Morgunblaðið - 12.12.2000, Blaðsíða 44

14 ÞRIÐJUDAGUR 12. DESEMBER 2000
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ
Vínartónleíkar
Fyrir fullu húsi ár eftir ár.
Tryggðu þér miða í tíma!
Fimmtudaginn 4. janúar ki. 19.30 laus sæti
Föstudaginn 5. janúar kl. 19.30 laussæti
Laugardaginn 6. janúar kl. 17.00 örfásæti iaus
Peter Guth
Arndís Halla Ásgeirsdóttlr
Hljómsveitarstjóri: Peter Guth
Einsöngvari: Arndís Halla Ásgeirsdóttir
Félagar úr Kór íslensku óperunnar
Kórstjóri: Garðar Cortes
Hin óviðjafnanlega danstónlist Vínarborgar er sígrænn óður
til fegurðar og lífsgleði. Þetta vita þeirfjölmörgu sem sækja
Vínartónleika Sinfóníunnar ár eftir ár.
Flutt verður tónlist eftir Strauss, Zeller, Lehar, Stolz og fleiri
meistara Vínartónlistarinnar.
Að þessu sinni verða Vínartónleikarnir í Laugardalshöll.
Númeruð sæti.
Mföáiálá
%^‘Yl iiifký
Hfíkól'jBíö yffl&ndtóíc)
5frf?í 545
www.Sinfðnla.ö
0
SINFÓNÍAN
Sæmileg bók um
stórkostlega atburði
BÆKUR
Lífsreynslusögur
ÚTKALL UPP
Á LÍF OG DAUÐA
eftir Ottar Sveinsson. fslenska
bókaútgafan ehf., Reykjavík 2000,
200 bls.
NÚ ER komin út sjöunda „Útkalls-
bókin“, sem að þessu sinni ber titilinn
Útkall uppálífog dauða. í bókinni er
sagt frá tveim
björgunaraðgerð-
um á þessu ári,
annars vegar þeg-
ar 15 manns var
bjargað af þaki
rútu í Jökulsá á
Fjöllum hinn 16.
ágúst og hins veg-
ar þegar frænd-
systkinunum Níelsi 13 ára og Mel-
korku 11 ára, var bjargað af botni
breðans í Biskupstungum hinn 28.
febrúar. Þau voru grafin í snjó í rúm-
ar tvær klukkustundir eftir að stór
snjóhengja féll á þau við útihús á
bænum Austurhlíð, heimili Níelsar.
Litlu munaði að bömin dæju, enda
voru þau vægast sagt orðin tæp á því
þegar loksins tókst að grafa þau upp.
Allt fór þó vel að lokum og þeim varð
ekki mikið meint af. Hins vegar gekk
fjölskyldan og björgunarfólk í gegn-
um gríðarlegar sálarkvalir á meðan
verið var að leita í snjónum og ljóst
var að tíminn var orðinn naumur.
Enginn vafi leikur á því að frækilegt
björgunarafrek var unnið, enda vom
bömin á tveggja metra dýpi og það í
blautum og þungum snjó, auk þess
sem unnið var í myrkri og byl. Mynd á
síðu 154 segir meira en mörg orð um
aðstæðumar. Öllu ferlinu er lýst mjög
nákvæmlega og lýsingarorðin ekki
skorin við nögl. Óttar byggir bókina
upp á viðtölum við þá sem tóku þátt í
björguninni eða tengdust henni með
einum eða öðram hætti og allir era
auðvitað sammála um hversu skelfi-
leg reynsla þetta var. Og engin
ástæða er til að efast um það. Hins
vegar era sögumenn hreinlega of
margir til að þetta verði veralega góð
frásögn og grípandi. Sagan er sögð á
um 60 síðum og „innáskiptingar“ eru
allt of margar fyrir þetta stutta sögu.
Sem betur fer tengir Óttar ágætlega
saman beinar tilvitnanir með þriðju
persónu innskotum, en þegar skipt er
um sögumenn þrisvar til fjóram sinn-
um á hverri opnu og þeir kynntir með
sama staðlaða hættinum verður frá-
sögnin grautarkennd. Og síðan era
endurtekningamar ekki betri. Sem
dæmi er Kristín Heiða Kristinsdóttir,
móðir Melkorku, kynnt strax í upp-
hafi sögunnar, en engu að síður telur
höfundur þörf á að taka það fram með
reglulegu millibili að Kristín Heiða sé
móðir Melkorku. Af hveiju þarf alltaf
að vera staglast á þessu? Og sömu-
leiðis hvemig hver er skyldur hverj-
um? Helst dettur manni í hug að Ótt-
ar hafi þurft að grípa til þessara
stflbragða eftir að hafa verið borinn
ofurliði af þeim fjölmörgu sögumönn-
um sem koma við sögu. Enginn má
við margnum býst ég við.
