Morgunblaðið - 09.07.2000, Síða 30

30 SUNNUDAGUR 9. JÚLÍ 2000
MINNINGAR
MORGUNBLAÐIÐ
Vísinda-
læsi
„Fyrir mér vakir að verja það sem mað-
urgæti kallað vísindalega heimsmynd. “
Alan Sokal.
Það er á fjölmiðlum að
skilja að mannkyns-
sagan - eða jafnvel
veraldarsagan - hafi
nýlega stigið risa-
skref fram á veginn. Það var þeg-
ar kortlagt var genamengi
mannsins. Þetta munu vera því-
líkar vísindaframfarir að annað
eins hefur ekki gerst síðan Ein-
stein uppgötvaði afstæðið. Það má
vera.
Morgunblaðið sagði í leiðara
um kortlagningu genamengisins
að öðru hvoru yrðu „atburðir í
sögu vísinda og tækni sem allir
sjá að marka skil og eiga eftir að
hafa áhrif á líf manna um ókomna
framtíð". Nefndi blaðið meðal
annars afstæðiskenningu Ein-
steins sem slík skil. Það má vel
vera satt að öðru hvoru verði
svona ski], en það er vafasamt að
„allir“ sjái þau.
Við sem erum ekki alveg læs á
vísindin höfum ákaflega takmark-
aðar for-
VIÐHORF
Eftir Kristján G.
Arngrímsson
sendur til að
leggja sjálf
mat á það
hvort þetta
eru í rauninni svona svakalegar
framfarir eða bara upphrópanir
og fagurgali um ekkert, líkt og
kaldi samruninn fyrir ekki löngu.
Allt sem við getum gert er að trúa
vísindamönnunum ogfjölmiðlum.
Og við sem erum ekki læs á vís-
indin erum mörg. Við erum í
meirihluta. Samkvæmtþví sem
Vísindaráð Bandaríkjanna segir
hefur aðeins einn af hverjum fjór-
um nægan skilning á vísindunum
til þess að fella sjálfstæða, ígrund-
aða dóma um þær vísindaframfar-
ir sem fjölmiðlar greina frá.
Bandaríski eðlisfræðingurinn
Robert Park sagði í viðtali við
dagblaðið USAToday nýlegaað
Bandaríkjamenn, ásamt Dönum,
teldust þjóða læsastir á vísindin.
Ekki nefnir hann ísland og
kannski eru Islendingar ekki
fremstir í heiminum þama -
merkilegt nokk.
Reyndar væri afskaplega fróð-
legt að sjá hvað kæmi út úr því ef
Gallup eða Félagsvísindastofnun
eða einhver álíka gerði könnun á
því hversu margir Islendingar
kunna skil á til dæmis því í hverju
vísindaleg aðferð er fólgin. Eða
því hvers vegna afstæðiskenning
Einsteins var svona mikilvæg,
sem Morgunblaðið fullyrðir að all-
irviti.
Þetta er ekki bara prinsipp-
atriði, heldur hefur beina nyt-
semdarskírskotun. Ein helstu
rökin fyrir því að leyfa f slenskri
erfðagreiningu að smíða og reka
gagnagrunninn eru þau, að um sé
að ræða vísindalegar framfarir
sem komi öllum til góða. Þetta er
ekkert aukaatriði heldur beinlínis
meginatriði í málinu (án þess að
lítið skuli gert úr vægi siðferðis-
legu hliðarinnar), líkt og Kári
Stefánsson hefur jafnan ítrekað.
Samt fór aldrei mikið fyrir
þessu í umræðunni, heldur snérist
hún svo að segja eingöngu um sið-
ferðisþáttinn (sem er að sönnu
mikilvægur) og karakter Kára
(sem er kannski síður mikilvægt
atriði). Getur verið að fjöldinn áll-
ur af fslendingum sé einfaldlega
ekki fær um að ræða, svo vit sé í,
vísindalegu hliðina á málinu, sem
er þó sennilega stærsta hliðin?
(Og er auðvitað nátengd siðferðis-
legu hliðinni).Gæti kannski verið
að jafnvel alþingismenn flestir
séu ólæsir á vísindin?
Fjölmiðlar á íslandi hafa ef til
vill ekki verið nógu duglegir við
að leggja sitt að mörkum til að
auka vísindalæsi landsmanna,
heldur hefur áhersla þeirra verið
á pólitík og peninga. Það má auð-
vitað halda því fram að það tvennt
- pólitík og peningar - sé það sem
alla varðar og hafi áhrif á líf okkar
allra, en manni sýnist þó, að vís-
indi séu farin að vega þyngra en
pólitík að því leyti.
