Skírnir - 01.01.1913, Page 70

70
Eitíregnir.
ótrúlegt, þótt satt sé, að nokkur maður láti sér til hugar koma að semja
„orðabók islenzkrar tungu að fornu og nýju“ án þess að nota orðasafn
Jóns Grunnvíkings. Jafnvel hér á Landshókasafninu, þar sem JO.
semur spjaldskrána góðu, eru orðasöfn, sem JO. virðist ekki hafa hugmynd
um (Lhs. 224, 4to. o. fl.). Og í því safni (224), sem er allstórt, hefi eg
fundið orð, sem JO. vantar, t. d. drhólmi, drklofar, drvöxtr, ármót,
dbúi, áhaldasmiðr, akrlendr, alnarbreidd, aldamóðir, arfaherra,
arfaherradœmi o. fl. Sum þeirra hefir Sch. og. Ef JO. hefði hugsast
að renna augum yfir formála orðabókar EJ., J>á hefði hann ekki gengið
þess dulinn, hvar stoðar var að leita. En JO. hefir ekki kynt sér þetta
fremur en annað, er að starfa hans laut. Ekki hefir JO. flett upp orða-
hók Guðm. Andréssonar né Lex. runologicum1 2 3), sem prentaðar eru báðar
og hér til í söfnum Það kann að vera lítið á þeim að ^ræða, en þó
hefir G. A. orð, sem JO. vantar og þýðir orð rétt, sem JO. þýðir rangt.
Eitt orðasafn óprentað hefir JO. þó notað, reyndar ekki nema að
hálfu leyti og frdmunalega illa á allar lundir. Það er orðasafn
Schevings. Það er í Lbs. 283—285, 4to}) og 307— 308, 4to. Síðar-
nefnda safnið, sem Sch. hefir ekki gengið frá, hefir JO. alls ekki notað,
og eru þó mörg orð þar — og sum tið — er ekki eru í 283—285 og
JO. vantar líka. Samvizkusemi JO. í vísindaefnum virðist komast á
hæsta stig, er hann notar Sch. JO. getur þess t. d., að Sch. hafi orðtekið
Milton og svo segist JO. vitna í nokkur handrit eftir Sch. Að öðru leyti
er svo af heimildaskrá JO. að ráða sem hann, en ekki Sch., hafi orð-
tekið annað, sem báðir nota, t. d. Landaskipunarfræði Oddsens, Kit lær-
dómslistafélagsins, Kvæði Jóns Þorlákssonar, Alþingisbækur frá síðara
hluta 17. aldar og frá 18. öld, Klausturpóstinn, Minnisverð tiðindi, Tiro
juris, Þjóðólf o. mjög m. fl. En hver, sem les JO. og ber liann sarnan
við Sch., sannfærist fljótt um það, að tilv. úr þessum ritum og mörgum
öðrum eru teknar beint frá Sch., og án þess að um það sé getið. Sem
dæmi má nefna: aðálath'öfn, aðalblóm, aðalblómi, aðalbust, aðal-
stólpi, aðalstrœti sbr. við Scheving. Alt lánsfjaðrir hjá JÓ. Hann
skrifar hara upp tilv. Sch. Má nefna dæmi þess hundruðum saman.
Oft tekur JÓ. orð frá Seh. án þess að vitna i heimild Sch. og án þess
að geta þess, að þau séu þaðan tekin, t. d. orðin: afbeiðni, afhaltr,
afhlaupsgröftr, aflagi, aflaki, afleiðingaríkur, afspyrnu-, aftœma
o. mýmörg fi.*). Alt um það er JÓ. svo slyngur, að hann segist í
form. heftisins bera Sch. fyrir þeim orðum, er hann hafi ekki fundið
aðra heimild að. JÓ. gerir þetta stundum, en langsjaldnast. Alveg
sama er að segja um meðferð hans á BH. Sumstaðar vill svo til, að
Sch. hefir ekki gengið að fullu frá tilvitnunum sínum, svo að þær eru
*) JO. mun reyndar á einum stað vitna í Lex. run., en sú tilv. er
Jrá Scheving.
2) Náttúrlega getur J-Ó. ekki handritanúmeranna í heimildaskrá sinni.
3) Sum orða þessara geta þó verið fengin á líkan hátt frá BH.