Morgunblaðið - 10.06.2000, Side 10

10 LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000
FRETTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Hæstiréttur
Bifreiða-
stjóri
fær ekki
biðlaun
HÆSTIRÉTTUR hefur stað-
fest niðurstöðu héraðsdóms og
sýknað íslenska ríkið af kröfu
manns um biðlaun. Maðurinn
hafði starfað sem bifreiðar-
stjóri hjá varnarliðinu á Kefla-
víkurflugvelli frá 1971 til 1997,
er starf hans var lagt niður.
Maðurinn taldi sig eiga rétt
til biðlauna og vísaði til þess
að samkvæmt yfirlýsingu
starfsmannahalds varnarliðs-
ins frá 1977 hefðu launakjör
sín átt að miðast við samninga
um kjör bifreiðastjóra SVR,
sem hefðu notið biðlaunarétt-
ar.
Réttindi stofnast einungis
með lögum
Hæstiréttur segir að fast-
ráðning bifreiðarstjóra hjá
varnarliðinu leiddi ekki sjálf-
krafa til þess að biðlaunarétt-
ur skapaðist þeim til handa.
Slík réttindi gætu ekki stofn-
ast nema samkvæmt lögum
eða samningum og skýrum
ákvörðunum atvinnurekenda.
Hefði þurft að taka það fram í
yfirlýsingu starfsmannahalds-
ins, sem fulltrúar bifreiðar-
stjóra samþykktu, ef biðlauna-
réttur hefði átt að vera meðal
starfskjara þeirra.
Morgunblaðið/Kristinn
Heimsótti
Bessastaði
ÓLAFUR Ragnar Grímsson, for-
seti Islands, tók í gær á móti
Ding Guangen, ráðherra upp-
lýsingamála í Kfna, á Bessastöð-
um í gær en Ding er staddur í op-
inberri hcimsókn hér á landi.
Eftir fundinn á Bessastöðum hitti
ráðherrann Geir H. Haarde,
starfandi forsætisráðherra, og
ræddu þeir tvíhliða samskipti ís-
lands og Kfna, fjölmiðlalöggjöf,
fjarskiptatækni o.fl.
Niðurstaða Félagsdóms vegna skipa á svörtum lista
Grundvöllur kannaður
fyrir skaðabótamáli
FÉLAGSDÓMUR úrskurðaði á
fimmtudaginn að löndunarbann á
sautján tilgreindum loðnu-, síla- og
kolmunaskipum sem Eining-Iðja
stóð íyrir væri ólögmætt. Kröfu um
að viðurkennt yrði að löndun og
vinnsla á afla úr skipunum fæli ekki í
sér verkfallsbrot var hins vegar vísað
frá dómi.
Löndunarbannið olli hlutaðeigandi
útgerðum talsverðum vandræðum og
þurftu skipin í sumum tilfellum að
sigla langar leiðir til löndunar með
tilfallandi kostnaði til að bjarga hrá-
efni frá skemmdum.
Leikreglur þurfa
að vera skýrar
Emil Thorarensen, útgerðarstjóri
hjá Hraðfrystihúsi Eskifjai'ðar, segir
að úrskurður dómsins komi honum
ekki á óvart. „Niðurstaða dómsins er
í samræmi við það sem við vorum
búnir að lýsa yfir, að þetta væru ólög-
mætar aðgerðir. Þessi niðurstaða
verður vonandi lærdómsrík fyrir
verkalýðshreyfinguna þó svo að hún
hefði mátt vera skýrari. Þó segir
dómsorðið allt sem segja þarf, þessi
svarti listi var ólöglegur.“
Hvað framhaldið varðar segir Emil
að þeir sem og aðrir muni sjálfsagt
taka sér tíma til að skoða málið. „Það
er afar mikilvægt að í framtíðinni
beiti verkalýðshreyfingin ekki ólög-
mætum aðgerðum. Við höfum lagt
gróft mat á það hvað þessar aðgerðir
hafa kostað okkur og maður er fljótur
að reikna sig upp í háar tölur. Gróft
áætlað er heildartekjumissir um 10-
15 milljónir ef við tökum inn í dæmið
tíma sem tapaðist við siglingar og
eins var Guðrún Þorkelsdóttir ekki
send til síldveiða af þessum sökum en
hún hefði eflaust náð heilum túr. Svo
má náttúrulega ekki gleyma hlut
áhafnanna sem töpuðu einnig á þessu
öllu. Áhafnii’nar mótmæltu þessum
aðgerðum kröftuglega en verkalýðs-
forkólfarnir skeyttu því ekki.
