Morgunblaðið - 10.06.2000, Qupperneq 38

v 38 LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000
MENNTUN
MORGUNBLAÐIÐ

Skotið yfir
markið
Á bandarískum sjónvarpsskjánum birt-
ist maður, sem virðist afmyndaður af
heift. Hann heldur riffli hátt á loft og
hrópar heitstrengingar um að vopninu
muni hann ekki sleppa, menn verði að
ná því úrhöndum hans með valdi.
Eftlr Hönnu
Katrínu
Friðriksen
HÉR er ekki á ferð-
inni hryðjuverka-
maður að hafa uppi
hótanir um að
drepa gísla sína
yrði ekki látið að einhverjum kröf-
um hans, heldur kvikmyndaleik-
arinn Charlton Heston. Hann er
ekki að leika í hasarmynd, heldur
kemur svona fyrir sjónir banda-
rísku þjóðarinnar sem formaður
samtaka bandarískra byssueig-
enda. Þeirra sem telja sig hina
einu sönnu Bandaríkjamenn
vegna ástarsambandsins við skot-
vopnin. Það er undarlegt að bera
saman land, þar sem menn eiga
einstaka haglabyssu, riffil eða
gamla kindabyssu, við annað land
VIÐHORF fctoMpur
manna trúir
því af hjartans
einlægni að
það sé réttur
þeirra, einhvem veginn órjúfan-
legur frá ríkisborgararéttinum,
að fá að eiga byssur af öllum
stærðum og gerðum og helst
ganga með þær í buxnastrengn-
um við hvaða tækifæri sem er. í
Bandaríkjunum eru samtök
byssueigenda öflugur þrýstihóp-
ur. Þau voru upphaflega stofnuð
árið 1871, til að þjálfa menn í skot-
fimi, og í kjölfarið voru á vegum
þeirra sett á laggirnar sérstök æf-
ingasvæði. Það er gott og vel. Árið
1949 byrjuðu samtökin svo að
bjóða upp á æfingar og þjálfun
fyrir skotveiðimenn. Það er held-
vu" ekkert upp á það að klaga.
Hins vegar er mörgum fyrirmun-
að að skilja hvemig þessi áhuga-
mál samtakanna hafa leitt þau á
þá braut, að berjast fyrir rétti
hvers manns til óheftrar skamm-
byssueignar, með vísan í stjómar-
skrá Bandaríkjanna, þar sem
gamalt ákvæði sem þótti eðlilegt í
þjóðfélagi fyrri tíma og veitir
mönnum rétt til vopnaeignar, er
Biblía þeirra. Þessi sterki hópur á
sér öfluga fylgismenn, meðal
annars forsetaframbjóðandann
George W. Bush. Einn talsmanna
samtakanna tók reyndar svo
sterkt til orða í hvatningarræðu á
fundi með félagsmönnum fyrr á
árinu, að þegar Bush yrði kominn
í Hvíta húsið yrðu ítök þeirra svo
mikil að það myndi jafngilda því
að samtök byssueigenda hefðu
þar aðsetur. Umrædd ræða var
tekin upp á myndband og sett á
Netið, til að koma boðskapnum
sem víðast. Kábojamir vöruðu sig
ekki á því að með því veittu þeir
andstæðingum sínum tilefni til
harkalegrar gagnrýni, bæði á
samtökin og aumingjans Bush.
Forsetaframbjóðandinn valdi
auðvitað þá leiðina að sverja af
sér öll tengsl við byssur og byssu-
eigendur til þess að reyna að
bjarga því sem bjargað varð og
gerði þar með opinberlega heldur
lítið úr stuðningnum sem hafði
ekki beinlínis farið leynt fram að
því. Þegar hann barðist fyrir kjöri
sem ríkisstjóri Texas árið 1994
lofaði hann til dæmis að sam-
þykkja lög, sem heimiluðu Texas-
búum að ganga um vopnaðir, en
forveri hans í starfi hafði beitt
neitunarvaldi sínu til að stöðva þá
lagasetningu. Bush stóð auðvitað
við sitt, svo nú geta Texas-búar
gengið um með skammbyssurnar
sínar og vitnað til þess að sönnum
Bandaríkjamönnum sé heimilt að
eiga vopn. Byssueigendur leggja
því vonglaðir milljónir á milijónir
ofan í kosningasjóð frambjóðand-
ans. Fleiri yfirlýsingar talsmanna
byssueigenda hafa vakið athygli.
