Morgunblaðið - 12.12.2000, Blaðsíða 14

14 ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
H
FRÉTTIR
Borgarfulltrúar Sjálfstæðisflokksins um fjárhagsáætlun Reykjavíkur 2001
Borg’in hagnast á lóða-
skortsstefnu sinni
Morgunblaðið/Kristinn
Inga Jóna Þórðardóttir og Júlíus Vífill Ingvarsson, borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins, stinga saman nofjum á síðasta borgarstjómar-
fundi.
Morgunblaðið/Guðrún G. Bergmann
Bjarni Vigfússon, einn af eig-
endum Stafnafells, ásamt starfs-
mönnum sinum, Einari Sigurðs-
syni og Þorkeli Símonarsyni.
Nýtt ræsi
við Dag-
verðará
Hellnum. Morpunblaðið.
UNNIÐ hefur verið að því undanfar-
ið að setja niður nýtt ræsi við Dag-
verðará á Snæfellsnesi. Er það liður í
vegabótum á Útnesveginum sem
unnið hefur verið að í ár.
Verktakafyrirtækið Stafnafell í
Staðarsveit hefúr séð um fram-
kvæmd verksins en þessi ræsisgerð
er síðasti liður í vinnu þeirra við
breikkun, upphækkun og endurbæt-
ur á veginum frá Amarstapa, niður
til Hellna og vestur að Dagverðará.
Ekki er að efa að hækkun vegarins
og þetta nýja ræsi eiga eftir að gera
umferð um Útnesveginn auðveldari í
vetur.
„LÓÐASKORTSSTEFNA R-list-
ans á stærstan þátt í hækkun fast-
eignamats, sem hefur leitt til
hækkunar fasteignaskatts," segir
m.a. í bókun sjálfstæðismanna sem
þeir lögðu fram við afgreiðslu á
fjárhagsáætlun Reykjavíkurborgar
fyrir næsta ár. Borgarfulltrúar
Sjálfstæðisflokksins kynntu af-
stöðu sína til áætlunarinnar á
blaðamannafundi sl. föstudag og
segja þeir fasteignaskatta hafa
hækkað um 40% á tveimur árum.
Inga Jóna Þórðardóttir, oddviti
sjálfstæðismanna í borgarstjórn,
sagði það enga tilviljun að lóðaverð
hefði hækkað í Reykjavík. „Aðal-
skýringin er að okkar mati fólgin í
lóðaskortsstefnunni sem R-listinn
hefur rekið á undanförnum árum,“
sagði Inga Jóna og sagði borgina
vera að hagnast á eigin lóðaskorts-
stefnu.
„Hún er að græða á því að fá
hækkuð fasteignagjöld og hún er
að fá stórhækkaðar tekjur vegna
þess að lóðirnar eru boðnar upp og
það fæst miklu hærra verð fyrir
þær en gatnagerðargjöldunum
nam.“ í bókun sjálfstæðismanna
segir að viðbótartekjur vegna sölu
byggingarréttar hafi numið á
þessu ári um 700 milljónum króna.
Borgarfulltrúar Sjálfstæðis-
flokksins sögðu alvarlegast við
fjárhagsáætlunina að á tíma vax-
andi tekna vegna góðæris og
hækkandi álagningar útsvars og
fasteignagjalda væri samt verið að
hækka skuldir borgarinnar. Lögðu
borgarfulltrúarnir fram samantekt
yfir skuldir samstæðunnar, borg-
arsjóðs og fyrirtækja borgarinnar,
þar sem fram kemur að hreinar
skuldir á verðlagi í nóvember 2000
hafi aukist um 20,4 milljarða frá
árinu 1993 sem var síðasta heila
árið undir stjórn Sjálfstæðisflokks-
ins.
Var bent á að skuldirnar hefðu
ekki aukist á þessu ári, einkum
vegna sölu Sjúkrahúss Reykjavík-
ur sem borgin hefði fengið 1,7
milljarða króna fyrir. Inga Jóna
sagði skuldir samstæðunnar
aukast um 2,4 milljarða á næsta ári
og myndu í lok næsta árs nema
rúmum 34 milljörðum króna.
Stjórnunarkostnaður hækkar B
meira en almennur rekstur
Þá kom fram hjá borgarfulltrú-
um sjálfstæðismanna að rekstrar-
útgjöld færu hækkandi, um 8% á
næsta ári, og sagði Inga Jóna ein-
kennandi við þá þróun að stjórn-
unarkostnaður hækkaði tvöfalt á
við almennan rekstrarkostnað.
Þannig hækkaði t.d. almennur
kostnaður við skóla um 11% en
hækkunin hjá Fræðslumiðstöðinni
væri um 20%. I Ráðhúsinu næmi **
hækkunin 20 til 25% milli ára.