Það sem ég tel mikilvægast í þessu
máli er að það er mjög mikilvægt fyr-
ir atvinnustarfsemi í landinu að það
séu til skýrar leikreglur til að fara
eftir fyrir verkalýðsfélögin sem og at-
vinnurekendur þannig að það sé ekki
verið að valda skaða með ólöglegum
aðgerðum."
Grundvöllur fyrir
skaðabótamáli
Friðrik Arngrímsson, fram-
kvæmdastjóri Landssambands ís-
lenskra útgerðarmanna, segir að í
kjölfar úrskurðai’ Félagsdóms verði
framhaldið athugað. „Það eru viss
fyrirtæki sem eru að íhuga hvort þau
muni höfða skaðabótamál vegna þess
tjóns sem þau hafa orðið fyrir. Það er
búið að kanna hvort einhver grund-
völlur er fyrir skaðabótamáli og það
er þannig að framundan er vinna við
það. Sú vinna hefst kannski ekki í dag
og ekki á morgun en menn munu
skoða þessi mál mjög vel hvort sem
þeir munu láta reyna á þetta eða
ekki.
Það eru ekki aðeins útgerðarmenn
sem hafa tapað á þessu, það eru líka
sjómennimir. Því væri ekki óhugs-
andi að útgerðarmenn og sjómenn
höfðuðu sameiginlega skaðabótamál
en það verður skoðað vel alla vega frá
hendi útgerðanna.
Það sem skiptir þó mestu máli
núna er að það er búið að dæma þetta
ólöglegt. Enda hefði annað verið fár-
ánlegt þar sem það á ekki að vera
hægt að átthagabinda skip. Við vilj-
um meina að útgerð skipsins hafi
ekkert með það að gera hvort verk-
fall sé í landi, ef ekki er hægt að selja
eða landa í einhveija verksmiðju
vegna verkfalls þá er fáránlegt að
banna það að báturinn geti farið ann-
að þar sem ekki er verkfall.“
Margir kostir fólgnir í auknu
samráði við almenning
Sænskur ráðgjafí aðstoðaði við gerð áætlun-
ar um mat á umhverfísáhrifum Kárahnúka-
vlrkjunar. Davíð Logi Sigurðsson ræddi við
Helenu Dahlgren-Craig.
MIKIL áhersla er lögð á samráð við
stofnanir, hagsmunasamtök, félög og
almenning í því matsferli sem
Landsvirkjun kynnti á fimmtudag
vegna mats á umhverfisáhrifum
Kárahnúkavirkjunar. Landsvirkjun
hafði samráð við sænskt ráðgjafafyr-
irtæki, VBB-VIAK, dótturfyrirtæki
Swedish Consulting (Sweco), við mót-
un þessara tillagna og mun fulltrúi
þess, Helena Dahlgren-Craig, fylgja
málinu eftir og sitja í sérstökum fag-
Andlát
RAFN HJALTALIN
RAFN Hjaltalín bæjar-
gjaldkeri á Akureyri og
íþróttafrömuður lést að
kvöldi 8. júní á Fjórð-
ungssjúkrahúsinu á
Akureyri 68 ára að
aldri.
