Morgunblaðið - 06.10.2000, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
ERLENT
Spenna á Fflabeinsströndinni
Herforingja-
stjórnin lýsir yfír
neyðarástandi
Abidjan. Reuters, AFP, AP.
Hömlur Sameinuðu þjdðanna á viðskipti við Irak
Mörg ríki hundsa flugbann
Bagdad, SÞ. AFP, AP.
Reuters
Flugvél frá Marokkó lenti á þriðjudag í Bagdad og hafði meðferðis ýmis
hjálpargögn. Marokkóstjórn hafði fengið leyfi hjá SÞ fyrir fiuginu en
mörg ríki hirða ekki um að biðja um undanþágu frá flugbanninu.
HERFORINGJASTJORNIN á
Fílabeinsströndinni hefur lýst yfir
neyðarástandi og sett útgöngubann
sem gilda á um helgina þegar
hæstiréttur landsins úrskurðar
hverjir megi vera í kjöri í for-
setakosningum sem ráðgerðar eru
22. þessa mánaðar. Fjórir biðu
bana og sjö særðust þegar sprengja
sprakk í Abidjan, stærstu borg
landsins, í fyrrakvöld.
Yfirvöld sögðu að fjórmenning-
arnir hefðu ætlað að gera sprengju-
árás í borginni en beðið bana þegar
sprengja þeirra hefði sprungið í
verslun við helstu umferðarmiðstöð
borgarinnar. Mennirnir voru frá
Níger.
Herforingjastjómin sagði að lýst
hefði verið yfir neyðarástandi fram
yfir helgina til koma í veg fyrir að
óeirðir blossuðu upp vegna væntan-
legs úrskurðar hæstaréttar lands-
ins.
Stjómin áskilur sér meðal annars
rétt til að banna útifundi og umferð
á ákveðnum stöðum. Þá á útgöngu-
bann að gilda frá klukkan níu á
kvöldin til sex á morgnana.
Leiðtogi herforingjastjórnarinn-
ar, Robert Guei hershöfðingi, er
meðal nítján manna sem stefna að
framboði í forsetakosningunum og
hæstiréttur landsins á að ákveða á
morgun hverjir þeirra megi vera í
kjöri samkvæmt nýrri stjórnarskrá
sem var samþykkt í þjóðaratkvæða-
greiðslu í júlí. Búist er við að dóm-
stóllinn úrskurði að helsti andstæð-
ingur herforingjastjómarinnar, Al-
assane Ouattara, fyrrverandi for-
sætisráðherra, sé ekki kjörgengur.
Ouattara nýtur mikils stuðnings
meðal múslima í norðurhluta lands-
ins og andstæðingar hans segja að
hann geti ekki verið í kjöri þar sem
hann eigi ættir að rekja til grann-
ríkisins Burkino Faso. Hann kveðst
hins vegar geta sannað að hann og
báðir foreldrar hans hafi fæðst á
Fílabeinsströndinni og hann sé því
kjörgengur.
Guei komst til valda 24. desem-
ber í fyrsta valdaráninu í 40 ára
sögu Fílabeinsstrandarinnar sem
sjálfstæðs ríkis og síðan hafa her-
foringjar tvisvar gert uppreisn
gegn hershöfðingjanum.
SAMEINUÐU furstadæmin, sem
em eitt af arabaríkjunum við Persa-
flóa, sendu í gær flugvél með 40
lækna, hjúkrunarfólk og 10 tonn af
lyfjum og öðmm búnaði til Bagdad í
Irak. Forseti Furstadæmanna hefur
lengi verið andvígur viðskiptabann-
inu sem Sameinuðu þjóðimar settu á
frak vegna innrásarinnar í Kúveit
1990. Æ fleiri þjóðir hundsa nú flug-
bannið gegn írak.
Mikil óeining er í öryggisráði SÞ
um refsiaðgerðimar gegn Saddam
Hussein og ríki hans. Bandaríkja-
menn og Bretar viija halda aðgerðun-
um áfram en Frakkar og Rússar
benda á að þær komi fyrst og fremst
niður á almenningi í írak og viija
slaka á þeim og helst fella þær úr
gildi. Saddam og valdaklíka hans eiga
auðvelt með að tryggja sér þær vörur
sem falla undir viðskiptabannið. Tals-
menn mannréttinda benda á að fjöldi
barna í íraka lætur hins vegar árlega
lífið vegna vannæringar.
Andstæðingar refsiaðgerðanna
túlka ákvæði flugbannsins með þeim
hætti að ekki þurfi að sækja sérstak-
lega um undanþágu vegna flugs til ír-
aks með lyf og önnur hjálpargögn.