Heimsmyndin er ekki eins
sterklega mótuð af pólitískum
átökum og hún var fyrir bara
hálfri öld eða svo, þegar kalda
stríðið var í algleymingi. Auðvitað
eru pólitískar markalínur núna
eins og þá, en þær eru ekki eins
ráðandi þáttur í skilningi manns á
veröldinni. Það er að segja, pólitík
skiptir ekki eins miklu máli nú-
orðið, og það eru vísindin sem eru
að verða ráðandi þáttur í heims-
myndinni, samanber orð banda-
ríska eðlisfræðingsins Alans Sok-
als, sem vitnað er til hér að ofan.
Ekki svo að skilja að sú heims-
mynd sem vísindin fela í sér sé hin
eina rétta. Um marga þætti henn-
ar má efast. Til dæmis gerir hún
ráð fyrir algerri efnishyggju, það
er að segja, því viðhorfí að allt sé
efnisbundið - líka hugsanir
manns og vitund - og þótt þetta
kunni að vera á endanum satt þá
er þetta auðvitað umdeilanlegt.
En vísindalegur skilningur á ver-
öldinni verður sífellt fyrirferðar-
meiri (samanber innrás ÍE í ís-
lenskt samfélag) og þess vegna er
mikilvægt að maður þekki hann.
Líka til að geta gagnrýnt hann.
Það þarf ekki að gera hávís-
indalega könnun til að koma auga
á að hlutfall frétta úr vísindaheim-
inum er lítið í íslenskum fjölmiðl-
um, miðað við fréttir af vettvangi
stjórnmálanna. Þarf ekki annað
en að fylgjast með forsíðu Morg-
unblaðsins í nokkra daga til þess
að komast að raun um að heims-
myndin sem blaðið sýnir er sterk-
lega mótuð af stjórnmálum.
Við liggur, að minnstu hræring-
ar í fjarlægum þingsölum verði að
stórmálum á forsíðu Morgun-
blaðsins, fremur en hræringar í
vísindaheiminum, sem eru þó
bæði líklegri til að skipta beinlínis
máli á Islandi og eru þar að auki
áhugaverðar vegna hinnar sam-
mannlegu skírskotunar sem vís-
indin hafa.
Án þess að nokkurri rýrð sé
kastað á ríkjandi hefðir í frétta-
flutningi íslenskra fjölmiðla má
halda því fram, að töluvert skorti
á, að þeir geri sitt til að auka vís-
indalæsi meðal íslendinga. En
kannski hafa ríkjandi hefðir bara
verið ríkjandi aðeins of lengi.
Eða er það kannski fjölmiðlum
oíviða að flytja skiljanlegar,
áhugaverðar og jafnvel skemmti-
legar fréttir af vettvangi vísind-
anna? Er vísindalæsi eitthvað
sem einungis fáu fólki er gefið,
svona eins og tónlistargáfa, eða er
það eitthvað sem bara skólar geta
veitt? (Ef svo er þarf kannski að
stokka eitthvað upp námskrána).
Fjölmiðlar gætu þó lagt sitt af
mörkum með því einu að draga
aðeins úr holskeflu frétta af jafn-
vel hinum smásmugulegustu
stjórnmálaviðburðum innanlands
og erlendis. Fyrsta skrefið væri
að litið yrði á fréttir úr vísinda-
heiminum sem almennar fréttir,
rétt eins og fréttir af gangi mála
fyrir botni Miðjarðarhafs eða póli-
tískum afdrifum Helmuts Kohls,
fyrrverandi Þýskalandskanslara.
JOHANNES
JENSSON
+ Jóhannes Helgi
Jensson fæddist í
Fjarðarstræti 13 á
Isafírði 31. ágúst
1945. Hann lést 2. júlí
síðastliðinn.
Foreldrar hans
voru Jens Karl
Magnús Steindórs-
son frá Melum í
Trékyllisvík, Ámes-
hreppi, f. 28.10.1902,
d. 14.2.1965, ogkona
hans, Guðrún Þórð-
ardóttir frá Hrúti,
Rangárvöllum, f.
4.11. 1905, d. 28.5. 1972. Systkini
Jóhannesar em; Katrín Þórný, f.
