Morgunblaðið - 22.10.2000, Blaðsíða 6

6 SUNNUDAGUR 22. OKTÓBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ f
ERLENT
Lögregla í smábæ í Texas handtók um fímmtimg svartra íbúa
Eðlileg löggæsla
eða ofsóknir?
s
I smábænum Tulia í
Texas leggja yfírvöld
mikla áherslu á barátt-
una gegn fíkniefnum.
Mannréttindasamtök
segja lögregluna hins
vegar hafa farið offari
með handtökum á síð-
asta ári, þar sem nær
fimmtungur svartra
íbúa bæjarins var sak-
aður um fíkniefnasölu.
Ragnhildur Sverris-
dóttir segir að því fari
fjarri að málinu sé lokið,
mannréttindasamtök
ætli að fá úr því skorið
hvort meint fíkni-
efnasala sé tylliástæða
til að flæma svarta úr
bænum.
Associated Press
Ibúar í Tulia Ijölmenntu í bæjarbókasafnið 9. október sl. til að þakka lögregluyfirvöldum bæjarins fyrir fram-
göngu þeirra í baráttunni gegn eiturlyfjavánni. Prestur bæjarins, blökkumaðurinn Matthew Veals, sagði á sam-
komunni að hann teldi handtökumar á siðasta ári ekki hafa. verið byggðar á kynþáttafordómum.
LÖGREGLAN í Tulia í Tex-
as lét til skarar skríða
gegn meintum fíkni-
efnasölum í þessum 5.000
manna bæ að morgni 23. júlí í fyrra.
43 voru handteknir, þar af voru 40
blökkumenn, eða 18% af svörtum
íbúum bæjarins. Flestir hinna hand-
teknu voru ákærðir fyrir sölu á litlu
magni af kókaíni, að andvirði um 16
þúsund krónur hver. Hvítir kviðdóm-
endur tóku hins vegar mjög hart á
brotunum. 22 ára maður, sem aldrei
hafði komið við sögu lögreglu fyrr,
var dæmdur í 20 ára fangelsi fyrir
sölu á 3,5 grömmum af kókaíni, en
þeir sem höfðu áður gerst brotlegir
fengu enn þyngri dóma. Þeir
þyngstu voru 99 ára og 435 ára fang-
elsi, en reyndar var það hvítur maður
sem fékk þyngsta dóminn. Málið var
svo umfangsmikið að sveitarstjómin
neyddist til að hækka fasteignagjöld
um 5%, til að standa undir kostnaði
við málareksturinn.
Ýmsir hafa fagnað vaskri fram-
göngu lögreglunnar í Texas gegn
hinum iliu fíkniefnasölum, en margt í
Tulia-málinu vekur upp óhug og
minningar um kynþáttahatur sem
margir töldu liðna tíð. Fyrir utan þá
staðreynd, að lögreglan virtist ein-
blína á svarta íbúa bæjarins og að
ólíklegt hljóti að teljast að svo
fjölmennur hópur hafi lifað á
fíkniefnasölu í þessum smábæ, þá
byggðust flest málin á vitnisburði
eins lögreglumanns, sem hafði safn-
að saman upplýsingum og áunnið sér
traust svartra íbúa bæjarins í hálft
annað ár. Núna hefur hins vegar
komið upp úr kafinu að lögreglumað-
urinn á ekki vammlausan feril að
baki og að framburður hans um
meint fíkniefnakaup af sakborning-
um var fjarri því að vera stöðugur.
Enginn hinna handteknu hafði efni á
að ráða sér lögfræðing og eftir að
Ijóst var hve harkalega dómarar tóku
á málum þeirra, sem fyrstir voru
leiddir fyrir rétt, sáu margir sak-
borninganna sitt óvænna, játuðu
sakir og fengu margra ára fangelsis-
vist án þess að réttað væri í málum
þeirra.
Var einblint á svarta?
Undir lok ársins 1997 flutti fyrr-
verandi lögreglumaður, Tom Cole-
man, til Tulia í Swisher-sýslu. Hann
fékk vinnu við málmsuðu, en árið
1998 fékk lögregluembætti sýslunn-
ar aukafjárveitingu til að ráða fíkni-
efnalögreglumann til leynilegra
verkefna. Tom Coleman varð fyrir
valinu.