í lok fundar sögðu sjálfstæðis-
menn að betra hefði verið að
spenna ekki bogann eins hátt og
gert væri í fjárhagsáætluninni.
Nota hefði átt viðbótartekjur til að
lækka skuldir og hamla gegn aukn-
um rekstrarútgjöldum. „Við hefð-
um hægt á við þessar aðstæður,“
segir Inga Jóna, „Við hefðum ekki
spennt bogann svona hátt. Það er
ekki ástæða til þess í góðæri. Við g
eigum að setja okkur það markmið
að stöðva þessa skuldasöfnun."
Opinberir aðilar, þ.á m. sveitarfélög, þurfa lagaheimildir til athafna
Ekki heimild til atvinnu-
reksturs í ágóðaskyni
Sömu takmarkanir eru á heimildum sveit-
arfélaga til athafna og eru á athöfnum rík-
isins með nokkrum undantekningum sem
byggjast á að sveitarfélögum er ætluð sjálf-
stjórn í eigin málum, sem útfæra skal með
lögum, að því er fram kemur hjá Birgi Tjörva
Péturssyni, lögfræðingi, sem kynnt hefur sér
sveitarstjórnarrétt, m.a. í Danmörku.
SVEITARFÉLÖG mega ekki
stunda atvinnurekstur í ágóðaskyni
án lagaheimildar frá Alþingi. Þá eru
arðgreiðslur fyrirtækja sveitar-
félaga án beinnar lagaheimildar brot
á 40. og 77. gr. stjórnarskrárinnar,
sem mæla fyrir um að skýra laga-
heimild þurfi til skattlagningar.
Þannig brjóta arð-
greiðslur Orkuveitu
Reykjavíkur í borgar-
sjóð í bága við stjóm-
arskrána þar sem
gjaldtakan er umfram
kostnað vegna þjónust-
unnar. Þetta er mat Birgis Tjörva
Péturssonar, lögfræðings, sem
kynnt hefur sér hvaða heimildir ís-
lensk sveitarfélög hafa til fram-
kvæmda og sérstaklega hvaða regl-
ur gilda í þessum efnum í Danmörku,
en hann stundaði framhaldsnám í
Kaupmannahöfn í sveitastjómar-
rétti.
Birgir sagðist hafa kannað al-
mennt heimildir sveitarfélaga til
þess að ráðast í hvers kyns verkefni.
Niðurstaðan væri sú að í þeim efnum
giltu ákveðnar takmarkanir og þær
væm þær sömu og giltu þegar rík-
isvaldið væri annars vegar með
nokkrum undantekningum þó, sem
byggðu á því að sveitarfélögum væri
ætluð sjálfstjóm í eigin
málum.
„Þessar takmarkanir
byggja á þeirri megin-
reglu, sem vestræn lýð-
ræðishefð er grundvölluð á
meðal annars, að vald op-
inberra aðila sé takmarkað og borg-
ararnir hafi frelsi til athafna.
Á þessari grunnhugmynd eru öll
réttarríki byggð,“ sagði Birgir
Tjörvi.
Lagaheimildir
þarf til athafna
Hann sagði að andstætt því sem
gilti um. einstaklinga, þyrftu opin-
berir aðilar lagaheim-
ildir til athafna. í ís-
lenskum rétti væri
talað um lögmætis-
regluna, sem fæli það í
sér að öll stjórnsýsla
skyldi vera lögbundin.
Enginn munur væri í
þessum efnum áríkinu
og sveitarfélögum.
Þannig segði i stjórn-
arskránni að sveitar-
félög hefðu sjálfstjórn
í eigin málefnum, en
að sjálfstjórnina skuli
útfæra með lögum.
„Stjórnarskráin
mælir svo fyrir að það
sé löggjafinn sem
kveði á um það hvað felist í þessari
sjálfstjóm, hver verkefnin séu og
hveijir tekjustofnarnir séu. Löggjaf-
inn hefur gert þetta í sérlögum ann-
ars vegar og í sveitarstjórnarlögum
hins vegar, en í þeim er almennt
ákvæði þess efnis að sveitarfélögin
megi taka að sér hvert það verkefni
sem varðar íbúana og sé ekki falið
öðrum til úriausnar að lögum. Þetta
ákvæði er undantekning frá þeirri
meginstefnu að stjórnsýsla skuli
vera lögbundin, þ.e. að sérstakar
heimildir þurfi til athafna," sagði
Birgir Tjörvi.
