Morgunblaðið - 10.06.2000, Blaðsíða 62

62 LAUGARDAGUR 10. JÚNÍ 2000
MORGUNBLAÐIÐ
FÓLK í FRÉTTUM
Þursaflokkurinn kemur fram á Tónlistarhátíóinni í Reykjavík í kvöld
Þankabrot
um Þursa
✓
I kvöld mun Þursaflokkurinn spila opinberlega í fyrsta
___skipti í tæpan áratug á Tónlistarhátíðinni í_
Reykjavík. Af því tilefni lagði Jónatan Garðarsson út-
gáfuferil sveitarinnar undir smásjána og kom auga á
ýmislegt áhugavert.
EGAR Hinn íslenski
Þursaflokkur hóf göngu
sína 1978 hafði fremur
einsleit diskótónlist ráðið
ríkjum á heimsmarkaði um nokkurt
skeið og pönkið rétt farið að láta á
sér kræla hér á landi. Þursaflokkur-
inn stakk því nokkuð í stúf þegar
Jiann kom fram á sjónarsviðið með
framsækin tilbrigði sín við einföld
íslensk lagstef úr þjóðlagasafni séra
Bjarna Þorsteinssonar. Þursarnir
voru eiginlega að feta sig inn á þá
braut sem engilsaxneskir og ann-
arra þjóða popparar höfðu byrjað
að troða heilum áratug fyrr. Þess
vegna hljómaði margt af því sem
þeir framreiddu kunnuglega þótt
þar kvæði við alveg nýjan tón á ís-
lenska vísu. Þegar plötum Þursa-
flokksins er brugðið undir smásjána
sést greinilega að fyrstu skrefln
,voru stigin undir sterkum áhrifum
frá framsæknum sveitum sem
stunduðu þjóðlagapopp, djassaðan
rokkbræðing og einhvers konar
heimstónlist. Árlega gáfu þeir út
nýjar plötur og í hvert skipti höfðu
þeir eitthvað nýtt fram að færa.
Þegar kom að síðustu plötunni 1982
hafði Þursaflokknum nánast tekist
að fullskapa sinn eigin stíl; þróa
tónlist sem var algerlega þeirra.
Hinn íslenski
Þursaflokkur 1978
★★★
Frumburðurinn var eiginlega
hugarsmíð Egils Ólafssonar, en þeir
Sigurður Bjóla voru famir að setja
saman tónsmíðar, sem rúmuðust
?ekki innan ramma Stuðmanna eða
Spilverks þjóðanna, áður en Þurs-
amir urðu að veruleika. Nútíminn,
eitt af þremur frumsömdum lögum
fyrstu Þursaplötunnar, er eins kon-
ar útúrsnúningur þeirra Egils og
Bjólu á amerísku dægurlagi, sem
mótaðist í samspili þeirra á Spil-
verksárunum. Þetta lag var svo til fullmótað
þegar Þursaflokkurinn varð til. Hin íhzm-
sömdu lögin tvö, Sólnes og Búnaðarbálkur, eru
„instrúmental" svítur í anda Focus, Soft Mach-
ine og Robert Fripp, en þau minna einnig nokk-
uð á lag Jakobs Magnússonar í mýrinni af Tív-
olíplötu Stuðmanna. Það má greina ávæning af
hljómi Þursanna á þeirri plötu, enda fékk Egill
Stuðmennina Þórð Arnason og Tómas Tómas-
son tfl liðs við sig áður en Ásgeir Óskarsson og
Rúnar Vilbergsson komu inn í myndina. Trú-
lega var það hinn brennandi áhugi Egils á ís-
lenskum þjóðlögum og kynni hans af Engel
Lund sem áttu mestan þátt í að fyrsta Þursa-
platan var hljóðrituð. Það var ekki ætlun Egfls
og Bjólu að stofna Spilverkssamstarfmu í
hættu, heldur vinna sameiginlega að annars
konar músík. Þegar væringar urðu innan Spfl-
verksins fór Egill sína leið en Bjóla hélt tryggð
við Spilverkið.