Til dæmis hélt Wayne LaPierre,
varaforseti samtakanna, því fram
fyrir skömmu að Clinton Banda-
ríkjaforseti virtist láta sér vel líka
ákveðinn fjölda manndrápa í land-
inu, í því skyni að koma málum
sínum fram. Clinton reiddist þess-
um ummælum mjög (meira að
segja Bush sagði að þarna hefði
verið skotið yfir markið) og sakaði
byssueigendur á móti um að vera
andvíga öllum aðgerðum sem
gætu dregið úr ofbeldi og aukið
öryggi almennings. Þar hefur
hann líklega verið að vísa til þess
m.a., að samtök byssueigenda eru
algjörlega á móti reglum, sem
skikka seljendur til að kanna
bakgrunn þeirra sem vilja verða
sér úti um skotvopn. Hvernig slíkt
öryggisatriði, eða öryggislásar á
skammbyssur, getur skert frelsi
sannra Bandaríkjamanna, er erf-
itt að sjá, en einhvern veginn trúa
kábojarnir þessu samt. Rökin eru
bara ekki augljós þeim sem ekki
hafa tekið trúna, eða í augum
þeirra sem líta á Bill Clinton sem
réttkjörinn forseta sinn í stað
þess að líma miða á bílana sína
með áletruninni: Heston er forseti
minn. Og læðist nú óþægileg til-
finning að einfeldningunum sem
telja sjálfsagt að kábojar sætti sig
við að vera undir sömu stjórnvöld-
um og aðrir landsmenn. Charlton
Heston og hans menn eru ákaf-
lega ósáttir við hvernig fjölmiðlar
fjalla um samtök byssueigenda,
því þar er samúðin oft lítil. Þessir
köppum virðist íyrirmunað að
átta sig á því hve fáránlega yfir-
lýsingar þeirra hljóma í eyrum
fjölmargra landa þeirra. Þeir sjá
hins vegar að áróðursstríðið
gengur brösuglega og núna eru
þeir að velta því fyrir sér hvort
ekki megi efla áróðurinn með eins
konar veitingahúsi og leiktækja-
sal á sjálfu Times Square í New
York. Þar gæti öll fjölskýldan
komið saman og átt ljúfa stund
innan um byssumar. Meira að
segja gætu hinir fullorðnu kennt
bömunum að hleypa af byssum,
skjóta í mark og aðrar líkar listir
sem bráðnauðsynlegt er að þeir
kunni sem ætli sér að komast til
manns. Þessari hugmynd hefur
víðast verið mætt með hlátra-
sköllum, sem bætir ekki skap
byssumanna. Síðasta „atlagan“ að
byssueigendum er í formi umtal-
aðrar teiknimyndasögu, sem birt-
ist í 250 bandarískum dagblöðum.
Þar er ein aðalhetjan, ungua’
svartur drengur, heillaður af sam-
tökum byssueigenda. Hann þakk-
ar þeim sem sé hve ánægður hann
er með flutninga fjölskyldunnar
úr gettóinu, þar sem skotbardag-
ar voru daglegt brauð, í millistétt-
arhverfið, þar sem byssudýi’kunin
er enn meiri að hans mati. Það er
auðséð á viðbrögðum lesenda að
þeim svíður þessi samlíking og
kunna byssuköppunum litlar
þakkir fyrir ímyndina.
Stafir
sem
breytast
í leik-
tæki
SELJASKÓLI er einn af fjölmörg-
um grunnskólum í Reykjavík sem
hafa tekið þátt í verkefnavinnu,
undir merkjum „Reylyavík-
ur - menningarborgar
Evrópu árið 2000“. Reykja-
víkurborg hefur af þessu
tilefni boðið grunnskólum
borgarinnar upp á aðstoð
listamanna úr ýmsum
greinum.
Seljaskóli fékk lista-
manninn Kristveigu Hall-
dórsdóttur til að vinna með
nemendum í myndlistar- og
hönnunarvali 10. bekkjar ásamt
kennurum þeirra, Sigríði Emu
Einarsdóttur og Guðvarði Hall-
dórssyni.
„Ákveðið var að vinna að hug-
myndum sem nýtast mættu við
uppbyggingu á útivistarsvæði fyr-
ir yngstu nemendur skólans,"
segir Guðvarður. „Lagt var upp
með þá hugmynd að svæðið þjón-
aði sem leiksvæði og verkin hefðu
jafnframt listrænt gildi.“
Nemendur fengu fyrirlestur um
helstu útilistaverk í Reykjavík og
þrívíddarverk síðustu aldar, bæði
erlendis og hérlendis. Þá var
nemendum gert að setja sig í spor
6 ára bama og vinna hugmyndir
sinar bæði skriflega og með
teikningum. Hugmyndir reyndust
mjög fjölbreyttar en smám saman
kom í ljós sameiginlegur áhugi
margra á að nota bókstafina sem
gmnn að verkum meðan aðrir
sóttu hugmyndir í goðsögur,
trúarbrögð og ævintýri. „Nem-
endur unnu ýmist sem einstakl-
ingar eða í hóp að nánari útfærslu
hugmyndanna, efnisvali, litum og
stærðum og luku verkinu með því
að gera líkan eftir endanlegri
hugmynd," segir Guðvarður. Að
lokum gerðu þeir grein fyrir
verkum sínum, að viðstaddri
dómnefnd sem skipuð var Þórði
Kristjánssyni skólastjóra, Guð-
rúnu Guðmundsdóttur aðstoðar-
skólastjóra, Emihu Magnúsdóttur
kennara og Kristveigu Halldórs-
dóttur listamanni og valdi hún
verkið „A til Ö“ í fyrsta sæti. Höf-
undar þess em Eydís Benedikts-
dóttir, Thelma Lind Reynisdóttir
og Þómnn Vilmarsdóttir. í öðm
sæti var „Stafarugl" eftir Auði
Dögg Árnadóttur, Vigdísi Sveins-
dóttur og Þóm Þorvaldsdóttur. f
þriðja sæti var siðan „Tannverk-
ur“ og höfundar þess eru Aðal-
heiður Ýr Ólafsdóttir, Áslaug Ein-
arsdóttir, Hafdís Erla Hafsteins-
dóttir, Hrafnhildur Eyjólfsdóttir
og Ósk Hilmarsdóttir.