8.12. 1928, gift Mikael Þórarins-
syni, búsett á Siglufirði, Ragnar
Steindór, f. 31.3. 1930, búsettur í
Reykjavík, Jenný Karla, f. 22.12.
1932, gift Sigurði Sigurgeirssyni,
búsett í Hafnarfirði, Guðrún, f.
10.8. 1937, gift Hermanni Stefáns-
syni, búsett í Hafnarfirði.
Elsku pabbi minn. Þú fórst alltof
snöggt. Ég vildi óska þess að þú hefð-
ir getað kvatt. Það var svo oft sem ég
átti eftir að knúsa þig, svo margt sem
ég átti eftir að segja þér. Ég var að
reyna að ná í þig á fimmtudaginn til
þess að segja þér að ég hefði fengið
inngöngu í Tækniskólann og yrði því
fastagestur hjá þér hinum megin við
götuna uppi á Höfða. En ég náði því
ekki.
Ég hringdi og hringdi í þig í
farsímann þinn á sunnudaginn en þú
svaraðir ekki. Ég vissi að þér liði illa
vegna fráfalls Júlíönu, ég hafði svo
miklar áhyggjur af þér vitandi það að
þú værir á leiðinni að norðan á mótor-
hjólinu þínu með allar þessar áhyggj-
ur á herðum þér og með þitt góða en
veika hjarta. Hjarta sem að lokum
gafst upp. Jenni bróðir hringdi í mig
og sagði mér að þú hefðir dáið í hönd-
unum á honum. Ég keyrði strax upp
á Höfða með von um að þetta væri nú
ekki alvegrétt, en þú varst farinn.
Hjarta mitt er svo fullt af sorg og
það eru svo margir sem eiga mjög um
sárt að binda núna. En tíminn mildar
allan tifinningalegan sársauka og við
■ höldumíþávon.
Þú varst svo stoltur að eiga öll
þessi böm og bamabörn. Og þín ósk
var að við systkinin myndum ná bet-
ur saman, hefðum meira samband
hvert við annað. Þessi mikla sorg hef-
ur þjappað okkur saman og erum við
ákveðin í því að reyna að styrkja
syskinaböndin. Og eram við strax
farin að skipuleggja framtíðina sam-
an.
Þú hafðir svo fágaða framkomu og
varst svo mikil tilfinningavera. Ég
bar mikla virðingu fyrir þér og er
stolt yfir að hafa átt þig sem fóður.
Elsku pabbi, ég veit að þig langaði
svo að kaupa þér skútu og sigla út í
heim, því segi ég, farðu nú og sigldu á
nýju skútunni þinni um öll heimsins
höf. Hugur minn verður alltaf hjá
þér.
Við sjáumst síðar þegar minn tími
er kominn. Þín dóttir,
Gunnlaug.
Yndislegi pabbi. Það er erfitt að
kveðja þig, það er svo margt sem ég
átti eftir að segja við þig. Ég var allt-
af á leiðinni til þín eins og þú til mín.
Núna er ég búin að vera að hugsa, ef
við hefðum verið búin að setjast niður
og ræða málin, en ég veit að ég á ekki
að hugsa þannig því að núna veistu
allt sem mig langaði að segja þér. Það
er líka erfitt að hugsa að þið mamma
séuð bæði farin, en ég trúi þvi að þið
séuð saman hjá Guði og vakið yfir
okkur öllum. Ég elska þig og í mínum
huga ertu alltaf besti pabbi í heimin-
um.
Hvíldu í friði elsku pabbi. Þín dótt-
ir,
Helga Dóra.
Mig langar að minnast góðs vinar.
Jói, þín er sárt saknað af okkur.
Lækkarlífdagasól
löngerorðinmínferð
faukífarandaskjól
Fimmtán ára flutti
Jóhannes frá Isafirði
og tók að starfa við hin
ýmsu störf. Sextán ára
fór hann á vertíð í
Vestmannaeyjum þar
sem hann var í ellefu
ár. Gekk hann í hjóna-
band með Guðrúnu
Óskarsdöttur, f. 26.5.
1945, og áttu þau sam-
an tvo drengi, Jens
Karl Magnús, f. 26.1.
1965, kvæntur Sigríði
Guðmundsdóttur, f.
8.8. 1967, börn þeirra
eru Sigríður Ósk, f. 21.3. 1986, og
Ármann Halldór, f. 30.12. 1992, og
Brynjar Halldór, f. 18.3.1966, unn-
usta hans er Elín Inga Garðar-
sdóttir, f. 7.4. 1962. Börn Brynjars
úr fyrri sambúð eru Daníel Helgi,
f. 13.11. 1992, og Diana Brynja, f.
