Morgunblaðið - 23.09.2000, Síða 1

STOFNAÐ 1913
218. TBL. 88. ÁRG.
LAUGARDAGUR 23. SEPTEMBER 2000 PRENTSMIÐJA MORGUNBLAÐSINS
Spenna fer vax-
andi í Júgóslavíu
Belgrad, Nis, Zagreb. AFP, AP, Reuters.
STJÓRNARANDSTAÐAN í Júgó-
slavíu hafnaði í gær þeirri fuliyrð-
ingu aðstoðarforsætisráðherrans
Momirs Bulatovic að hver sem úrslit
kosninganna á sunnudag yrðu, hefði
Slobodan Milosevic stjómarskrár-
varinn rétt til að sitja áfram í for-
setaembætti þar til kjörtímabil hans
rennur út um mitt næsta ár. Spenna
fer vaxandi í landinu, þar sem marg-
ir óttast að Milosevic muni lýsa yfir
sigri í kosningunum, hvemig sem at-
kvæði falla.
Vojislav Kostunica, forseta-
frambjóðandi kosningabandalags
stjómarandstöðunnar, sagði að það
væri sér vissulega gleðiefni ef túlka
mætti yfirlýsingu Bulatovic sem mat
hans á því hver úrslit kosninganna
yrðu.
Zoran Djindjic, einn af leiðtogum
stjómarandstöðunnar, tók í sama
streng og sagði að yfirlýsing Bulat-
ovic væri til marks um hræðslu
stjómarflokkanna við yfirvofandi
ósigur. Lög í Júgóslavíu gera ráð
íyrir að forseti sverji embættiseið
innan fimmtán daga frá kjöri.
„Hvemig getur eitt land haft tvo for-
seta,“ spurði Djindjic, „en alltvirðist
reyndar vera hægt í þessu landi.“
Áðstoðarforsætisráðherrann, sem
er náinn stuðningsmaður forsetans,
fullyrti einnig að þó Milosevic biði
lægri hlut hefði hann rétt til að til-
nefna forsætisráðherra nýrrar ríkis-
stjórnar, en Djindjie sagði það alger-
lega fráleitt.
Eftirlitsmenn ESB fá ekki
vegabréfsáritanir
Margir embættismenn og stjóm-
málamenn á Vesturlöndum hafa lýst
efasemdum um að kosningarnar fari
fram á heiðarlegan hátt. Evrópu-
Öttast að Milosevic
lýsi yfír sigri hver
sem úrslitin verða
sambandið hafði áformað að senda
eftirlitsnefndir til að fylgjast með
framkvæmd kosninganna, en í gær
varð ljóst að af því yrði ekki, þar sem
eftirlitsmönnunum vom ekki veittar
vegabréfsáritanir til Júgóslavíu.
Chris Patten, sem fer með utan-
ríkismál í framkvæmdastjóm
Evrópusambandsins, sagði í gær að
margt benti til þess að Milosevic
myndi ekki lúta úrslitum kosning-
anna, ef þau yrðu stjórninni í óhag.
Kvaðst hann draga í efa að lýðræðis-
legir stjórnarhættir hefðu fest sig í
sessi í Júgóslavíu.
Serbneska rétttrúnaðarkirkjan
hvatti stjórnvöld í landinu í gær til að
sætta sig við úrslitin og reyna ekki
að hagræða þeim, þar sem jpað gæti
leitt til blóðbaðs í landinu.
Bíllaus dag-
ur í nærri
800 borgum
DAGURINN í gær var yfírlýstur
einkabílalaus dagur í um 800
evrópskum borgum og bæjum, þar
á meðal Reykjavík. Hér skemmta
listamenn fótgangandi vegfarend-
um í miðborg Aþenu í tilefni dags-
ins. Margot Wallström, sem fer
með umhverfísmál í framkvæmda-
stjórn Evrópusambandsins (ESB),
sagði að bíllausi dagurinn gæti
komið almenningi á bragðið með
að bíllausar miðborgargötur væru
eftirsóknarverðar og skapað
þannig þrýsting á yfírvöld að
koma á varanlegum takmörkun-
um á slíka umferð. Samtök bíleig-
enda sögðu hins vegar aðgerðir af
þessu tagi fánýtar.
Bandaríkiii
Gripið til
neyðar-
forðans
Washington. AP, Kcuters.
BILL Clinton Bandaríkjaforseti
heimilaði í gær, að teknir yrðu 30
milljarðar tunna af olíu úr olíu-
neyðarbirgðum landsins. Bandaríski
orkumálaráðherrann Bill Richard-
son vísaði til hugs-
anlegrar hús-
hitunarkreppu.
„Við verðum að
sjá til þess að hlýtt
verði á bandarísk-
um heimilum í vet-
ur,“ sagði ráðherr-
ann; nú væri rétti
tíminn að grípa til
aðgerða. Tilgang-
urinn væri ekki að
hafa áhrif á verðmyndun olíu heldur
forða húshitunarorkukreppu. HeOd-
arbirgðir tO húshitunar í landinu
væru nú 19% minni en á sama tíma í
fyrra.
Richardson tOkynnti um þessa
ákvörðun daginn eftir að A1 Gore
varaforseti og forsetaframbjóðandi
demókrata hvatti til þess að hluti
neyðarbirgða landsins yrði nýttur
nú, en þetta er í annað sinn í sögunni
sem ákveðið hefur verið að grípa til
neyðarbirgða til þess að bregðast við
orkukreppu.
George W. Bush, forsetafram-
bjóðandi repúblikana, og stjórnvöld
Sádí-Arabíu, forysturíkis OPEC-ol-
íuframleiðsluríkjanna, gagnrýndu
ákvörðunina. Bush sagði hana
greinilega „kosningabrellu, gerða
eftir pöntun frá A1 Gore“.