Fulltrúar Breta og Bandaríkjamanna
segja hins vegar að Saddam noti
sveltandi böm sem tæki til að fá al-
menningsálit á Vesturlöndum á sitt
band og viðskiptabanninu aflétt. ír-
akar mega flytja út allmikið af olíu og
bent er á að tekjumar ættu að duga
vel fyrir kaupum á lyfjum og matvæl-
um. En Kofi Annan, framkvæmda-
stjóri SÞ, hefur kvartað yfir því að
bandarískir fulltrúar í nefndum sam-
takanna tefji með ýmsum hætti fyrir
því að veittar séu undanþágur fyrir
nauðsynjavörar sem senda eigi til ír-
ak. Bandaríkjamenn telja að vaming-
urinn lendi oft í höndum íraska hers-
ins.
írökum vora á sínum tíma sett
ákveðin skilyrði fyrir því að við-
skiptabanninu yrði aflétt. Var meðal
annars kveðið á um að þeir yrðu að
hætta öllum tilraunum til að koma sér
upp gereyðingarvopnum en vitað er
að þeir hafa gert tilraunir með sýkla-
ogefnavopn.
Öryggisráðið kom á fót vinnuhópi í
apríl og átti hann að kanna leiðir til að
gera refsiaðgerðir gegn brotlegum
ríkjum áhrifaríkari. Gerð hefur verið
mikil skýrsla á vegum hópsins og seg-
ir þar að efnahagslegar refsiaðgerðir
séu oft hundsaðar en ef þær hafi áhrif
bitni þær oft meira á óbreyttum
borguram viðkomandi lands en
stjómvöldum. Mæla skýrsluhöfundar
með því að gripið sé fremur til af-
markaðra og markvissra aðgerða.
Viðræður Ehuds Baraks og Yassers Arafats í París fóru út um þúfur
Fundurinn þó ekki sagður
árangurslaus með öllu
Jerúsalem, París, Sharm el-Sheik. AFP, AP.
Palestínumenn kveikja í ísraelska fánanum við útför tólf ára drengs,
sem féll við Netzarim á miðvikudag, í bænum Bany Shala í gær.
Reuters
Madeleine Albright, Yasser Arafat, Jacques Chirac og Ehud Barak við
samningaborðið í forsetahöllinni í París.
ÞÓTT leiðtogum ísraels og Palest-
ínu hafi ekki tekist á fundi sínum í
París að ná sáttum um hvernig
bregðast ætti við átökunum á sjálf-
stjórnarsvæðunum á Gaza-svæðinu
og Vesturbakkanum undanfarna
viku, segja bandarískir og franskir
embættismenn að fundurinn hafi
ekki verið árangurslaus.
Viðræður Ehuds Baraks og Yass-
ers Arafats með Madeleine Al-
bright, utanríkisráðherra Banda-
ríkjanna, stóðu í um sex klukku-
stundir á miðvikudag, og leið-
togarnir áttu aftur fund snemma í
gærmorgun. Þeir komust að sam-
komulagi um að Israelar drægju úr
hemaðarviðbúnaði á þremur átaka-
svæðum, í Netzarim á Gaza-svæðinu
og í Nablus og Ramallah á Vestur-
bakkanum. Á móti samþykktu Pal-
estínumenn að leyfa ekki mótmæli á
þessum stöðum. Gáfu Barak og Ara-
fat samtímis út skipun til ísraelska
hersins og palestínsku lögreglunnar
þar að lútandi.
Barak hundsar fundinn
í Egyptalandi
Til stóð að skrifað yrði undir sam-
komulagið á fundi Baraks og Arafats
með Hosni Mubarak Egyptalands-
forseta i Sharm el-Sheik í Egypta-
landi í gær, en Barak snerist hugur
á síðustu stundu og flaug heim til
ísraels snemma í gærmorgun, án
þess að ljá því undirskrift sína. Ara-
fat og Albright héldu hins vegar til
Egyptalands til fundar við Mubarak.
Arafat mun hafa neitað að undirrita
samkomulagið í Paris, þar sem hann
teldi að Egyptar ættu að eiga hlut að
máli og því væri rétt að innsigla
samkomulagið í Sharm el-Sheik.
CNN-íréttastofan hafði eftir hátt-
settum ísraelskum embættismanni
að Barak hefði ekki séð ástæðu til að
sækja fundinn í Egyptalandi fyrst
Arafat væri ekki reiðubúinn að und-
irrita samkomulagið í París og hann
myndi nú bíða og sjá hvemig málin
þróuðust á sjálfstjómarsvæðunum.
Að sögn embættismannsins vonast
forsætisráðherrann til að friðarvið-
ræður verði teknar upp að nýju þeg-
ar átökin era yfirstaðin.
Báðir leiðtogarnir munu þó hafa
fullvissað Albright um að samkomu-
lagið stæði, þótt það væri ekki skjal-
fest.