Þrátt fyrir alvarleika þessara at-
burða era hagsmunir lesandans ekki
hafðir í huga þegar t.d. setningar á
borð við þessa koma fyrir: „Fyrir til-
stilli Vilborgar, konu Lofts, hafði
Rósa, móðir Níelsar, haldið sig inni í
bæ.“ (179) Þegar hér er komið sögu
hefur komið fram áður að Vilborg er
kona Lofts og Rósa er móðir Níelsar.
Svo er Níels stundum kallaður Níels
„litli“. Hvaða væmni er þetta eigin-
lega? Hvaða þrettán ára unglingi er
sómi sýndur með svona löguðu? Mel-
korka er líka kölluð Melkorka „litla“.
Óþarfa væmni þama líka. Fleiri dæmi
um leiðinlegar endurtekningar er
þegar Snorri nokkur á Tjöm vonar að
bömin muni ná sér eftir snjóflóðið.
„Ég þekki mjög vel til fólksins í Aust-
urhlíð,“ segir hann á bls. 166 og ítrek-
ar það á bls. 180 þegar hann segir:
„Þetta era sveitungar mínir og ég
þekki fólkið vel.“ Þama er við ðttar
að sakast, sem hefði átt að klippa efni
sitt betur til og ekki bara hér, heldur
víðar. Fækka sögumönnum mikið,
segja söguna sem yfirsögumaður og
nota þriðju persónu frásögn meira.
Engu að síður koma fram áhrifamikl-
ar lýsingar á köflum, t.d. þegar börnin
lýsa því hvemig vai- að vera undir
snjófarginu áður en leið yfir þau. „Ég
keyrðist niður og allt í einu var ég um-
lukinn snjó. Hann þjappaðist og
þrýstist þunglega að mér. Það var svo
þröngt að ég gat ekki hreyft mig.
Þetta var rosalega óþægilegt," seg-
irNíelsábls. 148.
Þegar Melkorka var orðin viss um
að hún myndi deyja, lýsir hún reynslu
sinni svo: „„Hvenær kemur ljósið?“
hugsaði ég og var með hugann við
sjónvarpsþáttinn.
„Þau koma aldrei og bjarga okkur.
- Það er engin von“ Samt fannst mér
ekkert svo slæmt að vera að deyja.
Mér fannst ég vera að sofna og beið
eftir að sjá ljósið.“ (153)
Þótt þessi saga sé um margt áhuga-
verð, verður hún á köflum of væmin
þar sem tíundað er nánast á hverri
síðu hvað allt hafi verið hræðilegt og
skelfilegt og þar fram eftir götum.
Svona lýsingarorð missa marks ef
þau era notuð óhóflega.
Mér fannst sagan um rútuslysið í
Jökulsá aðeins betri, þótt hún sé eins
uppbyggð. Ellefu austurrískir ferða-
menn ásamt leiðsögumanni og bfl-
stjóra lenda í stórhættu þegar ekið er
út í ána í miklum vatnavöxtum. Óþarfi
er að rekja gang mála, enda var stutt
síðan þessi atburður var mikið til um-
fjöllunar í fjölmiðlum í sumar. Hetja
dagsins að mínu mati var hún Herta
sem fædd var 1916. Hafði lifað tvær
heimsstyijaldir og lent í hríð heima
hjá sér. Ekki lét slík kona eitt rútu-
slys buga sig, enda var hún brött á
þaki rútunnar umlukin hálfvolandi
karlmönnum í þá rúmu þijá tíma sem
hún hírðist með samferðafólki sínu
þar. Mér fannst ástæður slyssins líka
koma vel fram og umfjöllun Jóhann-
esar Ellertssonar eiganda rútunnai’
var þar góð viðbót. „Menn verða að
gera sér grein fyrir því að það er búið
að tala um það í fyrirtækinu okkar að
þama var óvarlega farið, burtséð frá
því hvaða bílstjóri átti í hlut. Maður
verður að líta það alvarlegum augum.
Það var búið að gefa það út að veg-
urinn væri ófær. Þrátt fyrir það er
ekki beinlínis hægt að taka mark á því
að hann sé alveg ófær fyrir kunnuga
menn á góðum tækjum.“ (132) Einnig
er góð lýsing Andrésar rútustjóra á
því þegar hann kemur upp úr ánni
eftir að hafa synt til lands: ,,„Ég veif-
aði í átt að rútunni en fékk engin við-
brögð. „Þetta er einkennilegt,“ hugs-
aði ég. „Sjá þau mig ekki? Era þau
ekki búin að koma auga á mig?“ Nú
komu skrýtnar hugsanir í hugann -
eins og í bíómyndum: „Ætli ég sé
dauður. Er það ástæðan fyrir því að
ég sé fólkið en það ekki mig?““ (32)
í heild er Útkall upp á líf og dauða
sæmileg bók, þótt hún jaðri við að
vera beinlínis leiðinleg á köflum.