A kosningafundi á Flórída sagði
Bush neyðarolíubirgðir ríkisins vera
til þess að bregðast við raunverulegu
neyðarástandi, svo sem af völdum
stríðs, en ekki til að hafa áhrif á
markaðinn.
Danmörk goður
fjárfestingarkost-
ur án evrunnar
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
ERLEND stórfyrirtæki ætla að
halda áfram að fjárfesta í Dan-
mörku þó að aðild að evrópska
myntbandalaginu verði hafnað.
Sum þeirra búast við óróleika á
mörkuðum fyrst eftir þjóðar-
atkvæðagreiðsluna 28. september
nk., ef andstæðingar evrunnar
hafa betur, en telja að ef gengi
dönsku krónunnar verði áfram
tengt evrunni muni fljótlega kom-
ast á stöðugleiki aftur.
Þetta kemur fram í viðtölum
dagblaðsins Berlingske Tidende
við fulltrúa banka og alþjóðafyrir-
tækja. Aðalhagfræðingur danska
bankans Unibank segir að stað-
setning hafi mikið að segja varð-
andi fjárfestingar og Danmörk sé
á vaxtarsvæði við Eystrasaltið.
Starfsbróðir hans hjá þýskum
banka bendir á að Nokia sé að
færa út kvíarnar í Kaupmanna-
höfn, fyrst og fremst vegna þess
að þar sé að finna hæft starfsfólk.
Danska ríkisstjómin reynir nú
að vinna kjósendur tO liðs við evr-
una með því að lýsa jákvæðum
efnahagslegum áhrifum aðOdar
að myntbandalaginu og með
svartsýnisspám um framtíðina án
hennar. Erfiðlega hefur þó gengið
að fá stjómendur fyrirtækja til að
taka undir þennan málflutning, og
flestir þeirra hafa neitað að beita
sér fyrir evrunni opinberlega.
Vilja „bíða og sjá“
Hópur fyrirtækjastjómenda
víða að úr landinu hefur meira að
segja bundist samtökum gegn
evrunni. Þeir segja að Danir eigi
að hafna aðild nú og sjá hvað
Bretar og Sviar gera, því hægt sé
að ganga í myntbandalagið síðar,
en nánast útOokað að ganga úr
því ef aðild verður samþykkt
strax.
■ Viðbúnir árás/24
Bandaríski seðlabankinn tekur þátt í að styrkja evruna
Efast um varanleg
áhrif inngripsaðgerða
Berlfn, Lundúnum. AP, AFP.
EVRAN, sameiginlega Evrópu-
myntin sem stöðugt hefur verið að
lækka í verðgildi gagnvart Banda-
ríkjadoUar að undanfómu, styrktist
ögn í gær, er hinn áhrifamikli seðla-
banki Bandaríkjanna lagðist á sveif
með systurstofnunum í Evrópu, Jap-
an og fleiri ríkjum sem álíta þróunma
á hinum alþjóðlegu gjaldeyrismörk-
uðum skaðlega.
I fyrstu skOuðu inngripsaðgerðir
seðlabankanna þeim árangri, að
gengi evrunnar hækkaði um meira en
5% gagnvart dollaranum, en síðan
leitaði það fljótlega nánast í sama
horf. Markaðssérfræðingar sögðu
þetta sýna, að áhrif aðgerða
seðlabankanna, sem varla eiga sér
hliðstæðu í sögunni, yrðu tæpast var-
anleg. Þær urðu þó tíl þess, að hluta-
bréfagengi í kauphöOum Evrópu náði
sér á strik eftir að hafa lækkað í byrj-
un viðskipta í gær. Helztu vísitölum-
ar, Euro Stoxx, DAX, FTSE-100 og
CAC-40, stóðu svo að segja í stað.
Sú staðreynd, að bandaríski seðla-
bankinn greip líka inn í viðskipti með
evruna, hafði mikið að segja fyrir
áhrif aðgerðanna - sem Seðlabanki
Evrópu hefur borið hitann og þung-
ann af - einkum með tOliti tO þess að
bandaríski bankinn gerði þetta
skömmu fyrir forsetakosningarnar
vestra og sérfræðingar höfðu talið að
stjórnendur bankans kysu að skipta
sér ekki af gengi evrunnar vegna
mögulegra pólitískra afleiðinga slíkra
afskipta.
Kom á óvart
Evrópskir bankamenn, þar á með-
al Hans Tietmeyer, fyrrverandi
bankastjóri þýzka seðlabankans,
sögðu einnig að hinar samræmdu inn-
gripsaðgerðir peningamálayfirvalda
svo margra landa styrktu fullyrðing-
ar þeirra um að gjaldeyrismarkað-
imir vanmætu evruna.
Verðgildi Evrópumyntarinnar náði
nýju lágmarki sl. miðvikudag, þegar
gengi hennar fór niður fyrir 0,85 doll-
ara. Gengið hækkaði tímabundið í
gær upp fyrir 90 sent, en náði síðan
jafnvægi í kringum 88 sent. Afskiptí
seðlabankanna kom mörkuðunum á
óvart, þar sem ekki hafði verið búizt
við neinu slíku fyrr en eftfr fund
seðlabankastjóra sjö helztu iðnríkja
heims, sem fram fer í Prag í dag.
Markaðsrýnar sögðu inngripsað-
gerðirnar ekki munu skOa varanleg-
um árangri í að styrkja evruna nema
þær héldu áfram fram í næstu viku.
■ Sameiginlegt átak/20
MORGUNBLAÐH) 23. SEPTEMBER 2000