Því hefur verið haldið fram að lög-
reglustjórinn í Swisher-sýslu hafi
lagt að Coleman að einbeita sér að
svörtum íbúum bæjarins, sem eru
aðeins rúmlega 230 talsins. Lög-
reglustjórinn hefur neitað þessu og
sagt að Coleman hafí haft algjörlega
frjálsar hendur í leynilegum aðgerð-
um sínum. Hann viðurkennir að vísu
að hafa haft á orði að svartir væru
líklegri til að vera handteknir vegna
fíkniefnamisferlis en hvítir vegna
þess að þeir stunduðu neyslu sína
frekar á götum úti eða í almennings-
görðum, en hvítir neyttu fíkniefna
heima hjá sér. Þetta segir lögreglu-
stjórinn hins vegar að séu engir for-
dómar.
Því er ekki að neita að lögreglan í
Tulia hefur þurft að kljást við fíkni-
efnaneyslu sumra íbúanna, en hand-
tökur vegna þessa voru tiltölulega fá-
ar þar til Coleman kom til sögunnar
og oftast voru neytendur handteknir
með smáræði af efnum á sér. Miðað
við frásagnir fjölmiðla hefur kóka-
índuft hingað til verið nánast óþekkt
í bænum, enda miklu dýrara en
„krakkið“, kristallað form af kókaíni.
Hvort sem kynþáttafordómar
voru að verki eða ekki kom Tom
Coleman sér í kynni við fjölmarga
svarta íbúa bæjarins. Þegar menn-
irnir 43 voru handteknir lýsti dag-
blað bæjarins því yfir að lögreglan
hefði unnið þjóðþrifaverk, því þetta
væru allt þekktir fíkniefnasalar og
óþokkar sem hefðu spillt æskulýðn-
um. Síðar stóð ritað í sama blaði að
fíkniefnasalar hefðu verið sem
krabbamein á samfélaginu. Nú væri
tími til kominn að gefa þeim stóran
skammt af efnalækningum á bak við
lás og slá. Tom Coleman var útnefnd-
ur lögreglumaður ársins í Texas og
margir vörpuðu öndinni léttar í
þeirri fullvissu að tekist hefði að upp-
ræta fíkniefnasölu í bænum.
Eftir á að hyggja fínnst mörgum
sem fara hefði mátt varlegar í yfir-
lýsingamar, sérstaklega í ljósi þess
að samkvæmt bandarísku réttarfari
dæmir kviðdómur um sekt eða sak-
leysi. Flestir bæjarbúar voru líklega
búnir að mynda sér skoðun á málinu
áður en kviðdómur var kallaður sam-
an. í 11 málum dæmdi kviðdómur og
í fæstum tilvikum sat nokkur svartur
maður í hópi 12 kviðdómenda. Dóm-
amir vom líka harkalegir. Þegar
dæmt er í sambærilegum málum
víða um Bandaríkin sleppa sakborn-
ingar oftar en ekki með nokkurra ára
skilorðsbundna dóma, en því var ekki
að heilsa í Tulia. í síðasta mánuði féll
nýjasti dómurinn, þar sem ungur
blökkumaður var dæmdur í 60 ára
fangelsi fyrir að selja kókaín og and-
virðið var um 12 þúsund krónur ís-
lenskar.
Orð gegn orði
Málið vakti athygli út fyrir bæjar-
mörk Tulia og nú hafa ýmis mann-
réttindasamtök látið það til sín taka
og krefjast endurskoðunar. Bent er á
að í flestum málanna var engum vitn-
um til að dreifa, heldur stóðu aðeins
orð Toms Colemans gegn orðum sak-
borninga. Engar hljóð- eða mynd-
Agústína Jónsdóttir
Gerður Kristný
Kristín Ómarsdóttir
Linda Vilhjálmsdóttir
Gyrðir Elíasson
Sölvi Sigurðarson
Þorsteinn Gylfason
Sigurlaugur Elíasson
Björn Sigurbjörnsson
Stefán Hörður Grimsson
Tómas R. Einarsson
Hjalti Rögnvaldsson
Matthías M D Hemstock
Jóel Pálsson
Eyþór Gunnarsson
í Listaklúbbi
leikhúskjallarans
23. október
klukkan 20.30
Mál og menning
malogmenning.ls
Laugavegi 18 * Sfmi 515 2500 • Síðumúla 7 * Sími 510 2500
bandsupptökur staðfestu orð hans og
í a.m.k. einu tilviki sýndi sakborning- |
ur fram á að hann hefði verið í vinn-
unni þegar hann átti að hafa selt Tom ■
kókaín.
Tom hafði líka stundum ruglast
aðeins í ríminu við skýrslugerð sína,
lýsti t.d. hávöxnum, grönnum og
snöggklipptum manni sem stuttum,
þreknum og sköllóttum. í sumum til-
vikum ritaði hann skammstafanir á
nöfnum manna sem hann sagðist
hafa keypt kókaín af og mundi svo
ekki full nöfn þeirra eða fór rangt
með þau.
