Morgunblaðið - 12.12.2000, Blaðsíða 38

38 ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2000
MORGUNBLAÐIÐ
LISTIR
Áhrifamikill
flutningur
Morgunblaðið/Jón Svavarsson
Frá vinstri: Stjórnandinn Garðar Cortes og söngvararnir Nanna María Cortes, Hulda Björk Garðarsdóttir,
Garðar Thór Cortes og Kristinn Sigmundsson.
TOJVLIST
Langhultskirkja
ÓRATÓRÍAN ELÍA
Flytjendur voru Kór Islensku óp-
erunnar, Kristinn Sigmundsson,
Hulda Björk Garðarsdóttir, Nanna
María Cortes, Garðar Thór Cortes
og félagar úr Sinfóníuhljómsveit fs-
lands, konsertmeistari var Sigrún
Eðvaldsdóttir og stjórnandi Garðar
Cortes. Laugardaginn 9. desember.
ÓRATÓRÍUNA um spámanninn
Elía samdi Mendelssohn 1895 og var
verkið frumflutt 26. ágúst 1875 í
Birmingham, við fádæma hrifningu
áheyrenda. 1836, þegar Mendelssohn
hafði lokið við óratoríuna um Pál
postula, vaknaði strax sú hugmynd að
semja óratóríu um Elía spámann og
til þessa verks leitaði hann ráða hjá
séra Júlíusi Schubring, er einnig
hafði verið ráðgjafi hans við gerð óra-
tóríunnar um Pál. í bréfi til Schu-
brings segist Mendelssohn vilja
leggja áherslu á leikræna túlkun en
„ekki sögulega frásögn og hefja verk-
ið á dramatískum og tilfinninga-
þrungnum spádómi Elía“ um lang-
varandi þurrkatíð, nokkuð sem þýddi
hungursneyð, dauða og jafnvel eyð-
ingu ísraels, íyrir að hafa snúið baki
við Guði og íyrir átrúnað þeirra á
Baal.
Á eftir þessum spádómi, sem er út-
færður sem tónles og sunginn af mik-
illi reisn af Kristni Sigmundssyni,
kemur hinn eiginlegi forleikur, sem á
að tákna viðbrögð fólksins, sem brjót-
ast svo út í neyðarópi lýðsins, „Hjáipa
oss, Drottinn," í glæsilegum kór-
þætti, sem kór íslensku óperunnar
söng mjög vel, svo sem á reyndar við
alla frammistöðu kórsins og þá ekki
síst í þremur síðustu kórþáttunum,
nr. 34, „Drottinn gekk framhjá", sem
er einn kraftmesti kórþáttur verks-
ins, og nr. 38, þegar Elía er uppnum-
inn í eldlegum vagni, og ekki minnst í
lokákómum, sem var hreint út sagt
glæsílega fluttur og stórkostlegt nið-
urlag tónleikanna.
Kórfélagai', sem áttu ágætlega
sungnar einsöngsstrófur, voru Elma
Atladóttir og Dagrún Hjartardóttir,
er sungu dúett og einnig í tvöföldum
kvartett, þar sem með þeim voru Sig-
m-laug Jóna Hannesdóttir, Þórdís
Þórhallsdóttir Kristinn Kristinsson,
Ágúst Guðmundsson, Pétur Óm Þór-
arinsson og Manfred Lemke. Söngur
þeirra var áferðarfallegur en skorti
það raddafl, sem þjálfaðir og reyndir
einsöngvarar hafa til að bera. Ágústa
Sigrún Ágústsdóttir söng hlutverk
drengsins sem horfir til veðurs og sér
um síðir skýin rísa sem mannshönd
upp úr hafinu. Ágústa söng sitt af
þokka en það hefði mátt vera meira
„crescendo" í röddinni, þegar dreng-
urinn sér skýin hrannast upp og
storminn bresta á.
Garðar Thór söng hlutverk Óbadía
dróttseta og söng mjög fallega aríuna
„þá þér leitið mín af öllu“. Nanna
María söng hlutverk engilsins, sem
færir Elía boð um hvar hann skuli
fela sig og leita skjóls hjá „ekkju
nokkurri". Nanna María söng mjög
fallega en raddsvið þessa tónleskafla
er of lágt fyrir rödd hennar. Hlutverk
ekkjunnar söng Hulda Björk af tölu-
verðri reisn, er ekkjan hrópar á guðs-
manninn til hjálpar syni sínum. í
þessum fallega þætti, sem var mjög
vel fluttur af Huldu og Kristni, má
heyra einlæga sorg ekkjunnar við
fráfall sonar síns á móti mannlegri
samúð guðsmannsins og var þessi
þáttur einstaklega fallega mótaður,
bæði af einsöngvurum og hljómsveit,
undir stjórn Garðars.