23.11. 1994. Jóhannes og Guðrún
skildu árið 1973. Eftir gosið í Eyj-
um, þar sem hann starfaði í
feginnhvíldinniverð
guð minn, gefðu þinn frið,
gleddu og blessaðu þá
semaðlögðumérlið
Ijósið kveiktu mér hjá.
(V. Briem.)
Minningamar um þig geymum við
í hjarta okkar.
Guðný og Ármey
í Vestmannaeyjum.
Fallinn er frá vinur og frændi,
langt um aldur fram. Við Jóhannes
vorum bræðrasynir. Það má segja að
svipað var með okkur og feðram okk-
ar, þar ríkti kærleikur og væntum-
þykja. Fyrstu kynni mín af Jóhann-
esi urðu þegar ég fór í sveit norður á
Strandir og gisti á leiðinni á heimili
foreldra hans að Fjarðarstræti 13 á
ísafirði um vorið 1949 og upphófst þá
sú vinátta sem var órofin eftir það.
Jóhannes flutti frá Isafirði á unga
aldri til Vestmannaeyja með það í
huga að standa á eigin fótum. Og
gerði þar eftir. I Vestmannaeyjum
kynntist hann Guðránu Óskarsdótt-
ur og eignuðust þau saman synina
Jens Karl Magnús og Brynjar Hall-
dór. Árið 1973 flutti Jóhannes til
Reykjavíkur og slitu þau Guðrán
samvistum um það leyti. Eftir það
eignaðist hann dótturina Gunnlaugu
Olsen. Skömmu seinna kynntist hann
Júlíönu Gísladóttm- og áttu þau sam-
an þrjú börn, Helgu Dóra, Émih'u og
Magnús sem syrgja nú bæði fóður og
móður sem borin eru til grafar á
morgun frá Grafarvogskirkju.
Eftir að Jóhannes flutti frá Eyjum
kynntist ég betur mannkostum hans,
einlægni, trygglyndi og vilja til að
gera öðrum gott. Margar veiðiferðir
fóram við ásamt okkar félögum og
margar ferðir fóram við aðeins tveir
og í þeim ferðum styrktist okkar
væntumþykja og frændsemi. Oftar
en ekki var þá rætt um frændfólk af
Ströndum og rakin ætt okkar sem
Jóhannes kunni þó nokkur skil á.
Einnig fórum við oft í útilegur saman
ásamt fjölskyldum okkar. Það voru
góðar stundir.
Eitt sinn hringdi Jóhannes og
spurði mig hvort við ættum ekki að
skreppa á Strandir sem við og gerð-
um og var það ógleymanleg ferð sem
var okkur báðum ávallt minnisstæð.
Þá ekki síður þær fjölmörgu ferðir
sem við tveir fóram tií lax- og silungs-
veiða, þó flestar hafi ferðirnar verið
til skotveiða.
Komum við oftar en ekki með góða
veiði heim og var það ekki síst Jó-
hannesi að þakka því hann vai- frá-
bær skytta. Feður okkar voru báðir
góðir veiðimenn og ólust upp við að
veiða til heimilisins. Töluðum við oft
um að þeir bræður væru saman hin-
um megin á veiðilendunum miklu og
þar myndum við allir hittast í fyllingu
tímans. Jóhannes tók þátt í hagla-
byssuskotkeppnum og vann oft til
verðlauna og hlaut hann meðal ann-
ars bikarmeistaratitil í þeirri íþrótt.
Hann var um tíma formaður Skot-
veiðifélags Reykjavíkur og hafði mik-
inn áhuga á þeirri félagsstarfsemi.
slökkviliðinu og við köfun, kynntist
hann Rut Olsen, f. 30.9. 1954, og
eignuðust þau eina dóttur, Gunn-
laugu Olsen, f. 19.8. 1974, sem er í
sambúð með Hólmari Gunnlaugs-
syni, f. 22.5. 1973. Á hún úr íyrra
sambandi Kristján Helga, f. 3.1.
1992, og eiga þau saman Emelíu
Rut, f. 17.3. 1998. Haustið 1974 fór
Jóhannes á vertíð á Homafirði.
Þar kynntist hann eiginkonu sinni
til sautján ára, Júlíönu Gísladóttur,
f. 10.11. 1956, d. 30.6. síðastliðinn.