Það eru hin frjálslegu tilbrigði Þursaflokks-
ins við gömlu þjóðlögin sem standa upp úr á
fyrstu plötunni. Þeir prjónuðu framan við ein-
faldar laglínumar, spunnu nýja tónþræði inn í
Íögin og allt um kring, eða fléttuðu aftan við
iau af slíkri spilagleði að annað eins hafði varla
heyrst hér á landi. Gömlu þjóðvísumar fengu
hreinlega endurlífgandi kraft við tónlistar-
gjörning Þursanna. Samspil Rúnars á fagottið
og Þórðar á gítara við söngrödd Egils áttu
drjúgan þátt í að skapa sérstæðan tónavef
Þursanna. Mig gmnar að Egill hafi sótt sitt-
hvað í smiðju brasilíska söngvarans Miltons
Nascimento þegar hann var að móta hinn
textalausa sönglandi stíl sinn, sem setti svo
sterkan svip á Þursatónlistina. Þá var þéttur
hrynvefur þeirra Tómasar og Ásgeirs, sem
þeir spunnu með bassaspili og fjölbreytilegu
slagverki, sá gmnnur sem allur tónheimur
þeirra byggði á.
Þursabit 1979
★★★★★
Þegar kom að annarri plötunni hafði Karl
Sighvatsson bæst í hópinn með Hammondinn
og hljómborð sín og gætir áhrifa hans mjög
sterkt á Þursabiti. Karl var mjög hallur undir
djassbræðing á þessum áram eins og reyndar
fleiri meðlimir Þursaflokksins. Gengu þeir á
köflum mjög langt í tónlistarbræðingi sínum,
sem er á stundum mun djassskotnari en mig
minnti að hann væri. Það má heyra langa snar-
stefjaða spunakafla, flóknar taktskiptingar sem
minna jafnvel á skosku sveitina Gentle Giant, að
ekki sé minnst á rólega seiðandi tóna, fyrir utan
litlu stubbana sem skapa skemmtfleg uppbrot.
Þursamir áttu drjúgan þátt í að endurvekja
áhuga þjóðarinnar á sérkennilegum Ijóðum
manna á borð við Leiralækjar-Fúsa og Æra-
Tobba með þessari plötu, sem einnig skartar
alls kyns lausavísum og framsömdum Ijóða-
komum. Það má upplýsa það hér að þegar
Þursabitið var endurútgefið á geislaplötu 1992
vora gerðar smávægilegar textabreytingar á
fyrsta og þriðja versi lagsins Sigtryggur vann,
en ekki verður farið nánar út í þá sálma hér.
Þursabit er sennilega besta plata Þursaflokks-
ins eins og hann var í byrjun, en gæti eins verið
er ekki síðri plata þótt hún sé um margt gjör-
ólík.
Á hljómleikum 1980
★★★
Þriðja plata Þursaflokksins er ekki eins góð
og hinar fyrri. Aðalorsökin er hversu slæmur
hljómurinn er, en upptakan var gerð á hljóm-
leikum í Þjóðleikhúsinu 19. maí 1980 og hefur
ekki heppnast nógu vel. Platan er þó ekki al-
slæm og þar ræður einkum tvennt. Ánnars veg-
ar ber hún þess merki hversu þétt og góð spila-
mennska Þursaflokksmanna var ætíð á tón-
leikum. Það var jafnan hrein unun að fara á
tónleika sveitarinnar og fylgjast með henni
fremja tóngaldur sinn. Hins vegar geymir plat-
an hina óborganlegu pönkútfærslu Tómasar
Tómassonar á gamla sjóaraslagaranum Jón var
kræfur karl og hraustur, með kómísku innskoti
úr Föðurbæn sjómannsins. Tónlistin skiptist
nokkurn veginn til helminga í lög af fyrstu
tveimur Þursaplötunum og nýja tónlist, þ.e. lög
við ljóðin Orðsending eftir Ára Jósefsson þar
sem Karl fer mikinn á Hammondinn og Norður
við íshaf (grasljóð VIII) eftir Sigurð Pálsson,
léttdjassaður vals þar sem Karl grípur í harm-
onikuna og Þórður fer á kostum, aukinheldur
Sjónvarpsbláminn, lag Egils við eigin texta.
