Skírnir - 01.01.1913, Side 52

52
[Jm „akta“-skrift.
vega og til þessa dags sé verk sera unnið hefir verið
sjálfs þess vegna, unnið af ást á mentun, án tillits til
launanna, því þau hafa löngum engin verið. Það voru
ekki aktaskrifarar, sem rituðu sögurnar okkar. Þeir settu
ekki einu sinni nöfnin sin á þær, svo að eftirkomendurnir
gætu þó að minsta kosti goldið þeim maklegt lof fyrir
snildina. Og svo lengi hefir þetta yfirlætisleysi höfund-
anna haldist hér á landi, að jafnvel langt fram á 19. öld
má sjá tímarit, þar sem höfundarnir setja ekki nöfn sín
við greinar sínar, sögur og kvæði. Svo er t. d. um
»Fjölni«, »Norðurfara«, »Nýja sumargjöf«. Það er eins
og höfundunum hafi fundist aðalatriðið það, að verkið
væri unnið. Hitt gerði minna til hver heiðurinn fengi fyrir
það. Þjóð vor hefir jafnan átt ýmsa menn er unnu þekk-
ingu og mannviti og fundu köllun sína i því að bjarga frá
gleymsku hvers konar fróðleik. Fram á þennan dag hafa
jafnvel bláfátækir alþýðumenn, eins og Gísli Konráðsson,
Daði Níelsson »fróði«, Jón Borgfirðingur, Brynjúlfur Jóns-
son frá Minna-Núpi — svo eg nefni nokkra hina síðustu —
unnið islenzkum fræðum stórmikið gagn með ritstörfum
sínum. Ekki hafa þeir verið aktaskrifarar. Og þegar frá
eru talin fornskáldin, sem oft ráku eins konar verzlun
með skáldskap sinn, þá gætu víst flest íslenzku skáldin
sagt eins og Páll Ólafsson:
„Kveð ég mér til hugarhægðar,
en hvorki mér til lofs né frægðar11.
Þessi ódrepandi ást á fróðleik og listum,.sem íslenzkar
bókmentir að fornu og nýju votta, virðist mér vera feg-
ursta einkenni íslenzku þjóðarinnar. Hún hefir alt af átt
sonu sem í allri sinni fátækt höfðu efni á því að gefa
komandi kynslóðum ávöxt þeirra stunda sem neyðin rak
þá ekki til að helga matstritinu. Þeir hafa eftirlátið oss
í tungu vorri og bókmentum meiri andans arf en vænta
mætti af svo fámennri sveit, og með verkum sínum hafa
þeir alið upp í þjóðinni það vit og þann smekk sem hún
nú er gædd.