Hann sagði ástæðu til að undir-
strika að lögmætisreglan gildi fyrir
alla þá sem fari með opinbera stjórn-
sýslu og skipti engu hvort um sveit-
arfélag eða ríki er að ræða í þeim
efnum. Það sé hættulegur misskiln-
ingur að halda öðru fram. Lögmæt-
isreglan sé mjög mikilvæg til að
tryggja réttaröryggi og
að frelsi borgaranna sé
ekki skert, né að geð-
þóttaákvarðanir séu
teknar af hálfu hins op-
inbera.
„Ákvæði í lögum sem
bendir í aðra átt er und-
anþága frá þessari meg-
inreglu. Það er mikil-
vægt vegna þess að
undanþágureglu verður
að skýra þröngt. Þrátt
fyrir að það ákvæði
sveitarstjórnarlaga sem
ég vísaði til áðan um að
sveitarfélög megi gera
hvað sem er í þágu
hagsmuna íbúanna virð-
ist víðtækt, þá ber að skýra regluna
þröngt vegna þess að hún er und-
antekning frá því meginatriði stjóm-
skipunarinnar sem tryggir öryggi og
frelsi borgaranna gagnvart opinberu
valdi,“ sagði Birgir Tjörvi.
Hann sagði að því miður hefðu
sveitarfélög hér á landi ekki farið að
þessum reglum nema að takmörk-
uðu leyti. Þau hefðu ráðist í fleiri
verkefni en þau hefðu heimildir til og
það gilti sérstaklega á sviði atvinnu-
lífsins. Undanþága sveitarstjórnai’-
laganna heimilaði almennar aðgerðir
sem stuðluðu að ýmsum samfélags-
legum markmiðum, eins og hvað
varðaði almennan stuðning við at-
vinnulífið eða almenna uppbygging í
þágu íþrótta, heilbrigðis og mennt-
unar. Lykilatriði væri að borgararn-
ir almennt hefðu jafnan aðgang í
þessum efnum, en um leið og um sér-
tækar aðgerðir . væri að ræða þyrfti
Stjórnsýsla
skalvera
lögbundin
Birgir Tjörvi
Pétursson
að vera fyrir því sérstakar heimildir
löggjafans.
„Vafa um það hvort ráðast megi í
verkefni af hálfu sveitarfélags verð-
ur að túlka borgaranum í hag og
þannig að heimild skorti," sagði
Birgir.
Hann sagði að þetta þýddi til
dæmis að stuðningur sveitarfélaga m
við atvinnufyrirtæki sem eigi í *
rekstrarerfiðleikum í byggðarlaginu
verði að styðjast við beina lagaheim-
ild en sé ella brot á ofangreindri lög-
mætisreglu. „Sumum kann að finn-
ast það óeðlileg niðurstaða að það sé
ekki hægt að nota þennan sameig-
inlega sjóð til að koma fyrirtækinu til
hjálpar, en það er bara það gjald sem
við þurfum að greiða fyrir að búa hér
við réttarríki. Það er sá kostnaður U
sem við þurfum að bera til að tryggja
að geðþóttaákvarðanir valdi ekki *
borgurunum skaða og traðki á rétt-
indum þeirra," sagði Birgir Tjörvi.
Aðspurður hvort það geti ekki
horft öðruvísi við þegar atvinnufyr-
irtæki sé svo mikilvægt fyrir byggð-
arlag að það tryggi í raun tilveru
þess, sagði Birgir hugsanlegt að í
slíkum tilfellum gætu komið til ein-
hver neyðaréttarsjónarmið í algjör-
um undantekningartilvikum. Það
breytti hins vegar ekki neinu um þá
meginreglu að sveitarfélög þyrftu %
heimildir fyrir athöfnum sínum. Hin
hliðin á málinu væri auðvitað sú að
einhver fyrirtæki fengju ekki styi'ki
og þess vegna væri það svo mikil-
vægt að geðþóttavald réði ekki í
þessum efnum. Sérstök ívilnun fyrir
einn í formi greiðslu úr sveitarsjóði
kann að vera íþyngjandi fyrir annan
í samkeppni við þann sem styrksins b
nýtur og brot á jafnræði gagnvart
hinum sem greiða í sjóðinn án þess jj
að njóta styrkja. Slík mismunun
þyfti að byggja á skýrum reglum og
málefnalegum sjónarmiðum.
Hann bætti því við aðspurður að í
þessu sambandi skipti engu máli
hvort um væri að ræða beina styrki
eða framlög til kaupa á hlutafé. Fjár-
festingar opinberra aðila og þátttaka
þeirra í atvinnustarfsemi í hagnaðar-
skyni væri óheimil án sérstakrar m
lagaheimildar. Allar aðgerðir stjórn- j
valda verði að byggja á lögum.
Birgir benti jafnframt.á að dóm- %