Arafat krefst þess að skipuð verði
alþjóðleg rannsóknarnefnd, en Bar-
ak vill að ísraelar og Palestínumenn
reyni í sameiningu að grafast fyrir
um orsakirnar. Danny Yatom, einn
helsti ráðgjafi Baraks, sagði í viðtali
við ísraelska útvarpsstöð í gær að af-
staða frönsku fulltrúanna á fundin-
um í París hefði komið í veg fyrir að
samkomulag næðist. Fullyrti hann
að Frakkar hefðu stutt tillögu Pal-
estínumanna um alþjóðlega rann-
sóknarnefnd og það hefði gert and-
rúmsloftið þvingað.
Kofi Annan, framkvæmdastjóri
Sameinuðu þjóðanna, kom að við-
ræðunum seint á miðvikudag.
Mikilvæg skref stigin
Madeleine Albright vísaði þvi á
bug í gær að fundurinn í París hefði
verið árangurslaus, og hún sagði það
árangur í sjálfu sér að Barak og
Arafat hefðu rætt saman i sex
klukkustundir og reynt að finna
lausn á þeim vanda sem að steðjaði.
Hún lagði áherslu á að þótt formlegt
samkomulag hefði ekki náðst, hefðu
leiðtogamir náð sátt um ákveðnar
ráðstafanir til að kveða óeirðirnar
niður.
Jacques Chirac Frakklandsforseti
tók í sama streng og sagði að mikil-
væg skref hefðu verið stigin í átt að
friði á sjálfstjómarsvæðunum.
CNN hafði eftir bandarískum
embættismanni í samninganefndinni
að Barak og Arafat hefðu tekið boði
yfirmanns bandarísku leyniþjónust-
unnar, CIA, um að útvega báðum að-
ilunum fjarskiptatæki og annan bún-
að til að sinna öryggismálum, og að
Barak hefði heitið því að ísraelskir
hermenn myndu ekki beita skot-
vopnum gegn mótmælendum nema
þeir væra í augljósri lífshættu.
Víst er að fundur leiðtoganna var
ekki átakalaus, því staðfest hefur
verið að Arafat hefði á einum tíma-
punkti orðið svo reiður að hann hefði
gengið á dyr. Arafat mun hafa verið
kominn út í bíl og á leið á brott, en
Albright íyrirskipaði vörðum að loka
hliðinu að bandaríska sendiherra-
bústaðnum, þar sem viðræðurnar
fóra fram, og sannfærði síðan Pal-
estínuleiðtogann um að snúa aftur.
ísraelar harðlega gagnrýndir
Valdbeiting Israelshers gagnvart
mótmælendum á sjálfstjórnarsvæð-
unum hefur vakið hörð viðbrögð víða
um heim, og ekki síst sú staðreynd
að ung böm hafa látið lífið í átökun-
um. Tveggja ára telpa lést eftir að
bíll sem hún var farþegi í varð fyrir
skothríð ísraelskra landnema, tólf
ára drengur var skotinn til bana í
fangi föður síns í Netzarim á laugar-
dag, og annar tólf ára drengur beið
bana í sama bæ á miðvikudag. Alls
hafa um áttatíu manns látið lífið í
átökunum, flestir þeirra Palestínu-
menn.
Araba- og múslimaríki hafa geng-
ið lengst í að fordæma framgöngu
Israelsmanna og boðað hefur verið
til neyðarfundar í Arababandalaginu
vegna ástandsins. Um tíu þúsund
manns tóku þátt í mótmælagöngu
gegn ísrael í Teheran, höfuðborg Ir-
ans, í gær. Fjölmenn mótmæli hafa
einnig átt sér stað í öðrum löndum
araba og múslima, þar á meðal í
Tyrklandi, írak, Jórdaníu, Súdan og
Egyptalandi.
Þá fordæmdi Chris Patten, sem
fer með utanríkismál í fram-
kvæmdastjórn Evrópusambandsins,
í gær beitingu vopna í átökunum.
Bandaríkjastjórn tilkynnti í gær
að sendiráð og ræðismannsskrif-
stofur Bandaríkjanna í Mið-Austur-
löndum, þar á meðal í ísrael, yrðu
lokaðar næstu fimm daga vegna vax-
andi mótmæla, en um eitt þúsund
námsmenn réðust á miðvikudag með
gijótkasti að bandaríska sendiráð-
inu í Damaskus, höfuðborg Sýr-
lands.
Stjórnvöld í Bandaríkjunum og
Bretlandi höfðu fýrr í vikunni varað
þegna sína við því að ferðast um
Mið-Austurlönd. Áhrifa átakanna
hefur einnig gætt í Bandaríkjunum
og Evrópu, en lögreglan í New York
rannsakar nú tíu tilvik þar sem
granur leikur á að menn af araba-
ættum hafi ráðist á gyðinga í hefnd-
arskyni. Sjö manns slösuðust og 48
vora handteknir í Kaupmannahöfn í
gær, eftir að til átaka kom milli lög-
reglu og palestínskra innflytjenda,
sem tóku þátt í mótmælagöngu gegn
Israel.