Skírnir - 01.01.1913, Side 53

Um „akta“-skrift.
5&
í seinni tíð hefir það stundum verið sagt, að forfeð-
urnir hafi látið oss lítinn arf eftir í þessu landi. I þúsund
ár hafi ekki verið gert eins mikið til bóta landinu eins
og gert hefir verið síðustu 30 árin. Iiandið sama sem
óræktað, skógarnir höggnir og beittir, alt af tekið það
sem var, aldrei gefið aftur. Mannshöndin ránshönd, en
ekki hjálparhönd. Síðasta kynslóðin erfði landið óræktað,
óvarið, vegalaust og svo að kalla húsalaust. Og þjóðar-
auðurinn ekki meiri en kotungsauðmanns erlendis.
Vér skulum hugsa oss sem snöggvast að þetta hefði
verið á hinn veginn. Hér hefðu verið ágætir búmenn.
Þeir hefðu safnað fé, ræktað landið, gert sér öfiug stein-
hús, vegi og brýr, og skilað oss landinu í betra standi en
það verður á næstu áratugum, hve vel sem vér erum að.
Hér hefði alt af verið hraust bændaþjóð, en frásneydd
allri æðri menningu, áhugalaus um listir og vísindi. Málið
væri svona á borð við færeysku, nema hvað hér væri
fult af mállýzkum, sem von væri til í svo stóru og strjál-
bygðu landi, sem engar bókmentir ætti. Mundum vér
heldur kjósa þann arf, en hinn sem vér höfum fengið?
Sumir, ef til vill, en eg held þeir yrðu fáir. Þegar til
kæmi, mundu menn skilja, að mælikvarði Mammons er
ekki einhlítur þegar meta skal gildi hlutanna, því til eru
þeir hlutir sem ekki fást hve nær sem vill, hve mikið fé
sem í boði er. Þegar þjóðin ætlaði að fara að kaupa sér
fyrir fé þau andans auðæfi sem forfeður hennar vanræktu
að skapa, þá fengi hún ef til vili sama svarið og Pétur
gaf Símoni forðum: »Þrífist aldrei silfur þitt né þú, fyrst
þú hugsar að guðs gjöf fáist fyrir fé«.
Sannleikurínn er sá, að þau verk sem frumskapandi
hugsun þarf til, verða ekki unnin af öðrum en hinum fáu
útvöldu. Þau eru »guðs gjöf«, sem fæst fyrir einlæga
áreynslu þeirra sem andanura eru gæddir. Og þvi
frumlegri sem einhver er, því fjær fer því að annar
geti unnið hans verk, því óbætanlegri er hann. En
enginn ræður yfir því hvenær slíkir menn koma.
Hlutverk hverrar kynslóðar er að þekkja sinn vitjunartíma
og veita gáfumönnunum viðtöku og hlynna að þeim, þeg-