Grettir söngleikur 1981
★★
Þursaflokkurinn samdi m.a. tónlist við ballett
sem íslenski dansflokkurinn sýndi á Norður-
löndunum og í kjölfarið fylgdi mikil Mjómleika-
ferð um norðanverða Evrópu. Eftir
heimkomuna lögðust Þursar í leik-
húsvinnu með Þórarni Eldjám og
leikurum LR. Afraksturinn var
söngleikurinn Grettir sem skilaði
m.a. laginu Gegnum holt og hæðir,
sem kallast Söngur Gullauga í söng-
leiknum. Ennfremur kom Þursa-
flokkurinn við sögu i kvikmynd
Friðriks Þórs Friðrikssonar Rokk í
Reykjavík og lék þar lagið í speglin-
um við Ijóð Einars Más Guðmunds-
sonar Þögull eins og meirihlutinn.
Gæti eins verið... 1982
★★★★★
Um líkt leyti risu Stuðmenn úr
dvala, gerðu hina rómuðu mynd
Með allt á hreinu og settu á stofn
hljóðverið Grettisgat í bakgarðinum
hjá Agli. Þar upphófst mikil tónlist-
arframleiðsla, bæði þeirra sjálfra og
annarra. Einkum nutu pönkarar og
nýbylgjusveitir góðs af og tóku
meðlimir Þursaflokksins nokkurn
þátt í að móta verk sumra þeirra.
Þetta samkrall hafði sín áhrif og er
ekki örgrannt um að veralegra
nýbylgjuáhrifa gæti á síðustu plötu
Þursaflokksins Gæti eins verið og
þar nær sköpunargleði Þursa-
flokksins hámarki.
Karl Sighvatsson hafði sagt skilið
við flokkinn nokkru eftir Þjóðleik-
hústónleikana og sömuleiðis Rúnar
Vilbergsson. Það kom því í hlut
Tómasar og Egils að annast hljóm-
borðin, sem leika afar stórt hlutverk
á Gæti eins verið. Reyndar var raf-
magnspíanóið það hljóðfæri sem
fylgdi Agli allan Þursatímann og
þess vegna ósköp eðlilegt að hann
tæki sæti hljómborðsleikara þegar
hér var komið sögu. Af lagasmíðun-
um er það helst að segja að Þurs-
amir era skrifaðir sameiginlega
fyrir tveimur lögum, hlutur Egils er
sýnu mestur því hann samdi 6 af 9
lögum, Ásgeir trommari sýndi á sér
nýja hlið með hinu eftirminnilega lagi Þögull
eins og meirihlutinn, Eggert Þorleifsson lagði
til skondinn texta Sérfræðingar segja og Gegn-
um holt og hæðir við texta Þórarins Eldjárn úr
Gretti féll að heildarmyndinni eins og flís við
rass.
Það má segja að Þursaflokkurinn hafi hætt á
hátindinum. Þeir höfðu geflð út sína heilsteypt-
ustu plötu og vora farnir að uppskera aðdáun
ungra sem aldinna þegar merkið var lagt niður.
Að vísu átti að koma ein plata til viðbótar og
upptökuvinnan komin í gang haustið 1982. Mun
eitt lag frá þeim tíma, Fjandsamleg návist II,
hafa ratað á Tifa Tifa, fyrstu sólóplötu Egils
Ólafssonar, sem kom út 1991. Enn er ógetið
þriggja laga sem hljómuðu í mynd Hrafns
Gunnlaugssonar Okkar á milli (í hita og þunga
dagsins) sem Þursarnir era skrifaðir fyrir. Mér
segir svo hugur að þar hafi Egill og Tómas ráð-
ið ferðinni, enda vora þeir nánast orðnir einii'
eftir því hinir vora ýmist hættir eða fastir í öðr-
um verkefnum undir það síðasta.
Seinna í þessum mánuði er væntanleg safn-
plata með úrvali þekktustu laga Þursaflokks-
ins, en það sem sætir mestum tíðindum er án
efa sú staðreynd að í kvöld ætlar Hinn íslenski
Þursaflokkur að stíga á svið og kveða við raust.
Það hafa Þursamir ekki gert síðan þeir komu
saman til að heiðra minningu félaga síns Karls
J. Sighvatssonar í júní 1992.
Þursarnir eiga einnig lög á plötunum:
Rokk í Reykjavík 1981 ***
Okkar á milli (í hita og þunga dagsins) 1982 *
Minningartónleikar Karls J. Sighvatssonar 1992 ****