Rafn var fæddur 3.
júní árið 1932 á Akur-
eyri. Foreldrar hans
voru Friðrik Hjaltalín
verkstjóri á Akureyri
og Svava Hjaltalín hús-
freyja.
Rafn lauk stúdents-
prófi frá Menntaskól-
anum á Akureyri árið
1953, Hann nam guðfræði við Háskóla
íslands á árunum 1954 til 1957. Hann
lauk cand.phil. prófi þaðan árið 1954.
Hann starfaði á bæjarskrifstofun-
um á Akureyri 1959 til 1960 og var
kennari við Gagnfræðaskóla Akur-
eyrar og framhaldsdeildir hans á ár-
unum 1961 til 1977, en aðalkennslu-
grein hans var íslenska. Rafn varð
bæjargjaldkeri á Akureyri árið 1977
því
og gegndi hann
starfi til æviloka.
Rafn vann að ýmsum
félags- og trúnaðar-
störfum, hann sat í
Stúdentaráði íslands
árið 1956, var í stjóm
Knattrpymusambands
íslands á árunum 1954
til 1956 og aftur frá
1975 og til æviloka. Þá
átti hann sæti í sóknar-
nefnd Akureyrarldrkju
1979-1985, var í áfengis-
varnanefnd Akureyrar
1974-1982 og í skóla-
nefnd 1986-1990.
Rafn var l.deildar dómari í knatt-
spymu frá 1955 til 1983, þar af var
hann einnig milliríkjadómari um tíu
ára skeið. Hann hlaut Gullmerki
Knattspymudómarafélags íslands
árið 1976 og heiðurskross íþrótta-
sambands íslands árið 1985.
Eftirlifandi eiginkona Rafns er
Sigrún Ágústsdóttir Hjaltalín og
eignuðust þau þrjú böm.
hópi sem annast á vinnu við sjálft
umhverfismatið.
Dahlgren-Craig sagði í samtali við
Morgunblaðið að þátttaka hennar í
verkefninu hefði komið til af því að
Landsvirkjun hefði viljað fá utanað-
komandi ráðgjafa til að koma með al-
þjóðlegt sjónarhom í undirbúnings-
vinnunni. „Og þeir leituðu til okkar,
að hluta til vegna þess að í Svíþjóð er
löng hefð fyrir framsækinni um-
hverfislöggjöf og matsferli í tengsl-
um við umhverfismat."
Að sögn Dahlgren-Craig fólst
hennar þáttur í undirbúningsvinn-
unni m.a. í því að rýna í hugmyndir
Landsvirkjunar um hvemig haga
skyldi mati á umhverfisáhrifum og
hvaða kröfur íslensk löggjöf gerði.
Kom hún hingað til lands fyrr í vor til
samræðna við forráðamenn Lands-
virkjunar og einnig átti hún fund með
þeim í Stokkhólmi. Var markmiðið að
miðla þeirri reynslu sem menn hafa
af þessum málefnum í Svíþjóð.
Svíar komnir skrefinu
lengra en Islendingar
Aðspurð kveðst Dahlgren-Craig
ekki vilja kveða svo fast að orði að
taka undir að hennar fingraför sé að
finna hvarvetna í tillögum Lands-
virkjunar. Þvert á móti hafi afstaða
Landsvirlqunar í upphafi einmitt
verið afar sambærileg þeirri afstöðu
sem Sweco hafi gagnvart mati á um-
hverfisáhrifum, þ.e. að matið eigi að
vera byggt á eins umfangsmiklu
samráði og hugsast getur. Þar eigi
jafnvel að ganga lengra en krafist er
beinlínis í lögum um mat á umhverf-
isáhrifum.
Hún segir að þróunin hafi verið í
þessa átt í Svíþjóð og í nýjum lögum
um mat á umhverfisáhrifum, sem
sett voru þar í landi í fyrra, hafi aukn-
ar kröfur um samráð við almenning
Morgunblaðið/Jim Smart
Helena Dahlgren-Craig
og hagsmunaaðila síðan verið festar í
lög.
