanmynd vegna þess að
Matthew Perry, sem leikur Chand-
ler í þáttunum, leikur ungan mann
í henni sem er einstaklega líkur
Chandler en heitir reyndar Óskar.
Perry, sem reynt hefur að koma
sér áfram í kvikmyndum að undan-
förnu, leikur ungan arkítekt sem
ásamt vini sínum, Oliver Platt,
kemst í kynni við auðjöfur og tekur
að starfa fyrir hann. Og heldur
meira en það, auðjöfurinn telur
fyrir misskilning að Perry sé
hommi og biður hann að gæta hjá-
konu sinnar, sem Neve Campbell
leikur, en þess er ekki langt að
bíða að Perry falli hundflatur fyrir
henni.
Þrjú í tangó eða „Three to
Tango“ er þannig dæmigerður mis-
skilningsfarsi þar sem mjög er
gert grín að kynvísi Perrys. Mynd-
in Iýsir á kómískan hátt því vanda-
máli að vera gagnkynhneigður þeg-
ar allir halda að þú sért
samkynhneigður og ef þú segir
sannleikann missir þú 90 milljóna
dollara samning úr höndunum.
Arkítektinn Óskar minnir á
Chandler í hverju einasta atriði.
Vandræðagangurinn frammi fyiir
kvenfólki er sá sami og kaldhæðnin
einnig enda hlutverkin mjög keim-
lík. Perry þarf þannig ekki að hafa
mikið fyrir hlutunum og er ágæt-
lega skemmtilegur. Það eru aðrir
leikarar einnig, sérstaklega Oliver
Platt, sem leikur homma, og Dylan
McDermott, sem leikur miklu
ómerkilegri karakter en hann sýn-
ist.
Sumir brandaranna hitta í mark
en aðrir ekki eins og gengur og
ameríska væmnin er á sínum stað í
lokin. Það er fátt eitt sem kemur á
óvart í mynd þessari. Hún er ágæt-
is stundargaman en ekkert meira.
Arnaldur Indriðason
I hringnum
EPTA-píanó-
keppni
UMSÓKNARFRESTUR fyrir
fyrstu íslensku píanókeppnina sem
fram fer 22.-26. nóvember rennur út
1. júní. Umsóknum skal fylgja stutt
lýsing á námsferli, ljósrit af fæðing-
arvottorði, verkefnalisti og þátttöku-
gjald kr. 3.000.
Keppnin er liður í dagskrá
Reykjavíkur menningarborgar
Evrópu árið 2000 og er hún opin
píanónemendum 25 ára og yngri.
Keppt verður í þremur flokkum,
miðnám (4.-5. stig, ekki eldri en 15
ára), framhaldsnám (6.-7. stig, ekki
eldri en 19 ára) og háskólanám (ekki
eldri en 25 ára).
Þorkell Sigurbjömsson tónskáld
hefur samið verk, sem er skylduverk
fyrir keppendur í efsta flokki keppn-
innar. Hægt er að nálgast verkið hjá
íslenskri tónverkamiðstöð Síðumúla
34.
Umsóknir skal senda til EPTA
Ísland/Unnur Vilhelmsdóttir
Flyðrugranda 10,107 Rvk.
KVIKMYIVDIR
Laugarásbíó ng IIá-
s k ó I a b í ó
Skylmingakappinn
„Gladiator“ ★ ★★
Leikstjóri: Ridley Scott. Handrit:
David Franzoni, John Logan og
William Nicholson. Aðalhlutverk:
Russell Crowe, Joaquin Phoenix,
Connie Nielsen, Oliver Reed, Derek
Jacobi, Djimon Hounsou og
Richard Harris. Universal 2000.