í þættinum þar sem Elía mætir
Akab konungi og segir konungi að
stefna öllum lýð Iraels upp á Karmel-
fjall og manar dýrkendur Baal til að
sanna mátt guðs síns var söngur
Kristins voldugur og áhrifamikill,
sérstaklega er hann manaði Baal-
dýrkendur til að ákalla guð sinn og
biðja hann að slá eldi í brennifómina.
Þegar ekkert gengur hjá Baal-dýrk-
endum útbýr Elía sína brennifóm og
elding af himnum ofan, brennh- upp
alla fórnina. Þá loks lofsyngur lýð-
urinn Guð en Elía skipar að taka skuli
alla presta Baals fasta og drepa þá.
Þama er hinni „semetísku" grimmd
rétt lýst og engill, sem Nanna María
syngur, fordæmir þá sem bragðið
hafa trúnaði við Guð, „Vei þeim“.
Óbadía (Garðar Thór) biður Elía að
bjarga þjóðinni og Elía fær til íylgdar
við sig dreng, til að horfa til veðurs
meðan hann sjálfur er á bæn, og þeg-
ar regnið og stormurinn skellur á lof-
syngur lýðurinn Guð í áhrifamiklum
kór, „þökk sé þér Drottinn".
Annar þáttur hefst á stórri aríu,
„Heyrið, Israel, heyrið rödd Drott-
ins“, sem Hulda Björk flutti mjög fal-
lega en þó ekki þrungið af þeim boð-
skap sem þessi fallega og predikandi
aría býr yfir. Það er samt Ijóst að
Hulda Björk er sérlega efnileg söng-
kona. I seinni þættinum er meginefn-
ið það, að lýðurinn snýst gegn Elía
fyrir orð Isebel drottningar, sem
Nanna María söng mjög vel, en hún
er þegar orðin góð söngkona. „Tessit-
úran“ í sönghlutverkum þeim sem
Nanna María söng er fyrir altrödd og
hentaði því ekki alls kostar raddsviði
hennar, svo að rödd hennar fékk ekki
að njóta sín sem skyldi. Óbadía, sem
aðvarar Elía, svo að hann flýr út í
eyðimörkina, var sunginn af Garðari
Thór og gerði hann það vel en þar fer
einstaklega efnilegur tenórsöngvari,
sem þegar hefur sýnt að hann er góð-
ur flytjandi orðs og tóna.
I áhrifamikilli aríu, „Það er full-
komnað", söng Kristinn Sigmunds-
son af glæsibrag en með söngrödd-
inni er „obligato" sellórödd, sem var
einstaklega vel leikin af Bryndísi
Höllu Gylfadóttur. Þessi kafli og
englasöngurinn, sem kemur á eftir og
er sunginn án undirleiks, er meðal
þess fallegasta í þessu magnaða verki
Mendelssohns.
Flutningurinn var allur hinn besti,
kórinn og Kristinn Sigmundsson
sungu frábærlega vel. Aðrir ein-
söngvarar, sem allir era ungir og lítt
reyndir, vora mjög góðir og sungu af
öryggi, þótt í heild vanti þá enn
hljómkraft til að magna upp þá
dramatík sem í verkinu býr. Leikur
orgelleikarans og hljómsveitarinnar
var góður, þótt einstaka sinnum væri
leikur hljómsveitarinnar of sterkur,
sem reikna má Garðari Cortes til
skuldar í ákafa hans að ná fram
drama verksins. Það var greinilegt,
að Garðar lagði mikla áherslu á
sterka tilfinningatúlkun, sem oft var
sérlega áhrifarík, einkum á móti
Kristni og kómum, sem áttu til þann
raddþrótt að fylgja Garðari til hlítar,
og gerði hlut þeirra og flutninginn í
heild áhrifamikinn.
Jón Ásgeirsson
Eggjarauður í hafi
ÚT er komin ljóðabúkin Fing-
urkoss eftir Kristrúnu Guðmunds-
dóttur. Þetta er önnur ljóðabók
höfundar, hin fyrri er Hugfró frá
1996. Ljóðin í Fingurkossi láta lít-
ið yfir sér og eru hæg og hljóðleg.