Dahlgren-Craig hefur í vor skoðað
nýja íslenska löggjöf um mat á um-
hverfisáhrifum og segir hana upp-
fylla kröfur Evróputilskipana og
raunar vera mjög á sömu nótum og
lög Evrópusambandsins um mat á
umhverfisáhrifum. „í Svíþjóð fylgj-
um við einnig þessum tilskipunum en
höfum hins vegar gengið skrefinu
lengra, einkum með nýju löggjöfinni.
Þar er lögð enn frekari áhersla á
samráð um leið og vægi umhverfis-
verndar er þyngt til muna.“
Betra að heQast handa fyrr en
síðar á umhverfísþættinum
Dahlgren-Craig er spurð að því
hvaða hag fyrirtæki eins og Lands-
virkjun hafi annars af því að auka
samráð við almenning og hagsmuna-
samtök. „Svarið við því er tvíþætt“
segir hún. „í fyrsta lagi er kastljós-
inu með þessum hætti beint að um-
hverfismálunum, sem er mikilvægt.
Það er betra að taka á þeim snemma í
ferlinu, þannig að hægt sé að grípa til
aðgerða til að forða skaða á umhverf-
inu, eða í það minnsta draga sem
mest úr honum.“
Hún leggur áherslu á að fyrirtæki
eins og Landsvirkjun græði sannar-
lega mikið á þessu því það sé auð-
vitað æskilegt að sjá fyrir fram hvaða
hættur liggi í leyni. Einungis þannig
sé hægt að bregðast við hættunum
nægilega snemma.
„I öðru lagi hefur Landsvirkjun
hag af því að fólki sé Ijóst að fyrir-
tækið setji þessi mál á oddinn. Að
fyrirtækið muni vinna fyrir opnum
tjöldum, hlýða á raddir almennings
og hafa samráð við stofnanir og félög
vegna tiltekinna framkvæmda," seg-
ir hún. Vísar Dahlgren-Craig hér til
þess hversu mikilvægt er að fyrii-
tæki njóti trausts meðal almennings.
Mun fyrst og fremst reyna
að hafa yfirsýn og leiðbeina
Aðspurð um það hvaða hlutverki
hún muni hafa að gegna í sjálfu um-
hverfismatinu leggur Dahlgren-Cra-
ig áherslu á að hún muni ekki koma
beint að því starfi, enda sé engin van-
þörf á hæfu fólki hér á landi hvað það
varðar.
„Okkar hlutverk verður kannski
frekar að reyna að hafa yfirsýn og
tryggja að öllum skilyrðum sé hlýtt,
vinnan sé unnin eins vel og hugsast
getur, standist alþjóðlegan samjöfn-
uð og reglur," segir hún. „Ef við
komumst að þeirri niðurstöðu, á
meðan matið fer fram, að huga þurfi
betur að tilteknum atriðum, miðað
við þekkingu okkar á slíku umhverf-
ismati annars staðar, verður hlut-
verk okkar að benda á það.“
Dahlgren-Craig tekur undir það
að miklar breytingar hafi orðið á síð-
ustu árum hvað varðar afstöðu til
umhverfismála. Eru sífellt gerðar
meiri kröfur til þess að fram hafi far-
ið mat á umhverfisáhrifum áður fen
ráðist er í framkvæmdir.
Hún segir það vissulega rétt að
auknar kröfur valdi því að allt verði
framkvæmdaferlið fremur þungt í
vöfum og seinlegt. „Ég tel þó skilyrð-
islaust að það sé nauðsynlegt að
menn fari sér hægt við stórfram-
kvæmdir. Á hinn bóginn mun í fram-
tíðinni sjálfsagt reynast nauðsynlegt
að finna einhvern milliveg milli um-
hverfislöggjafar og annarra þátta,“
segir Helena Dahlgren-Craig.