ÞEGAR Hollywood stóð valt í
samkeppninni við sjónvarpið á
fimmta áratugnum reyndist lausnin
að einhverju leyti liggja í risastórum
og íburðarmiklum bruðlmyndum er
lýstu mikilfengleika rómverska
heimsveldisins. Ben Hur og Spart-
acus, sem gerð var nokkru síðar,
gerðu hvíta tjaldið aftur að spenn-
andi kosti. Síðan hafa ekki verið
gerðar alvöru rómverskar stór-
myndir fyrir bíó fyrr en núna allt í
einu að Ridley Scott stekkur inn í
hringinn brynjaður Skylmingakapp-
anum eða „Gladiator“ og minnir ekki
aðeins á gömlu dýrðardaga Holly-
wood-veldisins heldur finnur í gamla
stórmyndaforminu leið til þess að
höfða til áhorfenda árið 2000. Sem er
talsvert afrek.
Skylmingakappinn er á margan
hátt mikilúðleg mynd. Hún sækir
ekki aðeins í gömlu bruðlmyndimar
foman glæsileik heldur styðst við
nýlegri dæmi um hetjusögur hvíta
tjaldsins eins og „Braveheart“ en að-
alpersónur myndanna eiga talsvert
sameiginlegt og efnisinnihaldið ekki
ósvipað, valdapólitík skiptir höfuð-
máli. En „Gladiator" gerist á hinum
glæstu tímum rómverska heimsveld-
isins og Ridley Scott gerir það eitt í
sjálfu sér spennandi með stórum
leikmyndum og fjöldasenum en ekki
síður fínlegum athugasemdum um
hnignun siðferðis og refslegt and-
rúmsloft samsæris og valdaátaka.
Scott leyfir sér til allrar lukku ekki
að sökkva myndinni í svall- og úr-
kynjunarsenur að hætti t.d. þeirrar
agalegu myndar Kalikúla.
Sagan fjallar um hershöfðingjann
Maximus sem unnið hefur glæsta
sigra fyrir heimsveldið á Germönum
og vill ekkert frekar en snúa aftur
heim til konu sinnar og sonar. Hinn
deyjandi keisari Markús Árelíus vill
að hann verði keisari eftir sína daga
en áður en Maximus getur gefið svar
sitt hefur hinn eiginlegi erfingi,
Kommódus, myrt föður sinn og grip-
ið völdin í skjóli systur sinnar. Hann
gefur skipun um að myrða Maximus
og fjölskyldu hans. Maximus kemst
undan en fjölskyldan er myrt og
hershöfðinginn, sem gerist skylm-
ingakappi eða þræll eftir því hvemig
fólk lítur á það, hyggur á hefndir.
Russell Crowe leikur Maximus
þennan og gerir það með miklum
ágætum eins og hans er von og vísa.
Hann er einskonar ofurmenni að
hætti draumaverksmiðjunnar, leik-
soppur örlaganna sem hefur sigur að
lokum, en Crowe fær óvenju rúman
tíma til þess að gera sig mannlegan
sem syrgjandi fjölskyldufaðir er þrá-
ir ekkert heitar en sameinast fjöl-
skyldu sinni á ný. Eini gallinn við
persónuna er sá að hann er svo flínk-
ur skylmingakappi að maður hefur
aldrei hinar minnstu áhyggjur af
honum í hringnum.
Vel er skipað í önnur hlutverk.
Richard Harris er útlítandi orðinn
eins og þreyttur sukkkeisari, Oliver
Reed er ábúðarmikill þjálfi (þetta
var síðasta mynd þessa ágætis leik-
ara), Joaquin Phoenix er frábær sem
keisarinn Kommódus, sem virðist
ekki hugsa annað en illar hugsanir
og Connie Nielsen er fín sem systir
hans.
Aðal skylmingamynda er auðvitað
bardagasenurnar og þær eru mjög
vel hannaðar undir stjóm Scotts.
Skylmingakappinn býður þannig að
flestu leyti upp á fyrirtaksskemmtun
sem óhætt er að mæla með sérstak-
lega.
Arnaldur Indriðason