Fyrirtækið Barnasmiðjan sem
sérhæfir sig í smíði leiktækja var
fengið til að útfæra hugmyndim-
ar þijár sem á undan er getið og
nú þegar liggur fyrir útfærsla á
verkunum, „A til Ö“ og „Stafa-
mgl“ og ákveðið hefur verið að
reisa verkið „Stafamgl“ við Selja-
skóla nú í sumar. Hrafn Ingi-
mundarson, annar eigenda
Barnasmiðjunnar, hefur lýst
ánægju sinni með þetta samstarf
og jafnframt áhuga á að nota
þessar hugmyndir til að reisa
samskonar verk víðar.
Ljósmynd/Guðvarður Halldórsson
Verkið „A-Ö“ sem Þórunn og Eydís hönnuðu og lenti það í fyrsta sæti.
Ljósmynd/Guðvarður Halldórsson
„Stafarugl“ heitir verk Þóru, Auðar og Vigdísar.
Ljósmynd/Guðvarður Halldórsson
Áslaug og Hrafnhildur við verk sitt „Tannverkur“.
Evrópskt tungumálaár 2001
EVRÓPURÁÐIÐ og framkvæmda-
stjóm Evrópusambandsins vinna nú
að undirbúningi evrópsks tungu-
málaárs 2001, jafnframt því sem und-
irbúningur er hafinn í aðildarlöndun-
um. Einnig hefur UNESCO ákveðið
að taka þátt í tungumálaárinu.
Markmið með evrópsku tungu-
málaári 2001 er að vekja athygli á
fjölbreytileika tungumála og menn-
ingar í Evrópu, stuðla að fjöltyngi
Evrópubúa og hvetja til símenntunar
í tungumálanámi. Jafnframt er stefnt
að því að kynna viðamikil verkefni
sem tungumáladeild Evrópuráðsins
hefur unnið að á undanfömum ámm,
s.s. Common European Framework
of Reference og Portfolio.
Sérstakur stýrihópur á vegum
Evrópuráðsins vinnur að skipulagn-
ingu tungumálaársins í samvinnu við
tungumáladeild ráðsins. Fram-
kvæmdastjóm Evrópusambandsins
hefur einnig komið á fót undirbún-
ingsnefnd sem í sitja fulltrúar
Evrópusambandsríkja, Islands, Nor-
egs og Liechtensteins.
Menntamálaráðherra skipaði í
febrúar síðastliðnum íslenska lands-
nefnd til að vinna að undirbúningi og
framkvæmd evrópsks tungumálaárs
2001, en gert er ráð fyrir að slíkar
nefndir starfi í hverju þátttökulandi
Evrópuráðsins. Er landsnefndum
m.a. ætlað að gera tillögur að inn-
lendri dagskrá. í íslenskri lands-
nefnd um tungumálaárið eiga sæti
fulltrúar menntamálai'áðuneytisins,
Samtaka tungumálakennara á Is-
landi, samstarfsnefndar háskóla-
stigsins, Islenskrar málnefndar og
Sambands íslenskra sveitarfélaga.
Nefndin hefur leitað samráðs við all-
marga hagsmunaaðila hérlendis s.s.
við fagfélög tungumálakennara, sam-
tök foreldra, æskulýðssamtök, sí-
menntunarstofnanir og skóla. í inn-
lendri dagskrá og aðgerðum á
tungumálaárinu verður lögð áhersla
á bæði erlend tungumál og íslensku.
Framkvæmdastjórn Evrópusam-
bandsins mun í september nk.
auglýsa styrki til ýmiss konar verk-
efna á tungumálaárinu. Styrkirnir
geta numið allt að 50% af heildar-
kostnaði við verkefnið. Um þessa
styrki geta sótt ráðuneyti, mennta-
og rannsóknarstofnanir, sveitai’-
stjómii', fijáls félagasamtök og fyrir-
tæki. Nánari upplýsingar verða gefn-
ar í september.
Dagskrá Evrópsks tungumálaárs
2001, bæði evrópsk dagskrá og dag-
skrá einstakra aðildarlanda, mun
liggja fyrir síðla árs 2000.
Nánari upplýsingar um evrópskt
tungumálaár 2001 er að finna á
heimasíðu menntamálai'áðuneytis-
ins: www.mrn.stjr.is