Myndir era flestar uppstilltar og allar
svarthvítar og vöktu engan áhuga
minn. Hins vegar gleypti ég allar
vettvangsmyndimar í mig.
Örlygur Steinn Sigurjónsson
Óttar
Sveinsson
Aðeins á yfírborðinu
BÆKUR
íþ r ótti r
STOKE CITY
í MÁLI OG MYNDUM
Guðjón Ingi Eiríksson tók saman.
Kápa og umbrot: Egill Baldursson.
Prentun: Steinholt ehf. Hólar
Akureyri 2000. 64 bls.
KAUP íslenskra fjárfesta á meiri-
hlutanum í enska knattspymufélag-
inu Stoke City fyrir rúmlega ári og
yfirtaka þeirra á
stjórn félagsins
og liðsins er ekki
aðeins merkilegur
kafli í íslenskri
knattspymusögu
heldur einnig ein-
stakur í íslensku
viðskiptalífi. I ný-
Guðjtín Ingi útkomnu Frétta-
Eiríksson gkoti ýtflutnings-
ráðs Islands kemur fram að í kjölfar
umræddra fjárfestinga hafi vaknað
áhugi meðal viðskiptaaðila hérlendis
á því að kanna markaðinn ytra og
hugsanleg viðskiptatækifæri á Staff-
ordshire-svæðinu, en Útflutningsráð
og sendiráð Bretlands era að kanna
áhuga íslenskra fyrirtækja á þátt-
töku í viðskiptanefnd sem stefnt er
að að fari til Stoke í febrúar á næsta
ári. Viðbrögð viðskiptalífsins sýna
að hluta hvaða bolti er farinn að
rúlla í Stoke, en Stoke-málinu í heild
verða ekki gerð skil í stuttu máli og
hvað þá rúmlega 120 ára sögu knatt-
spyrnufélagsins. Nauðsynlegt er að
hafa þetta í huga við lestur bók-
arinnar Stoke City í máli og mynd-
um.
Bókin er í litlu broti og letrið stórt
sem bendir til að hún eigi fyrst og
fremst að höfða til ungra knatt-
spyrnuunnenda. Inn í meginmálið,
sem er einn samfelldur kafli án
millifyrirsagna, er fléttað stuttum
fréttaskotum og svarthvítum mynd-
um, upplýsingarammar eru um tvo
þekktustu leikmenn félagsins, Sir
Stanley Matthews og Gordon
Banks, listi er yfir knattspymustjór-
ana og sérstaklega gerð grein fyrir
árangri Guðjóns Þórðarsonar, sagt
frá stuðningsmannaklúbbi Stoke á
Islandi og íslenskum leikmönnum
félagsins, fjallað um hernaðaráætlun
íslensku fjárfestanna og árangur
félagsins í tölum frá 1888 er tíund-
aður á síðustu fjórum blaðsíðunum.
Á kápu er vakin athygli á viðtali við
Guðjón Þórðarson, en um er að
ræða stutt svör á fjóram blaðsíðum
við 10 spurningum.
Eins og í fyrri bókum höfundar
heldur hann sig við það að lið vinni
1-2 en ekki 2-1 á útivelli og hljómar
það alltaf jafnilla. Annars er bókin
vel skrifuð og ekkert út á textann að
setja nema hvað það orkar tvímælis
að spyrja hvort lesandinn hafi skráð
sig í stuðningsmannaklúbb félagsins
og ef ekki er hann hvattur til þess
því ævintýrið sé rétt að byrja. Þetta
væri sjálfsagt í bók sem félagið gæfi
út eða stuðningsmannaklúbburinn
en á ekki heima í bók ætlaðri al-
menningi. Ekki frekar en ef spurt
væri í bók Steingríms hvort lesand-
inn hefði skráð sig í Framsóknar-
flokkinn og hann hvattur til þess
hafi hann ekki gert það.
Ágrip af sögu Stoke City er yf-
irskrift meginmálsins og eru það orð
að sönnu. Islenskir fjölmiðlar hafa
fjallað mikið um Stoke síðan í fyrra-
haust og ekkert nýtt kemur fram í
bókinni. Á heimasíðu Stoke er ágrip
af sögu félagsins á ensku og íslenska
ágripið bætir ekki miklu við það.
Munurinn felst fyrst og fremst í
tungumálinu og nálgunin er ís-
lenskari í bókinni, en helmingur
hennar fjallar um tímabilið frá yf-
irtöku Islendinganna 15. nóvember
1999. Þá hafa myndirnar auðvitað
mikið að segja í bókinni en þegar á
heildina er litið er lítið í hana lagt og
ekkert kafað undir yfirborðið. Það
er miður því um mjög merkilegt mál
er að ræða og margar íslenskar hlið-
ar áþví.
Steinþór Guðbjartsson
f
l
fc