„Ég er svo hrædd við öll stóru orð-
in og hef held ég alltaf verið það,“
sagði Kristrún í samtali.
Kyrrðin er ekki eingöngu
orðanna. Ljóðin fjalia sum hver
beinlínis um að draga sig út úr
hringiðu lífsins og láta tímann
streyma á móti sér eða stöðvast í
stað þess að æða áfram. Gefa
skynjuninni lausan tauminn. „Til
dæmis í dag þegar ég gekk niður í
bæ gerðist þetta einmitt. Svo fal-
legt að horfa á Esjuna, litirnir svo
fagrir, sjórinn spegilsléttur ... En
svo var Laugavegurinn hinum
megin og þar var ys og þys. Ég
þurfti aðeins að fara tveimur göt-
um neðar til að upplifa kyrrðina.
Það er stutt á milli en við eygjum
hana of sjaldan. Og þessi umgjörð
er rétt handan sjóndeildarhrings-
ins - ef maður bara gefur sér
tíma.“
Sumar haust vetur vor sumar,
haust... ?
„Ég veit að þótt ég sé ekki hér
(og þar) lengur heldur þetta allt
áfram, lífsins gangur sjáðu til.
Bara það að vita og muna að þetta
heldur allt áfram styrkir mig í Iíf-
inu.“
Hafið birtist sí og æ á síðum
bókarinnar. Eins og tíminn getur
það gleypt og ináð út. í ljóðinu „Á
Garðsskaga" er hafinu líkt við
manneskju, sólinni við eggja-
rauðu. Eggjarauðan og sólin
hverfa í ginnungagap mannsins
annars vegar og hafsins hins veg-
ar. Um uppsprettu ljóðsins segir
Kristrún: „Þegar þessi mynd verð-
ur til í huga mér þá er
hún rétt og slétt fal-
legt sólarlag en þegar
ég kem út á Garðs-
skaga minnist ég æv-
inlega sjóslyss sem
snerti fjölskyldu
mína. Myndin kveikir
á hugsunum um sjó-
inn sem gleypir, einn-
ig það sem er lifandi -
en það er líka fullt af
lífi í sjónum. Sjórinn
er bara hluti af því
sem hefur síast inn í
vitund mína.“
I einfaldleika text-
ans er fólgið mikið
frelsi og höfundur
veigrar sér við að njörva merk-
ingu ljóðanna niður. „Það er alltaf
hvers og eins að túlka ljóðin og
það er einmitt svo gott þegar les-
andanum dettur eitthvað í hug
sem stemmir við eitthvað hjá hon-
um.“ Og þó að hafíð sé mynd tím-
ans; hafið sem gleypir þá er það
líka svo margt annað. Eins og tákn
um fyrirheit og þrá.
Annað gegnumgangandi þema
ljóðabókarinnar, eins og titillinn
gefur til kynna, eru endurminn-
ingar. Fortíðin er kvödd með fing-
urkossi, síðbúinni kveðju án snert-
ingar. Henni er heilsað og hún
mönuð fram með Ijóðum. „Auk
þess að vera fingurkoss til þeirra
sem munu lesa bókina mína er hún
fingurkoss til fólksins sem er ekki
lengur hér á jörðu. Fólk sem var
og er hluti af lífi minu. Og þó að
ég gefi sólinni koss er hann líka
ætlaður þeim sem farnir eru
vegna þess að ég er hér þó enn þá,
... og get gefið koss.“
Endurminningarnar eru litaðar
hlýju og.krafti en um leið trega-
blandnar. í mörgum
ljóðanna rennur sam-
an barnslegt sjón-
arhorn liðinnar
stundar og sjón-
arhorn þess er horfir
um öxl og sér það
sem síðar átti eftir að
verða; holrúm í hlýj-
unni. „Því fortíðin er
ekki alltaf björt, það
eiga sér alltaf stað at-
burðir sem eru sorg-
legir. Þótt fortíðin sé
horfin er allt í lagi að
horfa á hana úr fjar-
lægð og hún er aldrei
hlekkur. Hún er liðin
en það þýðir ekki að
hægt sé að þurrka hana út úr lífi
sínu. Hún var, er og mun verða
(eitthvað áfram vona ég), hluti af
manni. þetta er allt svo saman-
tvinnað. Fortíðin býr yfir mögu-
leika á að skilja sjálfan sig, lff sitt
og umhverfi betur þó að hún verði
aldrei endurvakin eins og hún var.