Þeir sem þekkja til fíkniefna- f
notkunar í bænum segja að neytend-
ur kaupi fíkniefni sín í stærri borgum
og bæjum í nágrenninu. Ásakanir um
kókaínsölu séu fáránlegar, enda sé
það fíkniefni fólks með rífleg fjárráð,
ekki fátækra verkamanna í Tulia. Og
ef þama voru stórtækir sölumenn á
ferð hvers vegna lagði lögreglan þá
ekki hald á fíkniefni, peninga, tæki til
neyslu fíkniefna eða jafnvel vopn við
húsleit eftir handtökumar?
Þetta var ekki eina ástæða þess að
Coleman þótti ótrúverðugur. í ljós
kom að hann hafði hrökklast úr fyrra
starfi sínu í Cochran-sýslu. Þar var
hann sakaður um að hafa stolið bens-
íni frá vinnuveitanda sínum og hann
skildi eftir sig rúmlega hálfrar millj-
óna króna skuldaslóð í verslunum.
Eftir að yfirmenn hans í Swisher-
sýslu fréttu af fyrri afrekum hans og
að hans væri leitað tók lögreglustjór-
inn sig til, tók fíngraför hans og lét
hann svo lausan gegn tryggingu.
Coleman hélt þó áfram að vinna að
rannsókn fíkniefnasölu í Tulia.
Nokkmm vikum síðar greiddi Cole-
man skuldir sínar og borgaði fyrir
bensínið, en neitaði því þó ávallt að
hafa tekið það ófrjálsri hendi. Málið
var þar með látið niður falla.
Svartir íbúar Tulia hafa flestir
haldið því fram frá upphafi að Cole-
man hafi spunnið upp öll ákæraatrið-
in. Lögmenn og fjölmiðlar hafa graf-
ið upp fjölda manns sem taka undir
að Coleman sé ekki treystandi. í
þeim hópi era m.a. bankastjóri sem
átti samskipti við Coleman á áram
áður og lögreglustjórinn í Cochran-
sýslu. Sá síðarnefndi hafði látið þau
orð falla árið 1996 að Coleman ætti
ekkert erindi í löggæslu ef hann
kæmi almennt fram við fólk eins og
hann hefði komið fram við íbúa
Cochran-sýslu.
Mannréttindasamtök
höfða mál
I byrjun þessa mánaðar höfðuðu
Bandarísku borgararéttindasamtök-
in (American Civil Liberties Union)
mál gegn saksóknaranum í Tulia,
lögreglustj óranum, sveitarstj órninni
og Tom Coleman, þar sem því er
haldið fram að ætluð herferð yfir-
valda gegn eiturlyfjasölum hafi verið
yfirvarp og raunveralegur tilgangur
hafi verið að flæma svarta íbúa bæj-
arins á brott. Samtökin hafa tekið
einn sakborninganna upp á arma
sína, en sá sat í 7 mánuði í fangelsi
eða þar til Coleman bar vitni á þá leið
að hann væri ekki lengur viss um að
hann hefði keypt kókaín af mannin-
um.
Um miðjan október kærðu sam-
tökin málið einnig til dómsmálaráðu-
neytisins og kröfðust þess að ráðu-
neytið afturkallaði fjárveitingu til
leynilegra aðgerða lögregluembætt-
isins í Tulia.
í Tulia styðja hvítir bæjarbúar við
bakið á lögreglunni. Þeir benda á að
bæjarbúar hafi ávallt barist af hörku
gegn fíkniefnum, til dæmis með því
að skylda alla nemendur í skólum
bæjarins til að gangast undir lyfja-
próf. Reyndar er sú regla nú til skoð-
unar hjá dómstólum, því ekki vilja
allir foreldrar sæta því að skólayfir-
völd geri slík próf á bömum þeirra.
í síðustu viku hópuðust um 200
bæjarbúar saman í miðbæ Tulia til
að sýna lögreglunni þakklæti sitt í
verki. Þeir sögðu frammistöðu henn-
ar til mikillar fyrirmyndar og nú
væri búið að útrýma fíkniefnunum.
Þeir sem telja hins vegar að lög-
reglan hafi farið offari, annaðhvort
vegna þess að eltingarleikurinn við
fíkniefnasalana sé orðinn að noma-
veiðum eða vegna þess að yfirvöld
vildu losna við óæskilegan kynþátt,
bíða framvindu málarekstrar mann-
réttindasamtakanna.