Þau giftu sig 1976 og eignuðust
þijú börn; Helgu Dóru, f. 4.8.1975,
í sambúð með Jóhanni Má Jóhanns-
syni, f. 4.4. 1975. Á hún úr fyrra
sambandi Jóhannes Helga, f. 26.5.
1995, og saman eiga þau Rebekku
Sól, f. 7.5.1999, Emilíu Brynhildi, f.
3.9. 1981, og Magnús, f. 31.5. 1984.
Jóhannes og Júlíana skildu haustið
1990.
Árið 1979 stofnaði Jóhannes Hífi
hf. ásamt Júlíönu og Jóni Helga-
syni. Rak Jóhannes það fyrirtæki,
sem er orðið mjög umsvifamikið,
allt fram til þessa dags.
Utför Jóhannesar fer fram frá
Grafarvogskirkju á morgun,
mánudaginn 10. júlí, og hefst at-
höfnin klukkan 13.30.
Það er erfitt að kveðja kæran vin
sem fellur frá svo langt um aldur
fram og átti sér marga drauma og
svo margt ógert. Hann bar hag sinna
barna fyrir brjósti og studdi þau af
bestu getu. Þeirra missir er því sár-
astur. Með þessum fáu h'num vil ég
sýna frænda og kæram vin þá virð-
ingu sem hann á skilið frá mér.
Við Lillý, Matthildur og Soffía
þökkum Jóhannesi hans vináttu í
gegnum árin og biðjum góðan Guð að
vemda hann.
Jens, Brynjar, Gunnlaug, Helga
Dóra, Emilía, Magnús og Guðlaugur,
guð veri með ykkur.
Sigurgeir Vilhelm
Sigurgeirsson.
Hver minnmg dýrmæt perla að liðnum
lífsins degi,
hin ljúfu og góðu kynni af alhug þakka hér.
Þinn kærieikur í verki var gjöf, sem
gleymist eigi,
og gæfa var það öllum, er fengu að
kynnastþér.
(Ingibj.Sig.)
Kæri Jói, mig langar til að minnast
þín í örfáum orðum. Ég man þegar
þú komst til Eyja á vertíð og vannst
lengi í Fiskiðjunni aðeins sautján ára
gamall. Jói vann mikið til sjós og þeg-
ar hann var í landi vann hann mikið
við múrvinnu og verkastörf. Hann
kynntist Guðránu Óskarsdóttur
(Gunnu systur) og varð strax hluti af
fjölskyldu okkar á Faxó. Ármann
bróðir og Jói voru miklir vinir og
brölluðu mikið saman, bæði á sjó og í
landi. Jói var mikill veiðimaður og
veiddi mikið lunda. Þegar Armann
féll frá missti hann sinn besta vin.
Gunna og Jói byrjuðu að búa á
Landamótum í Vestmannaeyjum og
eignuðust þau tvo syni, þá Jens Karl
Magnús og Brynjar Karl.
Jói var mikill sundmaður og hafði
unnið til fjölda verðlauna. Einnig
vann hann farandbikar í stakkasundi
á sjómannadegimnn. Jói var mikill
skákmaður og kenndi mér að tefla og
tefldum við oft saman. Landamót
brannu árið 1966 og misstu fjórar
fjölskyldur heimili sitt í þeim brana.
Jói og Gunna fluttu inn í hús sem hét
Vatnsdalur en er núna farið undir
hraun. Þau fluttu svo inn í Dalabú
meðan þau byggðu hús á Smáragötu
3. Jói og Gunna slitu samvistir gosár-
ið 1973. Þótt margt hafi drifið á daga
okkar hélst vinátta okkar alla tíð. Jói
stofnaði kranaleiguna Hífi ásamt Jú-
líönu Gísladóttur og Jóni Helgasyni
sem seinna varð Hífir Kjamaboran
árið 1979.
Við áttum mikið saman að sælda út
af starfi og vináttu. Úllu kynntist ég í
gegnum Hífi og Jóa. Ég veit að böm-
in þeirra og systkini sakna þeirra
sárt. Ég votta þeim og öllum aðstand-
endumsamúð mína._
Óskar Elías Óskarsson og
íjölskylda, Vestmannaeyjum.
• Fleiri minningargreinar um Jó-
hannes Helga Jensson bíða birting-
ar ogmunu birtast íblaðinu næstu
daga.