í því er aðdráttarafl hins liðna
fólgið.“
Hinn yfírskilvitlegi heimur hef-
ur líka aðdráttarafl, hið dularfulla
og óvænta. Jafnvel þótt skynjunin
sé alltaf takmörkuð er samt engin
ástæða til að láta hana hindra sig í
að sjá umhverfi sitt frá dálftið
skökku, en skemmtilegu sjón-
arhóli; sjá tilveruna í öllum
skringilegheitunum. Og hver er
svo sem ekki leiður á vís-
indahyggju. Um furður lífsins seg-
ir Kristrún: „Það er eitthvað sem
ég alltént skil ekki en mér finnst
ég samt skynja það meira og
meira. Og ég held að okkur sé
bara ekki gefið að skilja það. Mér
finnst samt ekki að við þurfum að
afneita því.“
„Hluti af þessu „þessu“ er til
dæmis allar skrftnu tilviljanirnar
sem henda mann, heppilegar eða
ekki. Til dæmis þegar maður öðl-
ast vitneskju um eitthvað og upp-
götvar allt í einu hvernig í öllu
liggur, svona: Aha, þar liggur
hundurinn grafinn! Og allt í einu
verður einhver merking til sem er
samt oft svo óljós en skýr á sinn
eigin hátt. Það er eitthvað annað
og meira en bara hér og nú; við
tvær - í þessu húsi - akkúrat núna
tt
Já kötturinn!
„Já einmitt, kötturinn. Sumir
kalla þetta tilviljanir og segja sem
svo að þetta hafi nú bara verið til-
viljun. En hvað er þá tilviljun spyr
ég. Mér finnst voðalega gaman að
velta orðinu til-viljun fyrir mér.
Fyllist efasemdum þegar það
stendur með þessu „bara“. Og af
hverju verða tilviljanir? í röð ann-
arra tilviljana."
Fingurkoss hlaut viðurkenningu
dómnefndar um Bókmenntaverð-
laun Tómasar Guðmundssonar ár-
ið 2000.
Ljósmynd frá sjöunda
áratugnum.
Ég
hægri hönd
ömmu
á Uppsölum
Hræri í suðupottinum
Augun
mæna hungruð
eftir því
sem enginn fær öðlast
og sjá ekki
skuggamynd
þess sem í vændum var
fyrir gufu
Úr Fingurkoss.
Kristrún
Guðmundsdóttir
Nýjar bækur
• Út er komin bókin Hættuleg kona
sem fjallar um lífshlaup listakon-
unnar Kjuregej Alexöndru Arg-
unovu. Súsanna
Svavarsdóttir er
höfundur bók-
arinnar.
I kynningu for-
lagsins segir:
„Kjuregej Alex-
andra segir hér
frá óvenjulegu
lífshlaupi sínu, frá
örlagaþrungnum
uppvexti sínum í
Jakútíu, einu fjarlægasta landi gömlu
Sovétríkjanna, þar sem líf á sam-
yrkjubúum, oft við óblíðar aðstæður,
og skólaganga fjarri heimahögum var
hlutskipti hennar. Eftir það lá leiðin á
leiklistarháskóla í Moskvu, þar sem
ástin greip í taumana og leiddi hana
alla leið hingað til íslands þar sem
ævintýri og átök biðu hennar. Fram-
andi menningararfur, hispursleysi og
kjarkur hafa auðkennt allt það sem
þessi fjölhæfa listakona hefur tekið
sér fyrir hendur og saga hennar er
saga allra þeirra sem láta hjartað
ráða for - og gefast aldrei upp.“
Útgefandi er bókaútgáfan Iðunn.
Bókin erl62 bls. ogprentuðíPrent-
smiðjunni Odda hf.
Leiðbeinandi verð: 3.980 lavnur.
• ÚT er komin bókin Völuspá,
sonutorrek og 12 lausavísur Egils.
Þráinn Löve samdi skýringar.
I fréttatilkynningu segir m.a.:
„Fornbókmenntirnar verða sjálfsagt
eilíft umfjöllunarefni íslendinga,
a.m.k. á meðan íslenska er töluð.
Þráinn Löve hefur sökkt sér í kveð-
skap þann sem hann skýrir í bók
þessari og þá meðal annars skýrt
margt sem ýmist hefur verið talið
óskýranlegt eða hann bendir á að
hafi verið ranglega skýrt.“
Útgefandi er Fósturmold ehf.
Leiðbeinandi verð: 2.980 krónur.
Súsanna
Svavarsdóttir